بزرگنمايي:

پیام خراسان- شرکت های فعال حرکت خود را در عرصه دانش بنیان طی چندسال اخیر آغاز کرده به آن توجه و روی خوش بالایی نشان دادند و دراین مدت کوتاه نام و جایگاه خود را به عنوان ناجی کشور در شرایط تحریم به اثبات رساندند.

در شرایطی که کشور زیر فشار تحریم های ظالمانه قرار گرفته، دانش و همت جوانان و اساتید ایران توانست با ایده پردازی بر پایه دانش نوین و علم روز اقدام به تولید قطعات و جایگزین هایی در عرصه های مختلف و صنایع متعدد کنند تا بار دیگر ثابت شود هوش و استعداد ایرانیان تمام ثروت و سرمایه این مرز و بوم است.

شرکتهای دانش‌بنیان به عنوان بنگاههای اقتصاد مبتنی بر آخرین دانش‌ روز، نقشی محوری را در ساختار اقتصاد دانش‌بنیان ایفا می‌کنند؛ بر اساس ماده‌ یکم "قانون حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان" اینگونه موسسات و شرکتها واحدهای خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه‌ اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش و کاربرد اختراع، نوآوری و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده‌ فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارها تشکیل می‌شوند. 

نام‌گذاری سال 1401 توسط رهبر معظم انقلاب به نام‌ "تولید، دانش‌بنیان و اشتغال ‌آفرین" و بیانات رهبری در خصوص حوزه تولید و اشتغال و خودکفایی در کشاورزی و امنیت غذایی کشور، در حقیقت برای وزارت جهادکشاورزی در گام دوم انقلاب اسلامی حکم "منشور راهبردی تحول بنیادین کشاورزی" را دارد که به تامین امنیت غذایی و در نهایت اقتدار غذایی کشور شتاب مضاعف می‌بخشد.

بی تردید با ادامه روند افزایش جمعیت و نیاز مبرم به فرآورده‌های کشاورزی در آینده نزدیک باید نیاز غذایی این جمعیت از زمین و بخش کشاورزی به صورت چندبرابری تامین شود؛ نظر به بحران غذایی موجود در دنیا، ضروری است کشاورزی دانش بنیان که متکی به فناوری روز دنیا است، توسعه یابد.

صاحبنظران عرصه کشاورزی بر این اعتقادند که با تغییر الگوی کشت و تولید محصولاتی با درآمد بیشتر و کم آب‌ طلب، به کارگیری دانش نوین و راهبردهای موثر شرکت‌های دانش بنیان، می‌توان از چالش بزرگ بحران غذا خارج و آینده‌ای بهتر برای بخش کشاورزی در کشور متصور شد.

این حرکت راهبردی علاوه بر تحقق امنیت غذایی، نقش ویژه‌ای در خلق ثروت، اشتغال‌زایی، افزایش بهره‌وری، ارتقای درآمد و رشد اقتصادی مناطق مختلف کشور خواهد داشت.

از این رو بود که وزیر جهاد کشاورزی در پیام نوروزی خود اظهار امیدواری کرد که با دانش و توان نیروهای فعال و بهره‌گیری از کشاورزی روزآمد و دانش بنیان، همچنین بهره‌برداری هوشمندانه از منابع و ایجاد ظرفیت‌های جدید و صیانت از منابع پایه بتوان با افزایش بهره‌وری و تولید پایدار به جایگاه اصلی و شایسته بخش کشاورزی کشور به عنوان "هاب منطقه" که شایستگی آن را دارد، دست یافت.

در این میان خطه زرخیز خراسان رضوی که هم در عرصه کشاورزی و نیز در عرصه فعالیت شرکتهای دانش بنیان در کشور رتبه دار است، فرصتی طلایی برای خودنمایی و نقش آفرینی در همگام‌سازی 2 حوزه کشاورزی و دانش‌بنیان دارد تا شاهد توسعه کشاورزی اقتصادی و رشد اقتصاد کشاورزی باشیم.

سالانه برای تولید هشت میلیون تن انواع محصولات باغی، زراعی و دامی در خراسان رضوی، یک میلیون و 200 هزار هکتار زمین زیر کشت 83 نوع محصول می‌رود و به زبانی دیگر بخش کشاورزی 28 درصد اشتغال و 30 درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است و درآمد سالانه بخش کشاورزی خراسان رضوی با 363 هزار بهره‌بردار، 132 هزار و 230 میلیارد ریال است و این گویای اهمیت این بخش در اقتصاد استان و سهم آن در اقتصاد ملی است.

علاوه بر نقش گسترده و سهم تعیین‌کننده خراسان رضوی در تولید محصولات دامی از جمله گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ و شیر؛ حجم قابل توجهی از محصولات باغی از جمله زعفران، پسته، داروهای گیاهی بخصوص زیره و میوه هایی مانند آلو، انگور و سیب در این استان تولید و البته صادر می‌شود.

در شرایطی که خراسان رضوی میزبان بیش از پنج درصد شرکتهای دانش‌بنیان کشور است از دیگر سو 75 درصد کشاورزی این استان سنتی است و این امر نشان از نیاز به همت مضاعف برای نزدیک‌ کردن و هم‌سوسازی کشاورزی با دانش و فناوری نوین دارد.

5.5 درصد شرکتهای دانش‌بنیان کشور در خراسان رضوی

پارک علم و فناوری خراسان وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت خود را از سال 1381 با هدف افزایش ثروت در جامعه از طریق تشویق و ارتقای فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکتها و موسساتی که بر پایه علم و دانش فعالند، آغاز کرد.

براساس برنامه افق 20 ساله ایران یعنی تا پایان سال 1404 مقرر شده افزون بر 50 هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال شوند. با این وجود تاکنون تعداد این شرکتها تنها به بیش از سه هزار و 800 واحد رسیده است که نشانگر راه طولانی این مسیر و نیاز شرکتهای دانش‌بنیان به کمکها و حمایت روزافزون است. 

رییس پیشین پارک علم و فناوری خراسان رضوی با بیان اینکه فعالیت خلاقانه و سازنده شرکتهای دانش‌بنیان به معنای واقعی کلمه، امیدآفرین و نجات‌بخش کشور در بحرانهای مختلف از جمله تحریمهای ظالمانه و شیوع ویروس کرونا بوده است، افزود: مهمترین ویژگی شرکتهای دانش‌بنیان خصوصی و مردمی بودن آنهاست.

دکتر رضا قنبری، شرکتهای دانش‌بنیان را برخوردار از دیگر ویژگیها همچون چابکی، فهم توامان صحیح و کاربردی دست‌اندرکاران و متخصصان آنها از دانش و اقتصاد توصیف و بیان کرد: این شرکتها به ویژه در شرایط کنونی ناشی از تحریم های ظالمانه دشمنان نظام علیه مردم کشورمان، شیوع ویروس همه‌گیر کرونا و تبعات مختلف ناشی از آن نشان دادند که می‌توانند کشور را در گرداب طوفانها نجات دهند. 

وی گفت: طبق آخرین آمار تا پایان سال گذشته 350 شرکت فناور و دانش‌بنیان در زیرمجموعه پارک علم و فناروی خراسان با اشتغال چهار هزار و 500 نفر فعالیت داشته اند و بر این اساس خراسان رضوی پس از استانهای تهران و اصفهان، سومین استان دانش‌بنیان در سطح کشور است. 

این استاد دانشگاه اظهار کرد: شرکتهای دانش بنیان در تمامی حوزه‌ها از جمله کشاورزی، خدمات، دامداری، صنایع و بخشهای مختلف دیگر قدرت ورود موثر و نقش‌آفرینی مثبت را دارند.

سهم اندک دانش در مزارع خراسان رضوی

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی حضور و سهم دانش در کشتزارهای این استان را اندک دانست و گفت: هم اینک بیش از 75 درصد کشاورزی این استان سنتی است و سهم دانش در این مزارع صفر است در حالی که با ورود دانش و فناوری می توان تحولی بزرگ را در عرصه کشاورزی منطقه ایجاد کرد.

حمیدرضا شریفی افزود: برای علمی شدن کشاورزی و همچنین توانمندشدن مهندسان به علوم روز و مهارتهای لازم، آموزشهای مهارتی با همکاری اداره کل فنی و حرفه ای، مرکز علوم و تحقیقات کشاورزی، اتحادیه های تخصصی حوزه کشاورزی و دانشگاه علمی کاربردی استان به جامعه هدف ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: در این راستا تاکنون 110 کارشناس مهندسی جذب شده اند که سومین دوره مهارتی خود را نیز گذرانده‌اند و در سال گذشته 92 دوره آموزشی با 27 هزار و 500 ساعت آموزش در استان برگزار شده است.

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، شمار اعضای این سازمان در استان را بیش از 18 هزار نفر اعلام کرد و افزود: هم اکنون هشت هزار و 100 نفر از این تعداد اعضای فعال هستند ضمن اینکه 419 عضو حقوقی نیز در قالب شرکتها به عنوان عضو فعالیت دارند.

شریفی ادامه داد: هم اکنون 201 شرکت خدمات غیردولتی در حوزه کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند که به صورت تخصصی یا عمومی در حال فعالیت هستند و دفاتر آنها در مراکز بخش و روستاها مستقر است.

وی گفت: حضور مهندسان کشاورزی و توسعه دانش در عرصه تولید موجب افزایش بهره وری و امنیت غذایی می‌شود و این امر در تمامی فعالیتهای سازمان مدنظر و مورد توجه است.

تحقق کشاورزی اقتصادی در دل شرکت‌های دانش‌بنیان

مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در سال 1338 تاسیس شده است و هم اکنون 94 استاد در این مرکز مشغول فعالیت هستند که بر اساس تحلیل های انجام شده این مرکز تاکنون 1929 مقاله علمی در نشریات و همایشهای داخلی منتشر کرده است.

این مرکز صاحب امتیاز و ناشر یک مجله تخصصی است و علاوه بر این تاکنون 83 مقاله معتبر بین‌المللی نیز از این مرکز استخراج شده است. در سال 1400 پژوهشگران مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های "عملکرد" و "زعفران" منتشر کردند.

رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در این زمینه گفت: کشاورزی یکی از بخش‌های مهم و تاثیرگذار در اقتصاد کشور است زیرا با تولید ارزش افزوده، ایجاد اشتغال و کارآفرینی می توان بخش زیادی از معیشت خانواده‌های ایرانی را تامین کرد.

رضا اقنوم با اشاره به مزایای همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش کشاورزی افزود: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با خدمات خود به برخی نیازهای حوزه کشاورزی مانند تولید سموم بیولوژیک، ماشین‌های کشاورزی و غیره پاسخ دهند بنابراین همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش کشاورزی باعث بهره‌مندی هر 2 طرف و برقراری رابطه برد - برد بین طرف‌های مختلف خواهد شد.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون 110 شرکت فناور زیر پوشش مرکز رشد کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی کشور قرار دارند، گفت: علاوه بر این هم اینک حدود 337 شرکت در بخش‌های مختلف مانند صنایع غذایی، گیاهان دارویی، مکانیزاسیون، تولید بذر، آبیاری و غیره فعالیت دارند.

رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به اقدامات انجام گرفته برای توسعه نوآوری و فرهنگ‌سازی در زمینه بهره‌برداری از توان شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان در آغاز شکل‌گیری نیاز به حمایت‌های اولیه دارند که بخشی از این حمایت‌ها به فعالیت‌های آموزشی در مراکز رشد به منظور رونق کسب‌وکار و سپس کمک به برندسازی بازمی‌گردد.

اقنوم تاکید کرد: بخش دیگری از حمایت‌ها مربوط به افزایش سرمایه در گردش این شرکت‌ها، فضای در اختیار آن‌ها و صدور مجوزهای زیست‌محیطی، تخصصی و غیره توسط دولت است. در نهایت مجموعه‌ این حمایت‌ها می‌تواند منجر به افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی شود.

وی افزود: هم‌اکنون از تعداد افراد شاغل در شرکت‌های حاضر در مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی حدود 135 نفر دارای شغل دائم و کمی بیشتر از این تعداد دارای شغل موقت هستند.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون سهم شرکت‌های دانش‌بنیان‌ حوزه کشاورزی تنها چهار درصد از کل شرکت‌های دانش‌بنیان‌ کشور است، ادامه داد: این در حالی است که بخش زیادی از نیازهای کشور در حوزه کشاورزی می تواند از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد تامین شود.

رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، یکی از مشکلات بخش کشاورزی را وابستگی به واردات برخی مواد مانند نهاده‌ها و خوراک دامی، کود، سم و غیره خواند و ادامه داد: این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند دستاوردها، دانش‌ فنی و علم موجود در دستگاه‌های پژوهشی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی را تجاری‌سازی کرده و از این طریق خلاهای موجود در حوزه کشاورزی را برطرف کنند.

وی اظهار کرد: هم اکنون حدود 40 واحد فناور یا ایده جدید آماده ورود به حوزه‌های دانش‌بنیان هستند و امیدواریم در سال پیش رو تعداد این شرکت‌ها به 2 برابر رشد کرده و سهم شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور در حوزه کشاورزی استان افزایش یابد.

اقنوم گفت: علاوه بر کاهش وابستگی و ایجاد امنیت غذایی، اشتغال پایدار نیز در این مسیر محقق خواهد شد.

باغبانی اقتصادی در گرو همراهی دانش‌بنیان‌ها

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه شرکت‌های دانش بنیان بازوی کمکی توسعه فناوری در بخش کشاورزی محسوب می‌شوند، گفت: این شرکت‌ها در رشد تحقیقات، توسعه فناوری در کشاورزی و نیز در بحث امنیت غذایی نقش موثری می‌توانند، ایفا کنند.

محمد میری دیسفانی ادامه داد: خراسان رضوی با سطح زیر کشت 370 هزار هکتار انواع محصولات باغی از نظر سطح رتبه اول و از نظر تولید رتبه دوم را در کشور به خود اختصاص داده است.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: یکی از اولویت‌های مهم مدیریت باغبانی ارتقای دانش فنی کارشناسان، کشاورزان و آشنایی آن‌ها با علم روز باغبانی است.

وی با اشاره بر ضرورت افزایش تولید از طریق افزایش عملکرد محصولات باغی گفت: برنامه‌ریزی‌های بسیاری صورت گرفته تا بتوانیم تولید محصولات باغی را از طریق افزایش عملکرد در هکتار با استفاده از دانش و تجربه کشور و استفاده از دانش روز جهانی افزایش دهیم.

این مسوول جهاد کشاورزی استان، اقتصادی کردن فعالیت‌های مرتبط با بخش باغبانی را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بخش باغبانی دانست و افزود: تدوین الگوی کشت مبتنی بر وضعیت اقلیمی هر منطقه و تولید اقتصادی براساس نیاز داخلی و بازارهای بین‌المللی پایدار به همراه ترویج فعالیت‌های علمی و اقتصادی باغداری می‌تواند زمینه‌های جلب سرمایه‌گذاری در این بخش را فراهم کند.

میری تاکید کرد: چنین برنامه‌ریزی‌هایی در راستای اقتصادی کردن فعالیت باغداری با تکیه بر علم، تحقیق و پژوهش‌های کاربردی زودبازده قابل تحقق است.

وی افزود: خراسان رضوی قطب اصلی تولید زعفران و گیاهان دارویی در کشور است و این استان با دارا بودن بیش از 120 هزار هکتار کشتزار زعفران و گیاهان دارویی رتبه اول سطح زیر کشت و تولید این محصول در کشور را به خود اختصاص داده است.

استقبال از یافته‌های تحقیقاتی و فناورانه 

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: رویکرد سازمان جهاد کشاورزی در سال 1401 مبتنی بر استفاده از تجارب و دانش بومی داخلی و خارجی است و در این راستا از سرمایه‌گذاران داخلی و استفاده از یافته‌های تحقیقاتی و فناوری روز در این زمینه استقبال می‌کند و آماده همکاری‌های مشترک با دیگر سازمان ها است.

میری اظهار کرد: متمرکز کردن سامانه یکپارچه تولید و بازاریابی محصول که توسط برخی اتحادیه‌ها صورت می‌گیرد، رمز موفقیت باغداران پیشرو است.

وی افزود: برای این منظور باید تمامی باغداران در قالب اتحادیه‌ها، محصول تولیدی خود را از مرحله برداشت تا دسته‌بندی(سورت)، بسته بندی، فروش و صادرات محصول به صورت متمرکز ساماندهی و عرضه کنند.

وی گفت: دستیابی به شرکتهای دانش بنیان در بخش باغبانی و زیربخش های وابسته از جمله مهمترین اولویت‌ها در بخش باغبانی به شمار می‌رود.

این مسوول افزود: با توجه به شاخص‌هایی که برای شرکت‌های دانش بنیان در نظر گرفته شده است، این شرکت ها توانمندی قابل توجهی در بخش کشاورزی دارند.

وی در خصوص عرصه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان اظهار کرد: بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان در عرصه‌های مختلف کشاورزی از جمله بخش باغبانی فعال هستند و از این رو باید دولت برای توسعه و حمایت از این شرکت ها در سال جدید تسهیلاتی در قالب بسته‌های حمایتی فراهم نماید.

میری افزود: برخی از شرکت‌های دانش بنیان در مسائل مختلف کشاورزی استان از قبیل تولید نهال و نشای پیوندی، کشت بافت و همچنین تولید فراورده های جانبی از گیاهان دارویی و زعفران فعال هستند. 

وی در خصوص برنامه‌ توسعه شرکت‌های دانش بنیان در حوزه کشاورزی استان گفت: یکی از اقدامات اساسی برای توسعه کشاورزی، ورود دانش فنی به عرصه تولید است که از این رو شرکت‌های دانش بنیان تاثیر بسزایی در توسعه این بخش دارند و با نگاه ویژه به این شرکت‌ها به دنبال آن هستیم تا از این طریق کارها را پیش ببریم.

توسعه بخش کشاورزی با قطار دانش بنیانی

در سالهای اخیر با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، مسیر توسعه بخش کشاورزی کشور برای سوار شدن به قطار دانش بنیان آماده‌ شد و با استفاده از تحقیقات علمی به ویژه پیشرفت‌های دانش هسته‌ای در حوزه کشاورزی، آبیاری نوین، کشت گلخانه ای و غیره، میزان و کیفیت محصولات در واحد سطح ارتقا یافته و هزینه‌ها و مصرف منابع کاهش یافت، اما این هنوز اول راه است.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: توجه دولت به استفاده از دانش در بخش کشاورزی در تولید برخی محصولات شاخص سبب خودکفایی و جلوگیری از واردات محصولات کشاورزی و تبدیل کشور به صادر کننده پایدار محصولات کشاورزی می‌شود.

میری اظهار کرد: علاوه بر این، سلامت و امنیت غذایی کشور به طور مستقیم به تولیدات بخش کشاورزی وابسته است و هرگونه اختلال در روند تولید این بخش می‌تواند به طور مستقیم، امنیت غذایی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور را تهدید کند.

وی افزود: همه این موارد می‌تواند ایده راه اندازی یک شرکت دانش بنیان در حوزه کشاورزی باشد و فعالیتهای دانش بنیان در حوزه کشاورزی هم قطعا بسیار سودآور و پربازده هستند.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی اضافه کرد: کشاورزی پایدار نوعی از کشاورزی علمی مبتنی بر دانش است که کیفیت زندگی نسل‌های فعلی و آینده را از طریق حفظ و بهبود فرآیندهای اکولوژیکی، که زندگی به آن وابسته است، بهبود می‌بخشد و یکی از اهداف اساسی توسعه کشاورزی پایدار، ایجاد درآمد و اشتغال در نواحی روستایی در جهت افزایش رفاه و کاهش فقر روستاییان است که باید موردتوجه قرار گیرد.

میری گفت: حمایت و رفع مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند زمینه ورود فناوری‌های جدید را در بخش کشاورزی فراهم کند ولی هم اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای رو به رو هستند.

وی ادامه داد:با توجه به نقش مهم شرکت‌های دانش بنیان در پیشرفت علمی و فعالیت‌های تجاری کشور در بخش کشاورزی و دامپروری، راهکارهایی نظیر تسهیل در اعطای وامهای کم بهره و نظام‌مند در بخش کشاورزی و دامپروری، تدوین سیاست‌های حمایتی و تشویقی توسط دولت، گذراندن آموزش های لازم برای موسسات و علاقه‌مندان تاسیس شرکت‌های دانش بنیان به منظور مدیریت بازاریابی می‌تواند نقش مهم و بسزایی را در رشد و شکوفایی شرکت های مذکور ایفا کند.

به گزارش ایرنا، حوزه علم، دانش و فناوری آنقدر گسترده، وسیع و ناشناخته است که انتهایی ندارد اما دانش موجود و بهره‌مندی از آن در عرصه‌های مرتبط با زیست و حیات بشر از جمله حوزه کشاورزی و تولید محصولات غذایی از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا افزایش رو به رشد جمعیت و افزایش نیاز به غذا و محصولات کشاورزی و دامی در شرایط تغییرات اقلیمی و بحران کمبود آب در کره زمین، ضرورت افزایش بهره‌وری و تولید را بیش از گذشته نمایان کرده است. 

نامگذاری سال جاری از سوی رهبر معظم انقلاب، فرصتی جدی برای اقدام و عمل برای نزدیک کردن و همسویی کشاورزی با دانش و فناوری نوین است.