بزرگنمايي:

پیام خراسان- بخش کشاورزی به ‌عنوان تامین‌کننده امنیت غذایی جایگاه مهمی دارد و به تاکید صاحبنظران و کارشناسان اقتصادی، این بخش در حرکت چرخ‌های اقتصادی کشور نقش اساسی ایفا می‌کند. علاوه بر آن بخش کشاورزی به عنوان برقرارکننده‌ تعادل اقتصادی و اجتماعی دارای حساسیت و نقش‌آفرینی بسیار است چنانکه حفظ و توسعه کشاورزی می‌تواند در ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت، نقشی بی‌بدیل ایفا کند.

اکنون ایران از نظر اقتصاد کشاورزی کشوری مهم در منطقه محسوب می‌شود و با توجه به این اصل مهم که کشورهایی در آینده می‎‌توانند رشد و توسعه داشته‌ و در ‌رقابت با سایرین به موفقیت دست پیدا کنند که سه ویژگی دسترسی به انرژی، توجه به نیروی انسانی و تامین مواد غذایی (امنیت غذایی) را دارا باشند، می‌توان گفت ایران کشوری دارای ظرفیت فراوان برای توسعه است.

27 درصد جمعیت ایران در ‌روستاها زندگی می‌کنند لذا حدود یک سوم جمعیت کشور در ‌بخش کشاورزی فعالیت دارند پس باید توجه خاص و ویژه‌ای به ساختار بخش کشاورزی شود که خوشبختانه در پی وقوع انقلاب اسلامی به مراتب بیش از گذشته به این بخش توجه شده است.

صاحبنظران عرصه کشاورزی بر این اعتقادند که با تغییر الگوی کشت و تولید محصولاتی با درآمد بیشتر و کم آب‌ طلب، به کارگیری دانش نوین و راهبردهای موثر از طریق شرکت‌های دانش بنیان که امسال بنا به تاکید رهبر انقلاب در اولویت نخست قرار گرفته است، می‌توان از چالش بزرگ بحران غذا خارج و آینده‌ای بهتر برای بخش کشاورزی کشور متصور شد. این حرکت راهبردی علاوه بر تحقق امنیت غذایی، نقش ویژه‌ای در خلق ثروت، اشتغال‌زایی، افزایش بهره‌وری، ارتقای درآمد و رشد اقتصادی مناطق مختلف کشور خواهد داشت. 

خراسان رضوی پیشرو در عرصه کشاورزی کشور

خراسان رضوی با گستره 118 هزار و 851 کیلومتر مربع، معادل هفت درصد کل مساحت کشور، دارای 33 شهرستان، 81 شهر، 79 بخش، 175 دهستان و سه هزار و 281 روستاست.

بیش از 338 هزار بهره بردار در بخش کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند و حجم تولید سالانه انواع محصولات باغی، زراعی و دامی این استان هشت میلیون تن است. همچنین دو میلیون و 138 هزار هکتار عرصه مستعد کشاورزی در خراسان رضوی وجود دارد. سالانه یک میلیون و 200 هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت 83 نوع محصول می رود که 900 هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و 300 هزار هکتار آن باغ است.

بخش کشاورزی 28 درصد اشتغال و 30 درصد صادرات غیرنفتی خراسان رضوی را به خود اختصاص داده است. درآمد سالانه بخش کشاورزی این استان خراسان رضوی بیش از 140هزار میلیارد ریال است.

این بخش خراسان رضوی با سهم 40 درصدی از کل ارزش تولید ناخالص این استان، به عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی و حیاتی خطه خراسان رضوی محسوب می‌شود که هر سال در بخش‌های زراعی، دامی و باغی نه تنها رشد و افزایش بهره‌وری را تجربه می‌کند بلکه سهمی بسیار در تامین و تولید محصولات مورد نیاز سایر استانها دارد.

بخش کشاورزی خطه خراسان رضوی هم اکنون تنها منبع تامین معیشت افزون بر نیمی از جمعیت یک میلیون و 700 هزار نفری روستایی این استان است که در شرایط اقلیم خشک و نیمه‌خشک خراسان رضوی در جریان تجربه جدی بحرانهایی چون خشکسالی، تغییرات اقلیمی و تبعات گسترده ناشی از آن و دیگر چالشها همچون تورم و گرانی، در حال تلاش برای تامین امنیت غذایی با تولید در بخشهای مختلف کشاورزی هستند.

بخش کشاورزی این استان اکنون به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی کشور با برخورداری از ظرفیتها و توانمندی‌های وسیع با بیش از یک میلیون هکتار سطح زیرکشت انواع محصولات زراعی و باغی و بیش از 15 میلیون واحد دامی، در مجموع با تولید بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی ، دامی و آبزیان به ارزش ناخالص اقتصادی بیش از 469 هزار میلیارد ریال، جایگاه تعیین کننده‌ای در اقتصاد ملی و استان داشته و نقش مهمی در تامین نیازهای حیاتی جامعه، امنیت غذایی، تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع و ایجاد اشتغال ایفا نموده است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار گفت: در سال زراعی جاری، خراسان رضوی با بیش از 993 هزار هکتار سطح زیر کشت، 6.5 درصد از سطح کشت کشور را دارد.

محمدرضا اورانی افزود: این استان بعد از استان های خوزستان، فارس و کرمانشاه، جایگاه چهارم را در بین استانهای کشور از نظر کشاورزی به خود اختصاص داده است.

وی با بیان اینکه 73 درصد سطح کشت استان به کشت آبی تعلق دارد که معادل 8 درصد کشتزارهای آبی کشور است، گفت: بیشترین محصولات آبی استان در گروه محصولات زراعی قرار دارد.

وی ادامه داد: استان خراسان رضوی با تولید قریب به 7.5 میلیون تن محصول، ارزش ناخالص اقتصادی بیش از 469 هزار و 435 میلیارد ریال برای استان به ارمغان آورده و جایگاه تعیین کننده‌ای در اقتصاد ملی و استان داشته است.

اورانی گفت: با بررسی ارزش ناخالص تولید در بین شهرستانهای استان، شهرستان‌های مشهد و نیشابور به ترتیب بیشترین ارزش ناخالص تولید از فرآورده های دامی و شهرستان مه‌ولات بیشترین ارزش ناخالص تولید از محصولات باغی را در استان دارند.

تولید دام و طیور خراسان رضوی مازاد بر نیاز استان

10 درصد جمعیت دامی کشور به تعداد 15 میلیون راس متعلق به خراسان رضوی است و سالانه به طور متوسط 76 هزار تن گوشت قرمز، 153 هزار تن گوشت سفید و 140 هزار تن تخم‌مرغ در خراسان رضوی تولید می‌شود.

هزار و 400 واحد تولیدکننده مرغ گوشتی با ظرفیت تولید هر دوره 26 میلیون قطعه در استان 6 میلیون و 870 هزار نفری خراسان رضوی فعالیت دارند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به جایگاه این استان در تولید بخش دامی، باغی و زراعی گفت: هم اکنون میزان تولید در بخش دام و طیور استان مازاد بر نیاز و روند تولید عادی در حال انجام است.

اورانی با بیان اینکه هم اکنون در بخش گوشت قرمز، تخم مرغ و شیر دارای مازاد تولید نسبت به مصرف داخل استان هستیم، ادامه داد: طبق پیش بینی و برآورد انجام شده تا آخر سال جاری 21 هزار تن گوشت قرمز و 300 هزار تن شیر در استان خراسان رضوی تولید می شود.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: طبق برنامه‌ریزی انجام شده، ماهانه 9 میلیون قطعه جوجه‌ریزی در استان انجام می‌شود و به این ترتیب پیش بینی شده تا پایان امسال حدود 25 تا 27 میلیون جوجه ریزی در استان انجام شود.

اورانی افزود: بر این اساس تا پایان سال به طور میانگین روزانه 500 تن گوشت مرغ در خراسان رضوی تولید می‌شود.

رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت همچنین در حال حاضر روزانه 360 تن تخم مرغ در استان تولید می شود که در این بخش هم مانند گوشت قرمز و شیر مازاد بر نیاز تولید می شود.

اورانی با بیان اینکه استان خراسان رضوی باتولید بالغ بر 7.47 میلیون تن محصول در سال گذشته معادل 6 درصد از تولیدات بخش کشاورزی کشور را داشته است، ادامه داد: این استان از بزرگترین و مهمترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی است و از این منظر در جایگاه سوم کشور قرار دارد.

وی افزود: در تولید فرآورده های دامی نیز این استان با سهم 10 درصدی از کل تولیدات کشور نسبت به سایر بخش‌ها سهم بیشتری در کل تولیدات را داراست.

سهم 75 درصدی سنت در کشاورزی استان

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی حضور و سهم دانش در کشتزارهای این استان را اندک دانست و گفت: هم اینک بیش از 75 درصد کشاورزی این استان سنتی است و سهم دانش در این مزارع صفر است در حالی که با ورود دانش و فناوری می توان تحولی بزرگ را در عرصه کشاورزی منطقه ایجاد کرد.

حمیدرضا شریفی افزود: برای علمی شدن کشاورزی و همچنین توانمند شدن مهندسان به علوم روز و مهارتهای لازم، آموزشهای مهارتی با همکاری اداره کل فنی و حرفه ای، مرکز علوم و تحقیقات کشاورزی، اتحادیه های تخصصی حوزه کشاورزی و دانشگاه علمی کاربردی استان به جامعه هدف ارائه می‌شود.

وی ادامه داد: در این راستا تاکنون 110 کارشناس مهندسی جذب شده اند که سومین دوره مهارتی خود را نیز گذرانده‌اند و در سال گذشته 92 دوره آموزشی با 27 هزار و 500 ساعت آموزش در استان برگزار شده است.

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، شمار اعضای این سازمان در استان را بیش از 18 هزار نفر اعلام کرد و افزود: هم اکنون هشت هزار و 100 نفر از این تعداد اعضای فعال هستند ضمن اینکه 419 عضو حقوقی نیز در قالب شرکتها به عنوان عضو فعالیت دارند.

شریفی ادامه داد: هم اکنون 201 شرکت خدمات غیردولتی در حوزه کشاورزی خراسان رضوی فعالیت دارند که به صورت تخصصی یا عمومی در حال فعالیت هستند و دفاتر آنها در مراکز بخش و روستاها مستقر است.

وی گفت: حضور مهندسان کشاورزی و توسعه دانش در عرصه تولید، موجب افزایش بهره وری و امنیت غذایی می‌شود و این امر در تمامی فعالیتهای سازمان مد نظر و توجه است.

خراسان رضوی رتبه‌دار در تولیدات دامی

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: این استان در تولیدات دامی بخصوص در اقلام مهمی مانند گوشت، تخم مرغ، مرغ و شیر رتبه‌های برتر کشور را دارد.

حسن جعفری بیان کرد: هم اکنون این استان در تولید گوشت قرمز رتبه اول ملی را دارد و در حالی که در کشور سالانه 884 هزار تن گوشت قرمز تولید می‌شود، تولید این محصول در استان 135 هزار تن است.

وی ادامه داد: رتبه سوم تولید شیر کشور نیز به نام خراسان رضوی سند خورده است و از مجموع تولید 11 هزارو  268 هزار تن شیر تولیدی در کشور میزان هزارو 142 هزار تن به این استان تعلق دارد.

معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: در تولید مرغ نیز این استان با تولید 181 هزار تن گوشت مرغ در سال از 2 هزار و 641 تن تولید این محصول در کشور، رتبه چهارم را دارد.

وی ادامه داد: خراسان رضوی همچنین در تولید تخم مرغ رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده و از هزار و 82 تن تولید سالانه کشور، 153 هزار تن را بر عهده دارد.

هویت‌گذاری 8.5 میلیون راس دام خراسان رضوی

مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: این استان با پلاک‌گذاری و هویت‌بخشی هشت میلیون و 406 هزار و 582 راس دام سبک و سنگین، جزو استان‌های برتر کشور در این زمینه است.

احمد داوطلب اظهار کرد: از مجموع جمعیت دام پلاک‌گذاری شده استان، هفت میلیون و 922 هزار و 742 راس دام سبک و 483 هزار و 840 راس دام سنگین بوده است.

وی با بیان اینکه این میزان هویت‌بخشی دام در استان از زمان آغاز اجرای طرح در نیمه دوم سال 98 تا 20 فروردین امسال بوده است، ادامه داد: در 20 روز فروردین امسال 42 هزار و 289 راس دام هویت‌گذاری شده‌ است.

مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: آخرین آمار دام سبک و سنگین استان هشت میلیون و 616 هزار و 341 راس است که با احتساب پلاک‌گذاری انجام شده، معادل بیش از 98 درصد جمعیت دامی استان هویت بخشی شده است.

وی خاطرنشان کرد: البته این رقم چندان دقیق نیست زیرا جمعیت دام مدام در گردش (ورود و خروج) است اما هویت‌گذاری ثابت و صرفا ورودی محاسبه شده و آمار خروجی از آن کم نمی‌شود.

داوطلب، علت این نقص را عدم ثبت کشتار، حذف و انتقال دام از استان در سامانه دامپزشکی اعلام کرد و گفت: اطلاعات ثبت شده در این قالب در صورت انتقال به سامانه هویت‌گذاری جهاد کشاورزی، امکان روشن شدن آمار واقعی دام زنده و دارای پلاک استان را فراهم می‌کند.

وی تاکید کرد: توزیع نهاده بر اساس شماره پلاک هر دام انجام می‌شود و به هیچ وجه بر اساس شماره‌های ثبتی در سامانه نیست، بنابراین در توزیع نهاده مشکلی نداریم اما دقیق بودن آمار سامانه از حیث آمار دام زنده هویت‌گذاری شده، دارای اهمیت است و نشان از به روز بودن سامانه دارد.

وی با بیان اینکه این طرح از اسفند پارسال در همه استانهای کشور اجرایی شده است، ادامه داد: هدف طرح ملی پلاک‌گذاری دام، جلوگیری از سرقت و قاچاق، دستیابی به آمار واقعی دام، استقرار صحیح و کارآمدی بیشتر نظام بهداشتی دام، تسهیل در پردازش توزیع نهاده‌های دامی و کنترل بازار عرضه و تقاضاست.

تامین 11 درصد نیاز آبی کشاورزی خراسان رضوی از قنات 

از مجموع یک میلیون هکتار زمین کشاورزی (زراعی و باغی) استان خراسان رضوی 72.6 درصد زیر کشت آبی و 27.3 درصد زیر کشت دیم قرار دارد. در فعالیتهای زراعی این نسبتها شامل 64.4 درصد سطح زیرکشت آبی و 35.6 درصد کشت دیم است و در فعالیت‌های باغی 87 درصد زیر کشت آبی و 13 درصد به صورت دیم است.

قنات یا کاریز راه‌آب یا کانالی است که در زیرزمین حفر شده، تا آب در آن برای رسیدن به سطح زمین جریان یابد. این جوی یا کانال در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته‌ چاه‌هایی است که از مادرچاه سرچشمه می‌گیرد. مادرچاه‌ها معمولا یک چشمه زیرزمینی هستند و  قنات‌ها به‌منظور هدایت آب و مدیریت آن برای کشاورزی و سایر مصارف به کار گرفته می‌شوند.

این کانال قنات ممکن است تا رسیدن به سطح زمین چندین کیلومتر طول داشته باشد و به محل خروجی آب، دهانه کاریز، مظهر و یا سر قنات می‌گویند. قنات اولین بار به دست ایرانیان احداث شد.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه 11 درصد نیاز آبی بخش کشاورزی استان از محل فعالیت قناتهای موجود در سطح خراسان رضوی تامین می‌شود، ادامه داد: سهم آبی قنات‌های استان در بخش کشاورزی حدود 500 میلیون متر مکعب در سال است.

جعفر جوادی بر اهمیت قناتها برای بخش کشاورزی تاکید و بیان کرد: قنات یکی از قدیمی‌ترین فناوری‌ها در زمینه استحصال آب است که ریشه در تاریخ ایران دارد.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: هم اکنون خراسان رضوی دارای 6 هزار و 882 رشته قنات به طول 13 کیلومتر است که 57 درصد آن طی سالهای گذشته مرمت، احیا و بازسازی شده‌ است.

وی گفت: این استان دارنده 17 درصد قناتهای کشور است و امسال نیز با افزایش سه برابری اعتبارات مرمت و احیای قنات، اعتباری معادل حدود 490 میلیارد ریال برای این بخش دارد.

سهم 43 درصدی باغداری در درآمد ناخالص کشاورزی 

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: سطح زیر کشت محصولات باغی استان در سال زراعی جاری 372 هزار هکتار با برآورد تولید یک میلیون و 116 هزار تن است.

غلامرضا ساربان با بیان اینکه 43 درصد درآمد ناخالص بخش کشاورزی استان به حوزه باغبانی اختصاص دارد، گفت: میزان بارندگی استان امسال نسبت به سال گذشته 62 درصد کاهش داشته که این وضعیت در تولیدات باغی استان تاثیر کم‌سابقه‌ای دارد. 

وی با بیان اینکه خسارات ناشی از حوادث غیرمترقبه از جمله سیل، خشکسالی و سرمازدگی در بخش کشاورزی استان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون معادل 10 هزار میلیارد ریال برآورد شده است، افزود: 91 درصد این خسارات، معادل 9 هزار و 100 میلیارد ریال به محصولات باغی وارد شده است.

وی ادامه داد: خسارت بخش کشاورزی استان از حوادث غیرمترقبه پارسال نیز 40 هزار میلیارد ریال برآورد شده بود که 75 درصد آن مربوط به حوزه باغبانی بود.

خراسان؛ خطه نام‌آور گیاهان دارویی

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه این استان مستعد پرورش انواع گیاهان دارویی است، گفت: سال گذشته 33 هزار و 783 هکتار از کشتزارهای استان به کشت انواع گیاهان دارویی، بدون احتساب زعفران، اختصاص یافته بود.

ساربان افزود: این میزان کشت با چهار هزار و 924 هکتار افزایش نسبت به سال 1398، افزون بر 14.5 درصد رشد داشته است.

وی ادامه داد: خراسان رضوی با داشتن 37 درصد سطح زیر کشت گیاهان دارویی، رتبه نخست را در بین استان های کشور داراست.

معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: افزون بر 60 گونه گیاه دارویی در این استان کشت می‌شود که برخی از آنها به صورت ادویه، برخی به صورت عرقی‌جات و برخی هم به صورت دمنوش، تازه خوری و بخشی دیگر هم در صنایع داروسازی و آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ساربان افزود: در این استان به دلیل برخورداری از آب و هوای مناسب در نقاط مختلف شهرستانها انواع گیاهان دارویی به صورت خودرو رشد می کند که نیاز چندانی به منابع آبی ندارد و همین سبب شده تا این گونه ها در بسیاری از عرصه‌ها پراکنش داشته باشند.

وی ادامه داد: افزایش ارزش گیاهان دارویی در گرو توسعه کشت، صنایع تبدیلی، فراوری و بسته‌بندی مناسب، استفاده از جوامع محلی و بازار فروش و صادرات مطلوب است که این امر نیازمند برنامه‌ریزی لازم است تا از این ظرفیت به خوبی استفاده شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کشت گیاهان دارویی در ایجاد اشتغال بسیار موثر است به طوری که با استفاده از جوامع بومی و کشاورزان خرده مالک در کشت و تولید گیاهان دارویی، می‌توان علاوه بر افزایش تولید گیاهان دارویی، به توسعه و ایجاد اشتغال کمک شایانی کرد.

ساربان افزود: در سالیان اخیر با محدودیتهای پیش رو در تامین و برداشت منابع آبی و بهبود قیمت این نوع محصولات، بسیاری از کشاورزان تمایل دارند تا اقدام به کشت محصولات کم آب طلب با ارزش اقتصادی بالا کنند.

وی ادامه داد: گیاهان دارویی از دسته محصولاتی هستند که با کمترین نیاز آبی می‌توانند رشد کنند و محصولات خوبی داشته باشند که همین سبب شده است تا بسیاری از کشاورزان برای کشت انواع گیاهان دارویی رغبت زیادی داشته باشند اما باید توجه داشت که خشکسالی در این بخش نیز همانند سایر بخش های کشاورزی، صدمات و لطماتی برجای گذاشته است.

خراسان رضوی موفق در ترویج بیمه کشاورزی

مدیر گروه خدمات بیمه محصولات بانک کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه در سال زراعی جاری 156 هزار بهره‌بردار حوزه کشاورزی و دام استان زیر پوشش بیمه کشاورزی قرار گرفته اند، ادامه داد: بر این اساس تاکنون 128 هزار هکتار از کشتزارهایو 11 هزار هکتار از باغ های استان زیر پوشش بیمه کشاورزی قرار گرفته‌اند و یک میلیون و 230 هزار راس دام نیز توسط صندوق بیمه کشاورزی پوشش داده می شوند.

محمودرضا فرزانه افزود: امید است با مشارکت تولید کنندگان این بخش، امکان جذب یارانه بیشتر در این حوزه فراهم شود تا در صورت بروز حوادث فاجعه بار، امکان خدمت رسانی برای صندوق بیمه کشاورزی بیش از پیش فراهم شود.

مدیر گروه خدمات بیمه محصولات بانک کشاورزی خراسان رضوی، میزان غرامت‌های قابل پرداخت بخش کشاورزی به بهره‌برداران این بخش در استان در سال زراعی گذشته را بیش از 2 هزار میلیارد ریال اعلام کرد که به صورت کامل پرداخت شده است.

فرزانه افزود: خوشبختانه آشنایی و آگاهی بهره‌برداران از مزایای بیمه محصولات کشاورزی به مراتب افزایش یافته و با توجه به تخصیص اعتباری از سوی دولت به این صندوق، حمایتها نیز رشد فراوانی داشته است بنابراین انتظار داریم روز به روز شمار بهره برداران زیر پوشش در استان افزایش یابد.

وی خراسان رضوی را در زمره استانهای موفق در حوزه توسعه و ترویج بیمه محصولات کشاورزی توصیف کرد و گفت: هرسال بر شمار بهره‌برداران و سطح پوشش بیمه کشاورزی در بخش های دام، باغ و زراعت افزوده می‌شود.