بزرگنمايي:

پیام خراسان- رودهای خروشان، چشمه های همیشه جوشان و سرسبز بودن خراسان شمالی این منطقه را زیستگاه گونه‌های متنوع از حیات وحش کرده است اما خشکسالی سال های سال است که در این خطه از کشو می تازد، گلوی حیات وحش را می فشارد و عرصه را بر زیست این گونه ها تنگ کرده است.

خراسان شمالی از معدود استان های کشور با ظرفیت قابل ملاحظه در عرصه های محیط طبیعی و تنوع زیستی است. بسیاری از گونه های با ارزش و شاخص کشور که نسل برخی از آنها در معرض انقراض است، این استان را محل امنی برای زندگی یافته و در اکوسیستم های جنگلی و کوهستانی، استپی و دشتی آن زیست می کنند.  

خراسان شمالی به لحاظ وجود سه پارک ملی سالوک، ساریگل و  ضامن آهو بعلاوه گستره 44.6 درصد از پارک ملی گلستان، یک ذخیره گاه زیست کره، سه منطقه حفاظت شده  و داشتن 61 درصد از منطقه حفاظت شده قرچقه شهرستان فاروج، یک پناهگاه حیات وحش، سه اثر طبیعی ملی، یک تالاب و چهار منطقه شکار ممنوع در کنار دخیرگاه جنگلی (ارس، بلوط، زالزالک و ...) و قرق های مرتعی تحت مدیریت سازمان جنگلها و مراتع به لحاظ زیست حیات وحش و تنوع گونه ای از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

اما چند سالی است که بیشتر چشمه‌ها در مناطق تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان کم آب و یا خشک شده است البته وضعیت در مناطق آزاد هم به همین منوال است. محیط بانان می گویند آبشخورها در مناطق نیاز به آبرسانی پیدا کرده است، مسوولان هم در این میان اعلام کرده اند که آبرسانی سیار به وحوش را در دستور کار قرار داده اند.  

کاهش بارندگی همچنین سبب شده تا وضعیت تولید علوفه در مراتع نامناسب باشد و از این رو وحوش علفخوار در تغذیه دچار مشکل شده اند و گاه و بی گاه به نزدیکی مناطق روستایی مراجعه می کنند. 

بیش از 84 درصد پهنه خراسان شمالی درگیر خشکسالی 

اداره کل هواشناسی خراسان شمالی اعلام کرده است که بر اساس شاخص ﺑﺎرش اﺳﺘﺎﻧﺪارد یک ساله، بیش از 84 درصد از پهنه استان به میزان 28 هزار کیلومتر مربع درگیر خشکسالی و تحت تاثیر این پدیده شده است.

بر این اساس و بر اساس شاخص شاخص SPEI (ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎرش اﺳﺘﺎﻧﺪارد شده) در بازه یک ساله تا پایان فروردین ماه امسال، اکنون 22.7 درصد از گستره استان درگیر خشکسالی بسیار شدید، 28.5 درصد تحت تاثیر خشکسالی شدید، 21.4 درصد خشکسالی متوسط و 11.5 درصد خشکسالی خفیف است.

تعارض دامدار و محیط بانان در قلمرو یوزپلنگ

خشکسالی و کاهش بارندگی سبب کاهش میزان تولید علوفه در مراتع شده است این امر سبب شده تا دامداران هم در تامین علوفه مورد نیاز دام با مشکل روبه رو شوند، گرانی نهاده های دامی هم در این میان مزید بر علت وابستگی دامداران به علوفه مراتع شده است زیرا توان مالی دامداران در تامین علوفه و تغذیه داستی به شدت کاهش یافته است. 

در میان این هیاهوی خشکسالی، دامدار به فکر تامین علوفه و تغذیه دام ها است که بعضا منجر به تعلیف غیر مجاز می شود به طوری که این تخلف در میاندشت جاجرم هم افزیش یافته است.  

پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه کشور به شمار می رود که دارای یکی از غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است.

پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان 100 کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان 80 کیلومتر، با منطقه حفاظت شده توران شاهرود 75 کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین 30 کیلومتر فاصله دارد.    

مدیر حفاظت محیط زیست جاجرم در این باره  گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی سبب کاهش میزان تولید علوفه در مراتع شد از این رو حضور غیرمجاز دامداران در عرصه های تحت مدیریت حفاظت محیط زیست شهرستان بیشتر شده است.

احمد صفرزاده اظهار داشت: دامداران در مناطق مختلف شهرستان بویژه در منطقه میاندشت نسبت به تعلیف غیرمجاز دام اقدام می کنند که این امر سبب ایجاد چالش میان محیط بانان با دامداران شده است.

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم درباره تاثیر خشک سالی در زیستگاه های حیات وحش شهرستان جاجرم گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی ها سبب شده تا میزان تولید علوفه در مراتع پایین باشد، ضعف پوشش گیاهی و کم بودن میزان تولید علوفه در منطقه میاندشت سبب شده تا وحوش برای تامین خوارک با مشکل روبه رو شوند.

وی افزود: علاوه بر آن، وحوش در تامین آب هم دچار مشکل شده و بر این اساس آبرسانی سیار و پر کردن آبشخورها به طور مستمر در حال انجام است به طوری که تاکنون آبشخورها بدون آب نمانده است، آبرسانی سیار به وسیله 2 دستگاه تانکر انجام می شود همچنین سه دستگاه تلمبه بادی هم برای تامین آب در اختیار است.

وی با بیان اینکه برای بهبود وضعیت آبرسانی سایر به وحوش نیاز است تا ناوگان تقویت شود گفت: سال گذشته یک حلقه چاه در منطقه میاندشت حفر و به بهره برداری رسید که دغدغه ها برای تامین آب مورد نیاز وحوش در قلمرو یوزپلنگ ها را کاهش داد.

صفرزاده اظهار داشت: خشکسالی و کاهش تولید علوفه در مراتع شهرستان و منطقه میاندشت سبب شده تا حضور و پرسه وحوش در مجاورت زمین های کشاورزی روستاها بیشتر شود و در این زمینه کشاورزان نگران خسارت های وارد شده به محصولات خود هستند.

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان جاجرم افزود: البته مردم به ارزش حیات وحش آگاه هستند و از آسیب رساندن به وحوش خودداری می کنند اما ایجاد خسارت به محصولات کشاورزی آنان را نگران کرده است. 

بر اساس این گزارش، وجه تمایز و برجسته منطقه میاندشت نسبت به سایر مناطق یوزخیز کشور، بالا بودن جمعیت آهوان به عنوان طعمه یوزپلنگ است، مسوولان اعلام کرده اند که جمعیت آهوان در این منطقه مناسب است.

منطقه حفاظت شده میاندشت جاجرم با گستره 85 هزار هکتار از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است که در سال 1352 زیر حفاظت قرار گرفته است.

این منطقه پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی نسبتا مطلوب است و عبور کالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشکسالی ها چندان مشکل کم آبی را احساس نکند.

افزایش آبرسانی سیار به وحوش اسفراین

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان اسفراین در این باره گفت: خشکسالی و کمبود منابع آب در عرصه های طبیعی سبب شد تا آبرسانی سیار به وحوش در این شهرستان افزایش یابد.

علی فرجی اظهار داشت: اکنون بر اساس مشاهدات، نیمی از چشمه ها در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست در این شهرستان خشک و بی آب شده است. 

وی افزود: اکنون منابع آبی در دسترس وحوش در طبیعت به شدت کاهش یافته است، آبدهی چشمه ها به شدت کاهش یافته و خشک شده است از این رو وحوش برای یافتن آب به ناچار به مناطق نزدیک روستاها کشانده می شوند.

وی خاطرنشان کرد: برای رفع عطش وحوش و جلوگیری از پرسه و حضور آنان در نزدیکی روستاها، آبرسانی سیار به وسیله چهار دستگاه تانکر در حال انجام است که در این زمینه با کمبود این ناوگان روبه روهستیم، برای آبرسانی بهتر به وحوش نیاز است شمار این ناوگان حدود 2 برابر شود.  

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان اسفراین گفت: کاهش بارندگی ها و وضعیت نامناسب مراتع وحوش را در یافتن علوفه در طبیعت با مشکل روبه رو کرده و آنان را به اطراف روستاها می کشاند.

وی اظهار داشت: علاوه بر آبرسانی سیار، تدابیر لازم اندیشه شده تا محیط بانان آبشخورها را مرمت و لایروبی کنند و محیط بانان در گشت زنی ها و حضور در عرصه ها، نسبت به مرمت و بازسازی آبشخورها اقدام می کنند. 

مدیر حفاظت محیط زیست شهرستان اسفراین خاطرنشان کرد: امسال 18 آبشخور فلزی در عرصه های تحت مدیریت این اداره ساخته شده است. 

اداره حفاظت محیط زیست اسفراین 2 پارک ملی، 2 منطقه حفاظت شده و سه منطقه شکار ممنوع دارد.   

افزایش تعلیف غیرمجاز دام در مراتع

فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی سبب شده است تا حضور غیرمجاز دامداران در مراتع و مناطق حفاظت شده استان بیشتر شود، دامداران پیش از موعد وارد مراتع شدند و این امر محیط بانان را عاصی کرده است.

محمدحسین صالحی بدون ذکر تعداد برخورد با تعلیف غیرمجاز دام در عرصه های طبیعی خاطرنشان کرد: متاسفانه شاهد هجوم دامداران به مراتع در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست در میاندشت شهرستان جاجرم، قرخورد شهرستان مانه و سملقان، ساریگل و سالوک در شهرستان اسفراین هستیم.

وی با بیان اینکه حضور دام در مراتع در فصل بهار سبب خسارت و ضربه به پوشش گیاهی است و تهدید برای مراتع محسوب می شود اما دامداران بدون توجه به این امر، تنها در فکر تعلیف دام هستند، علاوه بر آن حضور دام و سگ های گله در فصل زادآوری حیات وحش سبب ناامن شدن زیستگاه ها برای حیوانات بویژه بره ها و نوزادان می شود.

وی گفت: این امر بویژه در میاندشت جاجرم به عنوان زیستگاه گونه ارزشمند یوزپلنگ دارای حساسیت بیشتری است، حضور سگ های دامداران تهدید برای بره های آهوان و جمعیت این گونه وحشی به عنوان طعمه یوزها به شمار می رود، حضور سگ ها تهدید برای آهوان و یوزپلنگ ها است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: محیط بانان در عرصه ها حضور دارند و با چرای غیرمجاز مقابله می کنند اما این برخوردها بعضا منجر به تنش می شود، در این باره انتظار می رود دستگاه قضا از محیط بانان به عنوان ضابط قضایی حمایت داشته باشد. 

در خراسان شمالی 65 گونه پستاندار از 197 گونه موجود در کشور زیست دارد و 141 گونه پرنده از 532 گونه موجود در کشور، 68 خزنده از 228 گونه موجود کشور، چهار گونه خزنده دوزیست از 20 گونه موجود و هشت گونه ماهی و آبزی از مجموع 160 گونه آبزی موجود در کشور زیست می کنند که برخی از این گونه ها نظیر یوزپلنگ، بالابان، هوبره، کبک دری و کرکس مصری در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده‌های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند.

اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی مناطق حفاظت شده و پارک های ملی سالوک، ساریگل و ضامن آهو، مناطق حفاظت شده قرخود، گلول، سرانی و پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم را با گستره حدود 200 هزار هکتار مدیریت می کند.