بزرگنمايي:

پیام خراسان- وصف "هدفمند و کارگشا" برای این طرح بدان دلیل است که هم مدیران دستگاه های اجرایی و هم کارفرمایان و فعالان بنگاه های اقتصادی بر کارآیی و اثربخشی این طرح مهر تایید زده اند، هرچند برخی از تشکل های کارگری در این خصوص نظرات متفاوتی دارند، اما ظواهر امر نشان دهنده مقبولیت این طرح است.

با توجه به آمار جویندگان کار و نارضایی کارفرمایان از کمبود نیروی کار ماهر، به نظر می رسد طرح "مهارت آموزی در محیط واقعی کار" هم نیاز دانش آموختگان دانشگاهی و هم نیاز افراد فاقد مهارت را به کسب مهارت در فنون و مشاغل مختلف تامین می کند و باید اطلاع رسانی بیشتری پیرامون این طرح در سطح جامعه انجام گیرد اما آمار جویندگان کار با خروجی طرح مزبور از موازنه درستی برخوردار نیست. 

براساس آمار سازمان آموزش فنی و حرفه ای، هم اینک از جمعیت 84 میلیون و 100 هزار نفری کشور، 62 درصد، 15 تا 65 ساله بوده و در سن کار قرار دارند، باقی نیز افرادی هستند که یا کمتر از 15 سال دارند و یا بیشتر از 65 ساله هستند و در سن کار کردن قرار ندارند.

نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز 1400 گویای آن است که نرخ بیکاری افراد بالای 15 ساله معادل 8.9 درصد است، در این راستا تربیت و ارتقای مهارتهای شغلی و اشتغال پذیری به جوانان بالای 15 سالِ جویای کار، که فاقد مهارت و یا کم مهارت هستند در قالب طرحی دولتی با عنوان "مهارت آموزی در محیط واقعی کار" تعریف شده است.

نرخ بیکاری استان خراسان رضوی 7.5 درصد، شمار افراد جویای کار 12 هزار و 937 نفر و کارگاه های مجری طرح "مهارت آموزی در محیط واقعی کار" 594 کارگاه است، تعداد مهارت آموزان یکهزار و 183 نفر است که از این تعداد هزار و 141 نفر زن و 42 نفر مرد هستند.

طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار چیست؟

در راستای اجرایی نمودن بند 2 سیاست های کلی اشتغال ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و بند 5 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی با رویکرد ایجاد بسترهای لازم برای اشتغال مولد و پایدار و همچنین استمرار و تثبیت اشتغال فرصت های موجود و مورد نیاز جامعه به ویژه در مشاغل خرد و خانگی با استفاده از ظرفیت بخش های غیردولتی در توسعه آموزش های مهارتی و نیاز برای استفاده از ظرفیت های آموزشی موجود در محیط های کارگاهی و در راستای توسعه و تنوع الگوهای آموزشی تدوین شده است.

مهارت آموزی در محیط واقعی کار شامل طول دوره مهارت آموزی حداقل 25 روز کاری (100 ساعت آموزش) و حداکثر 18 ماه و حداقل سن مهارت آموز 15 سال است. مهارت آموز در طول دوره مهارت آموزی زیر پوشش بیمه مسوولیت مدنی قرار گرفته و دولت هزینه بیمه مسوولیت و حوادث مشمولان را برعهده دارد.

مهارت آموزان مشمول قانون کار و قانون تامین اجتماعی نیستند، دستمزدی به مهارت آموزان پرداخت نمی شود، مربیان سازمان آموزش فنی و حرفه ای به عنوان استادکاریار می توانند حضور داشته باشند، با پایان دوره مهارت آموزی، از مهارت آموزان، آزمون گرفته و به آنان گواهینامه مهارت آموزی داده می شود. همه بنگاه های فعال اقتصادی دارای مجوز از یکی از دستگاه های اجرایی می توانند به عنوان واحد پذیرنده در طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، شرکت کنند.

مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی در این باره گفت: این اداره کل، آموزش های خود را به سمت بخشهای مختلفی مانند پادگان و زندانها و غیره نیز برده است، در این راستا طی یک همکاری دوجانبه با مراکز مزبور، نیروها در محل کارگاه های پادگان یا زندان آموزشهای لازم را با بهره گیری از مربیان این نهادها فرامی گیرند.

افشین رحیمی با اشاره به وجود هزار و 378 مرکز مهارت آموزی در خراسان رضوی افزود: این کارگاه ها ارایه آموزشهای مهارتی در راستای اجرای طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار را برعهده دارند؛ در هر کارگاه که به مثابه محیط واقعی کار است، یک تا پنج نفر آموزشهای لازم را فراگرفته و کارآموزان علاوه بر مهارتهای فنی، مهارتهای بازاریابی و تولید را نیز می آموزند.

مدیرکل آموزش های فنی و حرفه ای خراسان رضوی اضافه کرد: فرهنگسازی در خصوص ارایه آموزشهای مهارتی در کشور کار یک ماه و یکسال و حتی یک دهه نیست، بلکه باید به این موضوع به صورت بلندمدت نگریست چرا که موضوع مربوط به توانمندسازی نیروهای انسانی در کشور است.

دانشجویان نوک پیکان طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار

هرچند براساس آمار سازمان آموزشهای فنی و حرفه ای، تعداد دانشجویان کشور از سال 1394 تا پایان سال 1400 کاهش 30 درصدی داشته و از 4.5 میلیون نفر به 3.2 میلیون نفر رسیده است اما هنوز دانشجویان حجم بالایی از آمار متقاضیان مهارت آموزی این سازمان را دارند به طوری که 45 درصد از مهارت آموزان سازمان مزبور از این قشر هستند.

مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی در این باره گفت: به سبب نظام های سنتی حاکم بر دانشگاه ها، 70 درصد از زمان یک دانشجو صرف مسائل غیرمرتبط با بازار کار می شود، چنانکه یک چهارچوب یا کلیشه ای را ساخته اند و شرایط به گونه ای است که گویی یک مایع در قالب آجری ریخته و ساخته می شود و از دانشگاه بیرون می آید.

رحیمی اظهار داشت: نظام آموزش عالی در کشور تلاش کرد از طریق دانشگاه جامع علمی-کاربردی به موضوع ارتقای مهارت آموزی دانشجویان ورود کند، در این راستا خواسته ما این بود که دانشگاه مزبور به سمت بخش مهارتی هدایت شود لذا ساختار دانشگاه علمی – کاربردی باید با آموزشهای فنی و حرفه ای متصل شود.

وی افزود: اتصال دانشگاه جامع علمی – کاربردی با آموزشهای فنی و حرفه ای، نیروی کار فعال و توانمندی خواهد بود که برای استان ارزش افزوده ایجاد خواهد کرد نه نیروی کار متوقع دارای مدارک تحصیلی بالا، اما ناتوان در تولید. نیروی انسانی در یک کشور در حال توسعه باید توانمند باشد، و این توانمندی باید با نیاز بازار کار منطبق باشد.

به عنوان نمونه در این موضوع باید به حوزه کشاورزی اشاره کرد، به طوری که معاون آموزشی سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در این باره گفت: یکی از مشکلات ساختاری این سازمان به فقدان نیروی ماهر به ویژه عدم توانایی مهارتی دانش آموختگان بخش کشاورزی بازمی گردد.

علی خسروی افزود: در این راستا با همکاری مشترک با اداره کل آموزشهای فنی و حرفه ای استان، عده زیادی از دانش آموختگان بخش کشاورزی در واحدهای تولیدی مشغول مهارت آموزی شده اند.

کار هست، کارگر نیست

برخی کارفرمایان با این ادعا که "کار هست اما کارگر نیست"، بر این باورند که نیروی کار فاقد مهارت حاضر نیست کارهای سخت با دستمزدِ کمتر انجام دهد، بنا بر این ترجیح می دهد که کاری آسانتر مانند رانندگی در یک تاکسی اینترنتی را داشته باشد اما در کارخانه حضور پیدا نکند یا یک مهارت فنی را یاد نگیرد.

رییس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این باره گفت: براساس آگهی های خانه صنعت، معدن و تجارت استان، واحدهای تولیدی متعدد تقاضای کارگر دارند اما کارگر پیدا نمی شود.

حسن حسینی افزود: با این حال باید در نظر داشت که دیگر کارگر ساده معنایی ندارد، همه کارگران باید مهارتهای اولیه را داشته باشند و مراکز آموزش فنی و حرفه ای کارگر ماهر کافی تحویل جامعه کارفرمایی می‌دهند، اگر افراد مهارت لازم برای کار داشته باشند، می توانند عنصر موفقی در کارخانه باشند.

برخی مسوولان و کارفرمایان هم معتقد هستند که اطلاع رسانی کافی در خصوص این طرح در سطح جامعه انجام نگرفته است، چرا که هنوز کارخانه ها مشکل نیروی کار دارند و هنوز افراد جویای کار سرگردان هستند.

رییس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی و صاحب یک واحد تولیدی پوشاک در این باره گفت: دیدگاه های مختلفی در خصوص طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار بین صاحبان بنگاه های اقتصادی وجود دارد اما همه بر این مهم اتفاق نظر دارند که طرح خوبی و در جهت ایجاد اشتغال پایدار است.

غلامعلی رخصت افزود: یکی از ایرادهای طرح مزبور، عدم هماهنگی دستگاه های اجرایی مربوطه در این خصوص است، ما برای ایجاد آموزشگاهی در کنار سالن تولید درخواست دادیم که همه دستگاه های اجرایی درباره این موضوع توافق نظر دارند اما اداره کل حفاظت محیط زیست هنوز موافقت نکرده و بر اساس بخشنامه ای می گوید که باید آموزشگاه 100 متر از محل سالن تولید فاصله داشته باشد، لذا اگر دولت می خواهد طرحی را اجرا کند باید موافقت همه دستگاه های اجرایی صادرکننده مجوز در این زمینه گرفته و دستگاه های اجرایی با هم هماهنگ باشند.

وی اظهار داشت: معمولا در زمان اجرای برخی طرحها، بعضی دستگاه های اجرایی نسبت به آن توجیه نیستند و بعضا با استناد به قوانین و بخشنامه هایی مربوط به 20 سال قبل، می خواهند عینا همان بخشنامه یا قانون را اجرا کنند و این نشان می دهد که دستگاه ها در اجرای طرحهای دولت با یکدیگر هماهنگی ندارند.

رییس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی گفت: در صورتی که موارد مزبور حل شود، مهارت آموزی در محیط واقعی کار، طرحی بسیار پرفایده است که اشتغال پایداری را به دنبال دارد.

رخصت، اطلاع رسانی در خصوص طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار را بسیار اندک و ناکافی دانست و اظهار داشت: لازم است اداره کل تامین اجتماعی نسبت به این طرح توجیه شود و پرونده های سنگین برای بیمه کارآموزان تشکیل ندهد.

وی اضافه کرد: در مجموع طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار در همه ابعاد نیازمند بررسی و اطلاع رسانی است، با بهره گیری از این طرح به راحتی می توان آموزش های لازم را ارایه و نیروی فنی را در واحدهای تولیدی مستقر کرد تا اشتغال پایدار برای آنان به وجود آید.

استقبال بالا اما اطلاع رسانی ناکافی

دست‌اندرکاران حوزه اجرایی طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار میزان استقبال جامعه از این طرح را بسیار خوب عنوان کرده و بر این باورند که چکش کاری لازم روی این طرح انجام شده و عمده ابهامات آن برطرف شده، اما اطلاع رسانی برای عموم مردم از طریق رسانه ها کافی نبوده است.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در این باره گفت: طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار در استان کاملا جاافتاده و مشکلی برای اجرا ندارد، بعضا تشکل‌ها نظرشان این بوده که طرح مزبور به نوعی موجب استثمار کارگر می شود در حالی که این طرح دقیقا در راستای افزایش مهارت نیروی کار است.

محمدامین بابایی افزود: طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، با 2 رویکرد اجرا می شود که یکی انجام فعالیت در محیط واقعی کار و دیگری آماده سازی نیرویی است که می خواهد وارد بازار کار شود.

وی اظهار داشت: چند سال است که این طرح در حال اجرا است و آموزشها در این خصوص ارایه می شود و اکنون وقت آن رسیده است که با اطلاعات و آمار با مردم صحبت شود و از طریق رسانه ها خروجی مناسب این طرح ارایه و به مردم اطمینان داده شود، قطعا این امر تضمین اشتغال را به دنبال خواهد داشت.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: کارفرمایان نیز در شرایط کنونی به شدت از نبود نیروی کار ماهر ناراضی هستند و این کمبود کاملا در خراسان رضوی احساس می شود.

معاون سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز در این باره گفت: در آبانماه سال 1398 همزمان با هفته کارآفرینی، همایشی با عنوان "مهارت آموزی در محیط کار واقعی کسب و کارهای گردشگری و هتلداری" برگزار شد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت، چون بسیاری از شرکت کنندگان فکر می کردند که از این طریق اطلاعات جدیدی به دست آورده و فرصتی برای فعالیت در کسب و کارهای گردشگری و هتلداری برای آنان به وجود می آید.

احمد دیناری افزود: به نظر من اطلاع رسانی در خصوص طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار کافی نبوده است، در حالی که همه دستگاه های اجرایی باید در خصوص معرفی این طرح و مزایایی که برای کارفرما دارد، تشریک مساعی داشته باشند.

وی بیان کرد: برای کارفرما که می تواند یک هتلدار یا دارنده یک آژانس مسافرتی یا کارگاه صنایع دستی باشد، کاملا باز نشده است که طرح مزبور مزیت دارد یا نه، و بسیاری هنوز تفاوت آن را با طرح کارورزی یا کارآموزی نمی دانند.

این مسوول در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: مدیران ارشد در این زمینه مصاحبه های زیادی داشتند و  اکثرا اعلام کرده اند که علت اصلی اینکه بین 60 تا 70 درصد کارجویان جذب بازار کار نمی شوند، این است که در کسب و کارشان فاقد مهارتهای لازم هستند.

دیناری اظهار داشت: به عقیده من در کسب و کارهای انسان محور و اجتماع محوری مانند کسب و کارهای گردشگری، مهارتهای اجتماعی و ارتباطی اولویت بیشتری نسبت به مهارتهای تخصصی دارد و کسی که در یک محیط واقعی کار در سیستم گردشگری قرار می گیرد، باید به خوبی مشاهده، تحلیل و تجربه کند.

وی خاطرنشان کرد: قدیمی ها اعتقاد داشتند که فرد باید هفت سال یا 10 هزار ساعت کاری به صورت رایگان برای یک استاد، شاگردی کار کند تا اینکه بتواند کار یاد گرفته و بعدها از استادش پیش افتد.

وی اضافه کرد: متاسفانه دانشگاه ها و مدارس ما دیگر به دانشجویان و محصلان این طور مسائل را آموزش نمی دهند، افراد دنبال کارهای آسانتر و آماده تر هستند، خیلی خود را به زحمت نمی اندازند و این موضوع کار دستگاه های اجرایی را مشکل می کند.

این مسوول در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: به نظر من اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و برگزاری رویدادهای مختلف در خصوص این طرح و مزایای آن واجب تر از تمام کارهای دیگر است.

رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز به عنوان نماینده بخش خصوصی در خصوص طرح مهارت آموزی در محیطی واقعی کار گفت: استان روی طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، متمرکز شده و ایرادهای این طرح را گرفت که اکنون جای ابهام زیادی برای آن نمانده است.

لبافی به ایرادهای این طرح که تلاش زیادی برای رفع آنها شده است، اشاره و بیان کرد: قوانین و مقررات کار و تامین اجتماعی در زمینه استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی در این حوزه مانع تراشی می کند، نکته دوم اینکه برخی از آموزشها منطبق با نیاز بازار کار نیست تا فرد بعد از پایان آموزش، جذب کار شود.

وی اظهار داشت: نکته سوم، عدم پیوند آموزش و مراکز آموزشی با صنعت و کسب و کارها بود، تزلزل در برخی مشاغل ناشی از عدم فراگیری مهارتها، بیگانگی جویندگان کار با محیط واقعی کار و کمبود مراکز آموزشی کاربردی حرفه ای از دیگر موانع حوزه مهارت آموزی به شمار می آمد اما برای بسیاری از این موارد در شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی راهکارهایی اندیشیده شد و تا حد خیلی زیادی ابهامات آن رفع شد.

وی بیان کرد: هرچند همه ساز و کارها در طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار دیده شده است اما بنگاه های اقتصادی از این واهمه دارند که نیروی انسانی مورد نیاز خود را از طریق این طرح جذب کنند که مبادا بعدها برای آنان مشکل ایجاد شود، لذا اگر اطلاع رسانی دقیق و بیشتری درباره این طرح انجام گیرد، میزگردهای خبری در این زمینه برگزار و همه ابعاد آن مطرح شود، نگرانی بنگاه های اقتصادی نیز برطرف خواهد شد.

رییس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی گفت: به عقیده من طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار، بهترین مدلی است که می تواند آموزشهای مهارتی را به فرد ارایه داده و او را با محیط واقعی کار آشنا کند و هم اینکه از طریق آن کسب و کارهای خرد تکثیر و پایدار می شوند.

لبافی خاطرنشان کرد: افرادی بوده اند که در این طرح آموزشهای لازم را فراگرفته و در کنار دریافت آموزشها، بنگاه های اقتصادی کوچک هم به راه انداخته اند، که این بنگاه ها تکثیر نیز شده اند لذا در نهایت پایداری خانواده و پایداری کسب و کار را دربرداشته است.

مدیرکل آموزشهای فنی و حرفه ای خراسان رضوی در این باره معتقد است که طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار طی نشستهایی با اتاق اصناف و اتحادیه ها و برخی تشکلهای صنعتی و معدنی تبیین شده است اما نیاز است که دست اندرکاران این موضوع را با بهره گیری بیشتر از رسانه ها در فضای دیداری و مجازی تبیین کنند.