بزرگنمايي:

پیام خراسان- این در حالی است که کاشت و نگهداری درخت در مناطق خشک و بیابانی خراسان رضوی و نواحی مشابه آن هزینه فراوانی دارد و یقینا قطع این سرمایه‌های سبز و قاچاق چوب آنها، صدمات و خساراتی چندین برابری در مقایسه با دیگر مناطق به بار می‌آورد.

کاشت درختچه‌های تاغ در عرصه‌های خشک و بیابانی با هدف جلوگیری از توسعه و پیشروی بیابان انجام می‌شود تا موجب تثبیت خاک و جلوگیری از هجوم شن و ماسه شده و از شکل‌گیری گرد و غبار در مناطق روستایی و شهری پیرامونی بکاهد.

این سرمایه‌ طبیعی که نفَس مردم مناطق مختلف را با هوای تازه آشتی داده و از بلند شدن شن و ماسه و انتقال آن به شهرها و مناطق مسکونی جلوگیری می‌کند، این روزها حال و روز خوشی ندارد و هستی اش هدف دست اندازی قاچاقچیان و متجاوزان به محیط طبیعی قرار گرفته است.

قطع و سوزاندن درختچه های تاغ و تبدیل آن به زغال سکه‌ای، داغ بزرگی بر دل زمین های بیابانی خاستگاه این سرمایه‌های سبز گذاشته و ادامه این وضعیت، نگرانی طبیعت دوستان و متولیان منابع طبیعی و محیط زیست را سبب شده است.

گونه تاغ با آب و هوای خشک و زمین های به نسبت شور نواحی کویری بسیار سازگار است که در خاکهای سبک و ماسه‌ای و همچنین بر روی تپه‌های شنی به خوبی رشد و نمو می‌کند. بر این اساس وجود درخت تاغ از اهمیت بسزایی در تثبیت شنهای روان برخوردار است و به دلیل حفظ رطوبت خاک، اسباب رشد و نمو سایر گیاهان طبیعی را نیز فراهم می‌آورد بطوری که منطقه تاغ‌کاری شده پس از مدتی به صورت مرتعی سرسبز درمی آید.

تثبیت شن‌زارها و بیابان‌زدایی از جمله ویژگی های خاص تاغ در مناطق زیر پوشش این درختچه است که در جلوگیری از رشد و توسعه بیابان ها و آسیب های ناشی از آن تاثیر شگرفی دارد.

خراسان رضوی منطقه‌ای خشک و نیمه‌ خشک است که 75 درصد پهنه آن در اقلیم بیابانی یعنی خشک، نیمه‌خشک و فراخشک قرار دارد. یک میلیون و 651 هزار و 511 هکتار از زمین های این استان در مناطق بیابانی است که شامل حدود 30 درصد از وسعت استان و متاثر از 30 کانون فرسایش بادی در 22 شهرستان است.

مراتع این استان نیز 6 میلیون و 566 هزار و 29 هکتار، معادل 56 درصد از کل مساحت استان وسعت دارد و گستره جنگل های خراسان رضوی نیز با محاسبه بیشه‌زارها، درختچه‌ها و جنگل‌های دست کاشت حدود یک میلیون هکتار، برابر با 8.5 درصد از کل وسعت استان است. بلندترین نقطه خراسان رضوی قله سه هزار و 615 متری بینالود و پست‌ترین نقطه آن در دشت سرخس با ارتفاع 299 متر پایین تر از سطح دریاست. 

خراسان رضوی دارنده 17 درصد بیابان‌های ایران 

مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه 17 درصد از مساحت کل بیابان‌های ایران در این استان شرقی کشور قرار دارد، گفت: بر این اساس هم‌اینک 5.5 میلیون هکتار از مساحت خراسان رضوی، یعنی 48 درصد از گستره این استان، را اقلیم بیابانی تشکیل می‌دهد.

محسن فنودی افزود: هشت میلیون و 200 هزار هکتار از مجموع 11 میلیون و 800 هزار هکتار مساحت کل خراسان رضوی را عرصه‌ های منابع طبیعی دربرمی گیرد.

مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: همچنین محیط طبیعی 22 شهرستان از مجموع 33 شهرستان این استان عرصه فرسایش بادی است لذا همه این شهرستانها تحت تاثیر تحرکات جوی و اقلیم بیابانی قرار دارند. 

وی افزود: بیابان به مناطقی اطلاق می‌شود که اقلیم فراخشک و خشک با متوسط بارندگی سالانه کمتر از 150 میلیمتر دارند و درصد پوشش گیاهی آنها کمتر از 10 درصد است. 

فنودی ادامه داد: بیابان‌زایی نیز شامل فرایند جاری در طبیعت است که در روند آن، زمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و حتی خشک نیمه‌مرطوب بر اثر عوامل طبیعی و انسانی مورد تخریب قرار می‌گیرد.

وی به سابقه عملیات بیابان‌زدایی در خراسان رضوی اشاره و بیان کرد: این استان در زمره استانهای پیشرو در تثبیت شن، مقابله با گرد و غبار و بیابان‌زدایی در کشور است.

حارث آباد سبزوار، عرصه کاشت نخستین گونه تاغ در ایران 

مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: برپایی ایستگاه تثبیت شن، عملیات کاشت و نهالکاری در بیابان با گونه تاغ نخستین بار در ایران طی سال 1344 در منطقه "حارث‌آباد" در شهرستان سبزوار آغاز شد.

وی افزود: این عملیات که 57 سال پیش آغاز شد در 2 سال نخست آن منجر به برپایی ایستگاههای تثبیت شن در روستاهای "بَر آباد" و "کلاته میرعلی" سبزوار و همچنین "قوژد" شهرستان گناباد و راه‌اندازی نخستین فعالیتهای بیابان‌زدایی ایران در خراسان شد.  

فنودی ادامه داد: هم اینک این گونه درختی به همراه دیگر گونه‌های بیابانی بومی به عنوان کاربردی‌ترین نهال بیابانی در کشور در کاهش گردوغبار و بیابان زدایی استفاده می‌شود.

وی گفت: طبق اعلام دفتر امور بیابان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، استان خراسان رضوی با بیش از 574 هزار هکتار جنگل های بیابانی، بیشترین سطح این جنگلها را در کشور دارد.

مدیرکل منابع‌ طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی، غلبه باد و وقوع توفان‌های ماسه‌ای و حرکت شن‌های روان را از مهمترین عوامل محدود کننده فرایند توسعه در کانون‌های بحرانی و مهمترین مخاطرات، تهدیدها و چالش‌های مناطق بیابانی دانست.

وی ادامه داد: اثرات خشکسالی، تغییر اقلیم و افت سطح سفره‌­های آب­های زیرزمینی و تغییرات نامناسب در کیفیت آنها، وقوع مخاطراتی نظیر سیل، حریق، طغیان آفات و بیماریها، شور شدن اراضی در اثر بهره برداری بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، حساسیت و آسیب پذیری توده‌های جنگل‌های دست کاشت از دیگر چالش های موجود در این زمینه است.

رویکرد قضات در صدور احکام جایگزین 

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه مهمترین گونه برای کاشت در جنگلهای بیابانی درختچه تاغ است، گفت: سایر گونه‌ها هم بنا به شرایط محیط کاشته می‌شوند اما گونه تاغ به دلیل مقاومت بالا، دارای سهم بیشتری در کاشت بیابانی است.

علی شکاری با اشاره به قطع درختان تاغ توسط برخی افراد سودجو در استان، گفت: به دلیل توقف برداشت از جنگلهای شمال برای مدت 10 سال، شاهد افزایش قیمت چوب و به تبع آن افزایش تمایل سودجویان و قاچاقچیان به قطع گونه های ارزشمند تاغ هستیم.

وی اظهار کرد: همچنین پاسگاههای نیروی انتظامی و پلیس راه‌ برای جلوگیری از قاچاق چوب تاغ و زغال این درختچه ارزشمند، با حساسیتی بالا وارد میدان شده‌اند.

این مسوول گفت: حتی قضات نیز در این رابطه به جای راهکارهای تنبیهی گذشته، احکامی مانند حکم کاشت درخت برای خاطیان صادر می کنند.

همیاران طبیعت، حافظان سرمایه‌های ملی 

شکاری با بیان اینکه همکاری و مشارکت مردم در حفاظت از منابع طبیعی بسیار موثر و نقش آفرین است، ادامه داد: تاکنون بیش از هفت هزار نفر در خراسان رضوی به عنوان همیار طبیعت، از این اداره کارت شناسایی دریافت کرده اند.

معاون اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی ادامه داد: این شمار شامل دانش آموز، مروج و محافظ طبیعت است که از این حیث خراسان رضوی جایگاه چهارم را در بین استانهای کشور دارد.

وی تاکید کرد: هرگونه تعرض و تخریب گونه تاغ، حساسیت مردم را برمی انگیزد و مسوولان حوزه قضایی، دهیاری‌ها و دیگر بخش ها نیز برای برخورد جدی با متجاوزان به منابع طبیعی و سرمایه‌های استان هماهنگی کامل دارند و حافظان محلی و نیروهای بسیج نیز تاکنون در این زمینه همکاری موثری داشته‌اند.

شکاری گفت: یکی از بهترین رفتارها برای حمایت از این سرمایه های ملی، که موجب تثبیت شنهای روان و جلوگیری از بیابان زایی می‌شود، فرهنگ سازی و آموزش مردم از سوی رسانه‌ها است.

وی تاکید کرد: باید در این زمینه اقدامات موثری در زمینه اطلاع رسانی، ترویج و ارائه آموزش های لازم به مردم در تمامی سطوح صورت گیرد.

فروش سرمایه میلیونی تاغ در ازای هیچ

شکاری با اشاره به هزینه های سنگین کاشت تاغ در استان گفت: برای کاشت یک هکتار نهال تاغ در عرصه‌های بیابانی، با احتساب آبیاری سه ساله، بین 12 تا 20 میلیون تومان هزینه می شود و این غیر از هزینه‌های پنهانی است که انجام می شود.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی افزود: این در حالی است که یک کیلوگرم زغال سکه ای تاغ در استان 30 هزار تومان و در تهران بالای 120 هزار تومان قیمت دارد.

وی با بیان اینکه مقابله با متخلفان در این زمینه با جدیت بالایی انجام می‌شود، ادامه داد: بدون شک گونه تاغ یک سرمایه ملی است و هرگونه تجاوز به آن در حکم تجاوز به حقوق مردم و سرمایه‌های ملی محسوب می شود.

نابودی تاغ‌ها، پیدایش ریزگردها

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه قطع درخت تاغ توسط افراد سودجو برای تولید زغال از تخلفات آسیب رسان به عرصه های طبیعی این استان است،گفت: باید با متخلفان این حوزه به شدت برخورد شود تا شاهد وارد آمدن خسارات فراوانی در این عرصه نباشیم.

فنودی تاکید کرد: قطع درختان تاغ در مناطق مختلف استان موجب پیامدهای ناگوار و جبران ناپذیری می‌شود و ادامه این روند موجب روان شدن شن‌ها و هجوم آنها به سوی شهرها و مناطق مسکونی خواهد شد.

وی افزود: با توجه به اینکه دادستان می تواند در همه زمینه‌ها به عنوان مدعی العموم ورود کند، وظیفه دارد که در این زمینه نیز بر عملکرد متولیان این حوزه نظارت داشته باشد.

وی با بیان اینکه تداوم روند تخریب درختچه های تاغ، به زودی شهرهای استان را گرفتار ریزگردها می کند، اظهار کرد: افزایش میزان آلودگی هوای تنفسی در شهرهای بزرگ استان از مشکلاتی است که هم اکنون با آن دست به گریبان هستیم، بنابراین نباید اجازه داد که این اوضاع شدت یافته و وخیم تر شود.

توجه ویژه رییس جمهور به ایجاد جنگل دست‌کاشت در خراسان رضوی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: اعتبارات مربوط به ایجاد جنگل دست‌کاشت بیابانی در استان 40 میلیارد تومان بود که در سفر اخیر رییس جمهور به استان این مبلغ حدود سه برابر شد و 70 میلیارد تومان به آن افزوده شد.

محسن فنودی با بیان اینکه خراسان رضوی در ایجاد جنگل دست کاشت بیابانی در کشور رتبه برتر را دارد، افزود: اعتبارات این بخش سنواتی است و هر سال از زمان راه اندازی صندوق توسعه ملی به صورت میانگین بین 30 تا 35 میلیارد تومان اعتبار تخصیصی داشته است.

وی ادامه داد: از مجموع 570 هزار هکتار جنگلهای بیابانی استان خراسان رضوی، 270 هزار هکتار جنگل‌های بیابانی طبیعی و 300 هزار هکتار جنگل دست کاشت است که با گونه‌هایی همچون تاغ، قره داغ، اسکنبیل، اشنیان و آتریپلکس ایجاد شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: کارکنان این اداره از سال 1340 تاکنون این جنگلها را کاشته و حفاظت و مراقبت کرده‌اند.

130 میلیارد تومان خسارت ریزگردها در خراسان رضوی

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: میزان خسارات ناشی از ریزگردها در حوزه تاسیسات و هزینه‌های اعمال شده این بخش در استان معادل 130 میلیارد تومان برآورد شده است.

شکاری افزود: 70 درصد خسارات و تاثیر ریزگردها در استان ناشی از تاثیرات کانونهای داخلی گرد و غبار خراسان رضوی است.

وی ادامه داد: میزان جا به جایی و برداشت خاک در مناطق بحرانی درجه یک معادل 30 تن در هکتار، در مناطق درجه 2 معادل 15 تن و در مناطق درجه سه حدود پنج تن در هکتار است.

معاون اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: هم اکنون 30 کانون فعال گرد و غبار در 22 شهرستان استان شناسایی شده است که از سال 89 تا سال 97 این شمار 2 برابر شده است.

شکاری با بیان اینکه این استان با پنج میلیون و 500 هزار هکتار سطح بیابانی، در اصل 47 درصد عرصه بیابانی دارد، افزود: از این سطح معادل یک میلیون و 240 هکتار، سطح بیابانی حاد و بحرانی است.

وی افزود: بیابان به مناطقی اطلاق می‌شود که اقلیم فراخشک و خشک با متوسط بارندگی سالانه کمتر از 150 میلیمتر دارند و درصد پوشش گیاهی آنها نیز کمتر از 10 درصد است. 

شکاری ادامه داد: بیابان‌زایی نیز فرایند جاری در طبیعت است که در روند آن، زمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و حتی خشک نیمه‌ مرطوب بر اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب می شود.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی به سابقه عملیات بیابان‌زدایی در این استان اشاره کرد و گفت: این استان در زمره استانهای پیشرو در تثبیت شن، مقابله با گرد و غبار و بیابان‌زدایی است.