بزرگنمايي:

پیام خراسان- با تشکیل شورای جهاد تبیین در جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی، این شورا با اولویت پرداختن به آسیب‌های اجتماعی تلاش می‌کند با بهره گیری از نظرات و پیشنهادات صاحبنظران عرصه جهاد تبیین و آسیب‌های اجتماعی خدمات علمی و دانش بنیانی در اختیار مردم استان و کشور قرار دهد. در همین راستا، در ملاقات و گفتگوی هادی زینی؛ دبیر شورای جهاد تبیین جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با محمد علی رنجبر، استاد علوم سیاسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و دبیر مؤسسه مطالعات راهبردی رسالت، در محل جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی، ضمن تشریح ساختار و هدف اصلی شورا، نظرات علمی و پیشنهادات فنی با طرح سوالاتی دریافت شد.

 محمد علی رنجبر، استاد علوم سیاسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و دبیر مؤسسه مطالعات راهبردی رسالت  در پاسخ به این سوال که جهاد تبیین تا چه اندازه و چگونه می‌تواند سبب شود که ادراک درستی از آسیب ها داشته باشیم و راهکار مناسبی برای آن رائه دهیم، گفت: در اولین گام، باید گفت جهاد تبیین  فراتر از یک بحث عمومی، یک بحث هدایت و راهبری اجتماعیِ نرم و فرهنگی است؛ بنابراین اولین کار در جهاد تبیین این است که وضعیت شناسی خوبی نسبت به آنچه که الان هستیم و  آن چه که آسیب‌های اجتماعیِ عمده ساحتهای اجتماعی محسوب می‌شود، داشته باشیم، به عبارتی نسبت به آسیب‌هایی که در شهر، استان،  کشور، منطقه و حتی جهان قابل پیگیری است، باید اسیب شناسی خوبی داشته باشیم.

وی افزود: در گام دوم، باید مطلوب نگاری صورت گیرد، مطلوب نگاری، باید متناسب مسائل واقعی باشد نه بحثهای انتزاعی و یا چیزی که تناسبی با منطقه ناحیه و شهر نداشته باشد. مطلوب نگاری باید گام به گام باشد، هدف گذاری در این گام باید به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشد.

رنجبر بیان کرد: سومین گام پس از وضعیت شناسی و مطلوب نگاری، نقشه نویسی برای برون رفت از وضعیت آسیب زا و بحران زای موجود و دستیابی به وضعیت مطلوب است.  سرانجام علاوه بر نقشه نویسی باید راهبری هم وجود داشته باشد.

این استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل ، با اشاره به اولویت اصلی شورای جهاد تبیین  یعنی آسیب‌های اجتماعی، افزود: این آسیب شناسی باید خودش آسیب شناسی شود که چگونه وضعیت شناسی و مطلوب نگاری صورت پذیرد، در حال حاضر متاسفانه آسیب شناسی و وضعیت شناسی بسیار جزء گرا است، شناسایی آسیبها بسیار مهم است. با عبور از سطح شهر، استان، کشور و رصد آسیب‌ها با هزاران آسیب و بحران و مشکل مواجه می‌شویم، چه باید کرد و کدام بحران باید بحران اول باشد.

رنجبر با طرح این سوال که آیا مشکلات و مسائل جزئی مانند صنف معلمان، دانشجویان و .. باید اولویت باشد یا آسیب کلانی که مربوط به کشور و مربوط به  خراسان جنوبی و شهر بیرجند است؟، گفت: باید بحران و مشکل مشترک را دریابیم و سپس نقطه زنی درست داشته باشیم؛ بنابراین آسیبِ مهم جزئی نگری  باید مورد توجه قرار گیرد به خصوص که این اسیب سبب می‌شود که اسیر حاشیه نگاری‌ها و مسائلی شویم که دشمن برای ما مسئله کرده است مثلاً موضوعات، حجاب، اعتیاد، طلاق و .. را می‌توانیم با مسائل کلان و اصلی مربوط به خودش بررسی کنیم یا با مسائل حاشیه‌ای و تحمیلی که دشمن مطرح کرده است. 

وی افزود: بنابراین می توانیم موضوعی را مورد نظر قرار دهیم  و متناسب با واقعیت‌های جامعه مسئله‌ای را تألیف کنیم و پس از تألیف درست مسإله مردم را به سمت مسإله تـألیفی خودمان سوق دهیم؛ بنابراین این که مسائل کلان، واقعی و تألیفی مطرح شود بسیار مهم است.

رنجبر ادامه داد: مطلوب نگاری نیز نباید جزئی و خرد باشد. مثلا نباید اصرار کنیم که  سریع نقطه را برای رسیدن مشخص کنیم بلکه باید متناسب مساله، مشخص کنیم که در کوتاه مدت مثلا شش ماه باید به نقطه خاص، میان مدت و مثلا دو ساله به نقطه خاص دیگر و در بلند مدت به نقطه خاصی دیگری برسیم؛ بنابراین هدف پنج ساله را نمی‌توان اصرار بر تحقق شش ماهه داشت که کاملا غیر واقعی است. بنابراین با آرمان خواهی انتزاعی نمی توان به هدف دست یافت. نقشه نویسی نیز این گونه است. 

وی افزود: نقشه نویسی نیز باید گام به گام و با نگاه به موانع و ظرفیت ها باشد، مثلاً اگر ظرفیت بالقوه است، بالفعل شود و اگر بالفعل است، توسعه داده شود و اگر مانعی وجود دارد تلاش کنیم مانع را برداریم؛ اگرمانع ساختاری است باید ساختار اصلاح شود اگر مانع رفتاری است باید رفتار تغییر و اصلاح شود و اگر مانع رویکردی است باید رویکرد اصلاح شود. در حال حاضر مسإله اصلی  و کلان کشور مسإله اقتصادی و مقاوم سازی اقتصاد است که در قالب تولید دانش بنیان در شعار سال نیز توسط مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته است. این مساله کلان کشوری مربوط به استان، شهر و مردم نیز است.

دبیر مطالعات راهبری رسالت با اشاره به اینکه در مسئله تبیین با سه لایه مواجه هستیم، گفت لایه نخست، مردم (سمن‌ها) اصلی ترین لایه است از این جهت که می خواهیم کارهایی در عمل توسط آنها صورت گیرد؛ لایه دوم، لایه نخبگانی و دانشگاهی است و لایه سوم، لایه حاکمیتی است که مسئولان  هستند. 

وی بیان کرد: دوری و انقطاع این سه لایه از یکدیگر و عدم شناخت نسبت به ظرفیت‌ها و موانع یکدیگر یکی از مشکلات اساسی است. در این میان، نخبگان نقشی چون کاتالیزور دارند که حلقه اتصال عموم جامعه  مردم و حاکمیت هستند. تا تلاش کنند، نه مردم بسیار درگیر حاشیه نگاری و جزئی نگری و مسائل صنفی شوند و نه این که حاکمیت به گونه‌ای شود که به  افکار عمومی و جامعه که در آن است، توجهی نداشته باشند.

حضور نخبگان؛ ویژگی مهم جهاددانشگاهی 

رنجبر ادامه داد: لایه نخبگانی بسیار مؤثر است و جهاد دانشگاهی که خود در لایه نخبگانی قرار گرفته است، باید زمینه ارتباط دو لایه دیگر را فراهم سازد. یعنی پیوند نخبگان حوزه و دانشگاه و عموم مردم. البته در این وظیفه خطیر نخبگان و جهاد دانشگاهی باید توجه داشته باشند که نه اسیر عوام گرایی شوند به این عبارت که به جای همدردی با مردم، در مسیر همراهی گام برداند. چون همدردی با همراهی تفاوت دارد، مانند مهری که والدین در همدردی نسبت به فرزند دارند اما در همه خواسته‌ها با وی همراه نیستند.

دبیر مطالعات راهبری رسالت ادامه داد: به عنوان مثال در حال حاضر با جامعه ای مواجه هستیم که به مسائل ده سال آینده توجهی ندارد و باید اقدامی صورت گیرد که چنین جامعه به مسائل 10 سال آینده توجه داشته باشد. همچنین از طرفی حاکمیت باید به نوعی رویکرد مردمی خود را حفظ کند و اگر با موانع ساختاری مواجه است باید چنانچه برای خودش مقدور نیست از نخبگان بخواهد که مشکلات حاد ساختاری را برای مردم در حوزه فرهنگی، اقتصادی، سیاست داخلی و دیپلماسی تبیین کنند.که چه مشکلاتی وجود دارد، این یکی از رسالت‌های شورا است که مشکلات موجود به مردم منتقل شود و از طرف دیگر دغدغه‌ها و خواست‌های مردم نیز به حاکمیت منتقل شود تا حاکمیت پیام مردم را دریافت کند؛ در این صورت بسیاری از مشکلات حل می‌شود. 

وی تصریح کرد: بنابراین لایه وسط نقش قلب را دارد که چنانچه درگیر عوام زدگی و یا آرمان زدگی نشود نتایج خوبی را در برخواهد داشت. مثلا چنانچه مردم چیزی را بخواهند که به لحاظ ساختاری ممکن نیست باید برای مردم تشریح شود تا با تنگناهها آشنا شوند؛ این گونه افکار عمومی توجیه می‌شود. از سوی دیگر آسیبی در برخی از سطوح مسئولان وجود دارند که با فاصله گرفتن از مردم نمی‌دانند مشکلات اصلی مردم چیست و درگیر گزارشات پر از تناقضی هستند که در اختیارشان قرار گرفته است.

رنجبر در مقام مقایسه عملکرد شورای جهاد تبیین به مقایسه اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها پرداخته و افزود: در حال حاضر اندیشکده‌ها که هر چند در ساختار حاکمیت نیستند اما بی ارتباط نیز نیستند، کمک شایانی به رفع مشکلات می‌کنند؛ اندیشکده خارج از ساختار، به حرکت کلی مجموعه حاکمیت نگاه می کند و بهتر می تواند همه نقاط قوت و ضعف را در یابد مانند عابری که بیرون از وسیله نقلیه قرار گرفته که هم وسیله نقلیه را می‌بیند، هم مسیر حرکت آن  و هم مردمان پیرامون آن را اندیشکده با چنین کارایی تأثیراتی شگرفی دارد. 

رنجبر بیان کرد: دانشگاه‌ها و جهاد دانشگاهی باید به سمت تشکیل اندیشکده بروند تا پژوهشکده؛ اندیشکده ارتباط مستمر با جامعه دارد و برخلاف بسیاری از پژوهشکده هادر فضای منقطع از جامعه فعالیت نمیکند، درست مانند آن چه شورای جهاد تبیین به دنبال آن است.

وضعیت شناسی دقیق در جهاددانشگاهی 

هادی زینی، دبیر شواری جهاد تبیین در جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی نیز گفت: امید است که این شورا با ساختاری متشکل از سمن‌های مردم نهاد، مسئولان صاحبنظر و مطرح استان و همچنین توان علمی اساتید دانشگاه بتواند در شناسایی آسیب‌های اجتماعی، اولویت بندی آنها و جستجوی راهی مطلوب برای رفع آنها گام بردارد. 

وی یادآور شد: این شورا خواهد کوشید با وضعیت شناسی دقیق، مطلوب نگاری و نقشه نویسی با مثلثی متشکل از سمن‌های مردم نهاد، نخبگان دانشگاهی و مسئولان حاکمیتی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی استان تلاش کند.