پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی پژوهشگران منطقه ترشیز پس از جستجو در اسناد مختلف سندی به دست آورده‌اند که بر اساس آن تعزیه‌خوانان روستای فدافن کاشمر در 400 سال قبل نامه‌ای به مراجع تقلید آن زمان در نجف می‌نویسند مبنی بر اینکه می‌توان پولی که مردم در زمان اجرای تعزیه‌خوانی روی پارچه و یا کاسه‏‌ای که دور می‏‌دهند، می‌ریزند، خرج زندگی کرد و یا فقط باید در راه تعزیه امام حسین(ع) هزینه شود.
این موضوع نشان می‌دهد در آن زمان تعزیه‎‌خوانان منطقه نسبت به این مسائل دغدغه بسیاری داشتند و مقید بودند و این تنها سندی است که به صورت مکتوب برای قدمت این هنر می‌‏شود به آن‌ها توجه داشت. با این تاریخچه تعزیه‌خوانی در منطقه می‎‌توان از کاشمر به عنوان مهد تعزیه در کشور نام برد، تعزیه کاشمر در یونسکو به عنوان پایه‌‏های اصلی تعزیه ایران ثبت شده‌ است.
به رغم اینکه اکنون 2 روستای طرق در بخش کوهسرخ و قلعه‌بالا در بخش مرکزی را به عنوان مناطق اصلی تعزیه‌خوانی می‌توان معرفی نمود اما ورود اولیه تعزیه به کاشمر به میرزای شاهرودی بازمی‌گردد. میرزای شاهرودی اولین کسی بود که از شاهرود سمنان به این مناطق می‌‏آید و تعزیه را آغاز نموده که تاکنون ادامه دارد. حتی در روستای طرق شهرستان کوهسرخ که در گذشته یکی از بخش‌های کاشمر بود، میدانی به نام عاشورا با قدمت بسیار زیادی برای اجرای تعزیه وجود دارد که از ساختار اولیه روستا شکل گرفته است.
از حمزه جهان‌افکن، قربانی از کوهسرخ و رجب‌زاده و افتاده از کاشمر می‌توان به عنوان پیشکسوتان هنر تعزیه در این مناطق نام برد که دارای شیوه‌های خاص خواندن هستند؛ نسخه‌‏های خاصی می‌نویسند و به نوعی سرآمد تعزیه‌خوانان منطقه ترشیز از آن‌ها نام برده می‌‏شود.
در میان این پیشکسوتان هنر تعزیه به سراغ محمدحسن افتاده یکی از بزرگانی که عمر خود را در این راه گذاشته‎ و با تمام وجود، ارادت خود را به ائمه اطهار(ع) نشان داده و در کنار دیگر مراسم عزاداری در قالب نمایش مصیبت‌های وارده بر ائمه(ع) را برای مردم بازگو کرده رفتم.
او که هم‌اکنون بیش از 73 سال سن دارد و حدود 60 سال در عرصه تعزیه‌خوانی فعالیت دارد، فرصتی دست داد تا با این تعزیه‌‎خوان به گفت‌وگو بنشینیم؛ در کنار مردی آرام با صدایی شیوا، نشستم و او از دوران کودکی‌‎اش گفت: مثل بچه‌های دیگر خانواده برای پدرش قالی می‎‌بافته و با توجه به اینکه مادرش حافظ قرآن بوده، قبل از اینکه سرکار برویم، ابتدا باید قرآن را تلاوت می‌کردیم و در آن زمان با توجه به اینکه سن کمی داشته‌ام و در سر هوای بازی کردن، در تلاوت اشتباهاتی داشته و مادرم همان‌‏گونه که در آشپزخانه کارهای خود را انجام می‌داد، غلط‎‌های تلاوت را گوشزد می‌کرد تا قرآن مجید را درست تلاوت کنیم.
او از دوران شروع تعزیه‎‌خوانی هم برایم گفت که کسی در خانواده ما تعزیه‌‎خوان نبود ولی من به تعزیه‎‌خوانی علاقه‎‌مند بودم و همان‌‎طور که قالیبافی می‌کردیم، روزهای جمعه که تفریح‌‏مان حضور در اماکن مذهبی و باغ‌مزار بود، پدرم به ما پول تو جیبی می‎‌داد و من آن را به جُنگ تعزیه می‌‎دادم و حرکات تعزیه‌خوانان را در قلب خود حس می‎‌کردم و تفریحم گوش کردن تعزیه و حفظ کردن متن بود و کلمات زیبا در وصف ائمه(ع) را با خود تکرار می‌کردم. 10 ساله بودم که قرار بود تعزیه مسلم اجرا شود؛ نیاز به یک نفر در نقش فرزندان مسلم داشتند، گروه تعزیه‌‎خوان از اهالی روستا شنیده بودند من تعزیه را زمزمه می‌کنم و علاقه‎مندم و همین موضوع سبب شد برای اولین بار برای اجرای نقش طفلان مسلم دعوت شوم و نقشم را به گونه‌ای اجرا کردم که در همان روز اول «مرحوم آقای امیری» کارم را پسند کرد و از آن زمان به گروه تعزیه دعوت شدم.
حاج محمدحسن، تعزیه‌‎خوانی که همه نقش‌های تعزیه‌‎خوانی را اجرا کرده، ادامه داد: همیشه نقش موافق‎‌خوان را داشتم. از طفلان مسلم شروع کردم و خیلی زود به نقش امامان رسیدم و تاکنون نیز نقش‌های اصلی را اجرا کرده‌ام؛ فقط یک بار مخالف‌‏خوانی را در این دوران تجربه داشتم که تماشاگران و بچه‌های گروه اعلام کردند که دوباره مخالف نخوانم.

افتاده با مرور خاطرات گذشته خویش گفت: در گذشته که مردم امکانات کمتری داشتند و ما هم در اجرایی تعزیه امکانات کمی هم‏چون بلندگو و میکروفن داشتیم؛ به طوری که مستمعین و بانیان در زمان اجرای تعزیه، سکوت می‌کردند تا بتوانند به خوبی صدای تعزیه‌‎خوان را بشنوند؛ حتی فرزندان خود را به سکوت فرا می‌خواندند.
وی ادامه داد: در گذشته شاهنامه‌خوانی و هنر تعزیه مورد توجه بود چون تلویزیون و سینما نداشتیم و تعزیه یک کار مورد توجه بود و در مناسبت‌های مختلف نیز متناسب با آن روز در شادی و غم موضوعات تعزیه داشتیم؛ مثلا روزهایی همچون عید قربان ذبح اسماعیل و مراسم فضل و فتاح از فضیلت‌های حضرت علی(ع) در روز عید غدیر، نمونه‌هایی از تعزیه‎هایی است که می‌خواندیم؛ در شهادت و ولادت به صورتی که روزهای تولد اجراهای شاد و در روز شهادت غم و حزن اجرای تعزیه داشتیم.
به گفته افتاده اکنون امکانات بهتر شده و شنونده‌ها نیز فرق کرده و ترجیح می‌دهند اجرای تعزیه هم بهتر باشد و همین تعزیه‎‌خوان را مجبور کرده خود را به‌ روز کند تا تعزیه خوبی اجرا کنند.
برای اجرای یک تعزیه خوب باید مطالعه داشته باشیم
وی اظهار کرد: برای اجرای یک تعزیه خوب باید مطالعه داشته باشیم؛ اگرچه اشعاری از قدیم جمع‌آوری شده ولی گروه‌های تعزیه با توجه به درخواست بانی مراسم، موضوع را آماده کنند و برای همین نیاز نیست همه تعزیه‎هایی را حفظ داشته باشیم زیرا بعضی از تعزیه‎ها سالی یک بار خوانده می‌شوند.
این تعزیه‎خوان پیشکسوت ادامه داد: بعضی از عبارات اشعار از گذشته تا حال تغییر کرده و عبارتی که در گذشته گفته می‌شد، امروز عنوان نمی‌شود مثل ستمکش زینب(س) یا کلمه بیچاره برای اهل‎ بیت(ع). در واقع در اشعار کلماتی که استخفاف اهل بیت(س) را داشت، حذف کرده‌ایم. حتی در گذشته به دشمنان حرف زشت می‎‌گفتیم که این کلمات را حذف کردیم چون هم تعزیه‎خوان و هم شنونده و بیننده این موضوع را قبول ندارد.
او که تعزیه را به صورت تجربی فرا گرفته ادامه داد: آموزش تعزیه، تجربی است و سینه به سینه ولی گستردگی ارتباطات، اینترنت و فضای مجازی بر آموزش نسل جدید تعزیه‌خوانان تاثیر دارد و در بسط و گسترش تعزیه و موسیقی و دستگاه‌های موسیقی رسانه‌ها کمک کرده‌اند.
وی که اکنون استاد تعزیه‌‎خوانی است، گفت: خود را در مقام استادی ندانسته و نمی‌دانم چون بزرگان زیادی هستند که از آن‌ها هنوز درس فرا می‎گیرم ولی توانسته‌ام به فرزندان، اخوی‌ها و بچه‌های روستا آموزش بدهم و هر کس کار مرا دیده، پسندیده است؛ اگر حرکت و حرفی زده‎ام، مورد قبول بوده و در اجرا مورد استفاده آن‌ها قرار گرفته است.
موسیقی، پای اصلی تعزیه
وی با بیان اینکه در سوگواره‌های مختلف شرکت کرده و در شهرهای مختلفی همچون بم کرمان 15 سال متوالی، درگز، سبزوار، بردسکن و خلیل‎آباد اجرا داشته‌ایم، گفت: پای اصلی و احیاگر تعزیه موسیقی است؛ لذا اگر تعزیه‎خوان می‎خواهد تعزیه‎اش خوب باشد، باید با موسیقی آشنایی داشته باشد.
افتاده ادامه داد: برای تعزیه هر کاری بتوانم انجام می‎دهم زیرا تمام هستی من از تعزیه است، هرچه برای زندگی‎ام کم داشته باشم در زندگی شخصی غصه نمی‎خورم و اگر بگویند و سیل‌ه‎ای برای تعزیه در دورترین شهر است و کیفیت خوبی دارد پول قرض می‎‌کنم تا آن وسیله را تهیه کنم، همه بچه‌‎های تعزیه‎خوان از مخالف‌‎خوان و موافق‌‎خوان در دستگاه امام حسین(ع) خدمت می‎‌کنند.
افتاده عنوان کرد: بی‌تفاوتی مسئولان به هنر زنده تعزیه که کربلا و عاشورا را زنده نگاه‌ داشته، صحیح نیست و متاسفانه بچه‌‎های تعزیه حامی ندارند.
وی گفت: من و دوستانم شناسنامه تعزیه منطقه فرح‎‌آباد هستیم اما از مزایای بیمه و بازنشستگی بهره‌‎ای نداریم و متولی هنر تعزیه فقط در حد نام است و متولی حقوقی ندارد تا به ما کمک کند، نیاز است که دولت‌مردان فکری کنند زیرا تعزیه نگهدار مراسم ائمه(ع) است و عدم حمایت از هنر تعزیه موجب دلسردی جوانان شده زیرا افراد بسیاری عمر و جوانی خود را صرف تعزیه کرده در صورتی‌ که از حمایت‎‌های حداقلی محروم‎ند.
انتهای پیام