بزرگنمايي:
پیام خراسان- بخش کشاورزی از سالها و سده های گذشته به طور سنتی در مناطق روستایی
بستر اصلی اشتغال تعریف شده است در حالی که به دلیل محدودیت منابع طبیعی در
برخی از روستاها، این بخش، بر خلاف آنچه که انتظار می رفت، تاثیر درخوری
در توسعه اقتصادی و جلوگیری از رکورد اقتصادی و مهاجرت از این مناطق نداشته
و در نتیجه توسعه کشاورزی به توسعه و رونق اقتصادی روستاها منجر نشده است.
روستا با توجه به ماهیت و قابلیت خود، می تواند در کنار کشاورزی، محیط
مناسبی برای بخش های اقتصادی و اشتغال آفرینی در حوزه های غیرکشاورزی هم
باشد که در صورت شناسایی این ظرفیتها می توان از آن در مسیر رونق اقتصادی
منطقه بهره گرفت.
توسعه کشاورزی به تنهایی نمی‌تواند رشد اقتصادی روستاها را به دنبال
داشته و فقر را ریشه‌کن سازد و با وجودی که تاکنون برنامه‌های متعددی با
هدف توسعه روستایی در کشور اجرا شده، ولی همچنان پدیده مهاجرت از روستا به
شهرها ادامه دارد و این می رساند که توجه به سایر بخش‌ها نیز در کنار بخش
کشاورزی ضروری است.
توسعه کشاورزی نوین و یا بهره گیری بیشتر از فناوری های نو و فرآوری
محصولات کشاورزی، برنامه ریزی موثر برای بهبود توزیع درآمد، افزایش طرحهای
عمران روستایی، کاهش شکاف دستمزد میان شهر و روستا، سرمایه گذاری و ایجاد
تعادل در قیمت محصولات کشاورزی، نه تنها در جلوگیری از مهاجرت روستاییان
موثر است بلکه نقشی بسزا در تقویت روستاها و کارآفرینی در این نواحی دارد.
امروزه روستا، محیطی مناسب برای رشد بخش‌های غیرکشاورزی و فعالیت
شرکت‌های تولیدی و خدماتی نیز شناخته شده است که این موضوع در واقع نوعی
حرکت از کسب و کارهای مبتنی بر منابع طبیعی به سمت کسب وکارهای مبتنی بر
دانش است و با افزایش سطح سواد، دانش و مهارت‌های علمی و عملی، گرایش به
اشتغال در بخش‌های سنتی اقتصاد کمتر شده و میل برای اشتغال در بخش های مدرن
و خدماتی افزایش می یابد.
فرآوری تنها نیمی از تولیدات کشاورزی گناباد
از مجموع 178 هزار تن تولید سالانه محصولات کشاورزی در گناباد 90 هزار
و 500 تن در این شهرستان فرآوری و مصرف می شود و بقیه به دلیل نبود توان
بسته بندی و سرمایه گذاری ناکافی در این بخش، به صورت خام به دیگر نقاط
استان، کشور و حتی خارج صادر و ماحصل تلاش کشاورزان گنابادی که عمدتا در
مناطق روستایی تولید می شود، به نام سایر مناطق در بازار مصرف عرضه می شود.
اکنون با وجود ظرفیتهای اقتصادی گناباد در بخش صنعت و معدن و کشاورزی،
تنها کمتر از 10 واحد بسته بندی در این شهرستان فعال است که این شمار
جوابگوی نیاز موجود در منطقه نیست لذا توسعه سرمایه گذاری در این بخش ضروری
است.
بر این اساس ایجاد واحدهای فرآوری محصولات کشاورزی به خصوص در حاشیه و
نزدیکی روستاها به عنوان بازار هدف علاوه بر توسعه مشاغل خانگی در ایجاد
اشتغال و کارآفرینی و کاهش مهاجرت از مناطق روستایی، در رونق اقتصادی نقش
زیادی دارد.
تداوم 20 ساله پدیده خشکسالی، افزایش مهاجرت جمعیت از مناطق روستایی
به مناطق شهری گناباد و از این شهرستان به دیگر نقاط استان خراسان رضوی و
کشور، این مساله را به یکی از دغدغه های مهم مسوولان این شهرستان تبدیل
کرده است که بدون شک توسعه اشتغال و کارآفرینی در مناطق روستایی و راه
اندازی واحدهای تولید مبتنی بر نیاز و ظرفیت هر روستا، در کاهش مهاجرت از
شهرستان گناباد نقش زیادی می تواند داشته باشد.
60 درصد جمعیت 93 هزار نفری این شهرستان در مناطق شهری گناباد، بیدخت و کاخک و روشناوند و بقیه در 112 روستای منطقه ساکن هستند.
مهاجرت، گناباد را پیر کرد
افزایش مهاجرت از مناطق روستایی گناباد به مناطق شهری و از این
شهرستان به سایر شهرستانها و به تبع آن کاهش زاد و ولد، موجب افزایش جمعیت
سالمند گناباد شده است به طوری که به گفته رییس اداره بهزیستی گناباد 12.30
درصد جمعیت 93 هزار نفری گناباد را سالمندان تشکیل می‌دهند و این شهرستان
دومین شهرستان سالمند کشور شناخته می شود.
افزایش پیری جمعیت گناباد علاوه بر تاثیر منفی در روند توسعه، موجب
افزایش هزینه‌ها و خدمات تامین اجتماعی می‌شود چون سرانه خدمات در جمعیت
سالخورده به مراتب بیشتر از جمعیت جوان است.
مهمترین اقدام برای جلوگیری از مهاجرت و افزایش ماندگاری جمعیت در
مناطق روستایی، توجه به توسعه اشتغال و کارآفرینی متناسب با ظرفیتهای موجود
در هر روستا است و این مساله باید به عنوان یک حلقه مفقوده مورد توجه
مسوولان مربوطه قرار بگیرد.
یک کارشناس ارشد کشاورزی گناباد گفت: این شهرستان فراخور خود، ظرفیت
های زیادی در زمینه های اقتصادی اعم از کشاورزی، صنعتی و معدنی و گردشگری
در مناطق شهری و حتی روستایی دارد که در صورت رفع موانع تولید و سرمایه
گذاری، می تواند به یکی از قطب های اقتصادی جنوب خراسان رضوی تبدیل شود و
وجود محصولات کشاورزی مانند زعفران و پسته و نیز گیاهان دارویی، از جمله
قابلیت های سرمایه گذاری در بخش صنایع تبدیلی در این شهرستان است که باید
به سرمایه گذاران معرفی شود.
مهدی محمدپور اظهار داشت: گناباد در کنار تاریخ کهن و 172 اثر تاریخی
از جمله قنات جهانی قصبه، ظرفیتهای بالایی در بخش کشاورزی دارد که می تواند
بستر مناسبی برای جذب و توسعه سرمایه گذاری در بخش های گردشگری و کشاورزی
به خصوص در بخش صنایع تبدیلی باشد.
وی افزود: مهمترین عامل ماندگاری در مناطق روستایی و زیربنای
توانمندسازی روستاییان توجه به معیشت و اشتغال است و باید هر کدام از
دستگاههای مرتبط مانند جهاد کشاورزی، صنعت و معدن و تجارت، میراث فرهنگی و
غیره برنامه مشخص و هدفمندی برای توانمندسازی روستاییان داشته باشند.
وی ادامه داد: باید در قالب طرحهای هادی در کنار توسعه و عمران به
طرحهای گردشگری، احیا و حفظ بافتهای با ارزش روستایی توجه کرد و متاسفانه
در چند سال گذشته بخشی از بافت ها و اماکن تاریخی بسیار باارزش روستایی
گناباد به دلیل توجه ناکافی تخریب شده و یا در معرض تخریب قرار گرفته است
که در صورت احیا، مرمت و نگهداری، می تواند به امکانی برای جذب گردشگر و
ایجاد اشتغال روستاییان تبدیل شوند.
یک فعال و سرمایه گذار اقتصادی گناباد هم گفت: باید در کنار ایجاد
زیرساختهای لازم، توانمندی روستاییان را متناسب با ظرفیت های محلی و تولید
محصولات کشاورزی خاص منطقه و سایر قابلیت های موجود افزایش داد.
محمدرضا ثابتی گفت: باید کسب و کارهای دارای مزیت رقابتی در مناطق
روستایی را با اولویت رونق اقتصادی و اشتغال پایدار روستاییان، از جمله
برای جوانان این مناطق شناسایی و برای توانمند سازی آنان برنامه ریزی جامعی
داشت.
استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گناباد نیز گفت: مردمی شدن
اقتصاد و استفاده از منابع داخلی و تقویت اقتصاد محلی و نوآوری و خلاقیت
در تولیدات داخلی، از مولفه های تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است و بخش زیادی
ار ارکان تحقق این اقتصاد در روستاها فراهم شده است.
ابوالقاسم شفیعی افزود: همه مسوولان دخیل در فرآیند توسعه و عمران
روستاها شامل فرمانداران، بخشداران و دهیاران باید با رویکرد اجتماعی،
فرهنگی، اقتصادی برای به فعلیت رساندن ظرفیتهای بالقوه مناطق روستایی و جهت
دهی آن به منظور اشتغال و کارآفرینی برای تحقق اقتصاد مقاومتی تلاش کنند.
این استاد دانشگاه از توانمندسازی به عنوان خلق فرصت برای کسب منافع
اقتصادی یاد کرد و گفت: آموزش به تنهایی منجر به توانمندسازی روستاییان نمی
شود و باید با رویکردهای فرهنگی و اجتماعی در کنار رویکرد اقتصادی در این
زمینه تلاش کرد.
وی افزود: نخستین هدف مهم در توسعه و توانمندسازی مناطق روستایی کاهش
فقر و سپس تامین امکانات و زیرساختهای لازم است که در سالهای گذشته در
زمینه تامین زیرساختها موفق بوده ایم اما در زمینه معیشت و اشتغال پایدار و
انگیزه های اجتماعی برای ماندگاری روستاییان به توفیقات مطلوبی دست نیافته
ایم.
برنامه‌ریزی برای استفاده از توانمندی بانوان
یکی دیگر از استادان دانشگاه و فعالان اقتصادی گناباد گفت: رفع موانع
فراروی بانوان برای فعالیت در حوزه کارآفرینی و اشتغالزایی با بهره‌گیری
هرچه بیشتر از ظرفیتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این قشر، گامی اساسی و
موثر در مسیر توسعه اقتصادی می تواند باشد.
بهناز افضلیان‌مند افزود: زنان ظرفیتهای زیادی برای فعالیت به عنوان
کارآفرین در حوزه‌های متنوع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارند که اکثرا به
فعل درنیامده است ولی در صورت توجه جدی دولتمردان و برنامه‌ریزی اجرایی از
سوی مسوولان نهادهای اجرایی، این توانمندی بانوان، به خصوص در نواحی
روستایی خیلی زود فعلیت یافته و در مسیر توسعه کشور به کار گرفته می‌شود.
وی به توجه ویژه دولت سیزدهم نسبت به رفع سریع مسائل و مشکلات مختلف
در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی اشاره و بیان کرد: بانوان برای نقش‌آفرینی
بیشتر در این عرصه‌ها نیازمند توجه بیشتر مسوولان هستند.
این استاد دانشگاه که خود به عنوان یک کارآفرین و فعال فرهنگی،
اجتماعی شاخته می‌شود، توسعه کمی و کیفی اشتغال خُرد را در مناطق روستایی
متناسب با ظرفیتهای بانوان امری ضروری توصیف و اظهار کرد: البته برخی
مجوزهای مشاغل خانگی، باید متناسب با ظرفیتهای این قشر بازتعریف شود.
وی ادامه داد: سهولت بخشی و ایجاد بستر لازم برای عرضه محصولات تولیدی
مشاغل خانگی تولیدی بانوان در بازار مصرف و افزایش آموزشهای کاربردی برای
ایجاد و توسعه این سری مشاغل در بازارهای هدف باید مورد توجه مسوولان
مربوطه قرار بگیرد.
افضلیان گفت: ایجاد و توسعه بازارچه‌های فروش محصولات مشاغل خرد و
خانگی اقدام مهمی برای حمایت از اشتغال و کارآفرینی بانوان محسوب می‌شود.
وی بازار مصرف مناسب را از نیازهای زیربنایی برای به فعلیت رساندن
ظرفیتهای بالقوه اقتصادی قشر زنان ذکر و بیان کرد: وقتی بازار فروش محصولات
تولیدی و صنایع دستی و زمینه بازگشت سرمایه و سوددهی فعالیتهای اقتصادی
زنان فراهم باشد آنان بیشتر به ادامه فعالیت اقتصادی و کارآفرینی رغبت پیدا
خواهند کرد.
این استاد دانشگاه افزود: باید ضمن محدود کردن آموزشهای مقطعی و
جزیره‌ای در حوزه کسب و کارهای بانوان، قوانین در صدور مجوز حوزه صنایع و
مشاغل خانگی برای این قشر آسان‌سازی شده و در مسیر بهره‌گیری بیشتر از
توانمندی های زنان روستایی جهت‌دهی شود.
وی ادامه داد: درخواست تضمین های متعدد برای پرداخت تسهیلات اشتغال و
کارآفرینی به بانوان متقاضی به خصوص در روستاها، از مسائل و مشکلات این بخش
است که باید در آن تجدید نظر شود.
لزوم توانمندسازی روستاییان
کارشناسان بر این باورند که به منظور توانمندسازی و ماندگاری
روستاییان باید جاذبه های اقتصادی، فرهنگی و گردشگری هر روستا را شناسایی و
با ایجاد بسترهای لازم و حمایتی، برای توسعه و رونق اقتصادی و اشتغال
پایدار ساکنان این مناطق اقدام کرد.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت گناباد گفت: تجمیع فعالیتها و ایجاد
مجتمع های کارگاهی، دامداری، فرشبافی، تولید صنایع دستی و غیره و پرداخت
هدفمند تسهیلات به متقاضیان روستایی بسیار مهم است.
هادی ایزدی افزود: اداره صنعت، معدن و تجارت گناباد با تسهیل گری و
ایجاد زیرساختهای لازم با هدف اشتغال روستاییان در شهرکهای صنعتی برای
توانمندسازی روستاییان اقدام می کند.
او ادامه داد: ایجاد واحدهای تولیدی در مناطق روستایی به دلیل آنکه
بخش زیادی از پهنه های پیرامونی آنها را عرصه های مناطق طبیعی تشکیل می
دهد، با برخی موانع روبه رو است و نواحی و شهرکهای صنعتی، قابلیت مهمی برای
اشتغال متقاضیان جویای کار و جوانان روستایی است.
رییس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی گناباد هم توسعه اشتغال و
کارآفرینی در این شهرستان به خصوص مشاغل خانگی را متناسب با ظرفیتهای مناطق
شهری و روستایی از رویکردهای مهم دولت سیزدهم ذکر کرد و گفت: از مجموع 307
میلیارد ریال اعتبار اشتغال که امسال در زمینه مشاغل خانگی و نهادهای
حمایتی به این شهرستان اختصاص یافته، 291 میلیارد ریال اعتبارات تبصره 16
مخصوص نهادهای حمایتی و 16 میلیارد ریال اعتبارات تبصره 18 مختص مشاغل
خانگی است.
سیدجعفر احمدی ادامه داد: از مجموع 291 میلیارد ریال اعتبارات ابلاغی
تبصره 16، مبلغ 45 میلیارد ریال در قالب 45 طرح اشتغالزایی برای مددجویان
زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و 21 میلیارد و 650 میلیون ریال توسط
بهزیستی به بانکهای عامل معرفی شده اند.
فرماندار گناباد، ایجاد واحدهای صنعتی مبتنی بر نیازها و ظرفیتهای
روستایی را لازمه توسعه، عمران و رونق اقتصادی این مناطق دانست و بهره گیری
بیشتر از این ظرفیت برای توسعه منطقه را خواستار شد.
رضا نصیری افزود: باید در هر روستا یک یا چند واحد صنعتی کوچک مبتنی
بر ظرفیتهای دامداری و کشاورزی و اقتصادی این مناطق ایجاد شود و این مساله
علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار در رونق اقتصادی روستایی هم نقش زیادی دارد و
از مهاجرت جوانان به شهرها جلوگیری می کند.
وی ادامه داد: بهره گیری از ظرفیت نخبگان و صاحب نظران از مسائل مهم
برای توسعه و عمران شهرستان گناباد و به خصوص مناطق روستایی است و بهره
گیری از مشارکت و خرد جمعی ظرفیتهای بالقوه این مناطق را بهتر شکوفا ساخته و
می تواند پیشران رونق و توسعه منطقه باشد.
فرماندار گناباد با اشاره به ظرفیتهای مناطق روستایی گناباد در زمینه
کشاورزی، ایجاد واحدهای فرآوری محصولات را از نیازهای مهم این شهرستان
دانست و گفت: با توجه به افتتاح فرودگاه گناباد در آینده نزدیک، این مساله
در توسعه صادرات و افزایش ارزش افزوده این محصولات و به تبع آن رونق
اقتصادی منطقه نقش زیادی دارد.
مرکز شهرستان گناباد در 287 کیلومتری جنوب مشهد واقع است.