بزرگنمايي:

پیام خراسان- جعفر جوادی در گفت‌وگویی افزود: خراسان رضوی 37 دشت آبی دارد که 34 دشت آن ممنوعه و بخشی از دشت‌های کلات، سرخس و درگز نیز غیر ممنوعه است.

وی با بیان اینکه وضعیت منابع آبی استان و کشور فوق بحرانی است، به انتقاد از اینکه چرا وقتی دشت‌ها ممنوعه است، مجوز حفر چاه صادر شود، پرداخت و عنوان کرد: تا زمانی که در مدیریت منابع آب ذی‌نفعان و بهره‌برداران با هم همکاری نکنند، موفق نخواهیم بود.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تصریح کرد: یکی از اشتباهاتی که در سیاست‌گذاری‌های جغرافیایی کشور اتفاق افتاد، واگذاری حاکمیت به بخش خصوصی بوده است؛ هرچند براساس قوانین جاری کشور حاکمیت قابل واگذاری نیست و طبق اصل 44 قانون صرفا تصدی‌گری قابل واگذاری به بخش خصوصی است اما متاسفانه مدیریت آب را هم به بخش خصوصی واگذار کرده‌ایم.

وی بیان کرد: مجموع منابع آبی استان در سال 1387 حدود 9.2 میلیارد متر مکعب بود اما امروز حجم مجموع منابع آبی استان به 5.6 میلیارد متر مکعب رسیده است. در واقع طی این سال‌ها حدود چهار میلیارد متر مکعب از منابع آبی استان کم شده است.

جوادی با بیان اینکه 85 درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌گردد که 75 درصد آن از منابع زیرزمینی، 14 درصد قنوات و 11 درصد از آب‌های سطحی تامین می‌شود، اظهار کرد: هر چند دولت‌ها در گذشته پروژه‌های سدسازی بزرگ را با هدف حفظ آب و استفاده از منابع موجود احداث کرده‌اند اما به دلیل اینکه بر خلاف تمام دنیا نتوانستیم تبخیر را از سطح سدها کنترل کنیم، اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که سدها نتوانسته‌ پاسخگوی نیاز ما باشد.

نباید فقط دنبال محصولات کم‌آب‌ طلب بود

وی گفت: علی‌رغم مواجهه با چنین شرایطی نباید فقط دنبال محصولات کم‌آب طلب بود؛ هر چند در حال حاضر سطح زیر کشت محصولات کم‌آب طلبی مانند پسته و زعفران افزایش دارد اما سطح زیر کشت گندم که از نیازهای جدی کشور محسوب می‌شود، به شدت کاهش یافته است.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: باید دنبال سازگاری با کم‌آبی بود. اینکه گفته می‌شود باید به دنبال مقابله با خشک‌سالی باشیم، تعبیر غلطی است. در واقع باید با شرایط کنونی سازگار شویم.

وی عنوان کرد: بر اساس آمار 30 ساله میزان نزولات جوی خراسان رضوی حدود 200 میلیمتر اعلام شده که بر این اساس مجموع حجم نزولات در استان 28 میلیارد متر مکعب است.

جوادی با بیان اینکه بالغ‌ بر 9 میلیارد متر مکعب این نزولات یعنی 30 درصد آن قابل دسترسی است، گفت: آمارها نشان می‌دهد از منابع آبی که می‌توانست در اختیار ما باشد، نتوانسته‌ایم به خوبی بهره‌برداری کنیم.

وی با تاکید بر اینکه باید درباره حفظ رطوبت و جلوگیری از تبخیر بیش از اندازه فکر اساسی شود، اظهار کرد: هرچند در کشورهایی با جغرافیای ایران نظام حقابه‌بری یک نظام اجتماعی محسوب می‌شود ولی این نظام به خوبی پیاده نشده است.  

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی صدور مجوزهای حفر چاه در دشت‌های ممنوعه را عامل خشک شدن قنوات دانست و گفت: در بسیاری از مناطق استان به دلیل خشک شدن قنات‌ها، با حفر چاه و نصب پمپ از داخل چاه‌ها آب می‌کشند. چنین اقدامی به معنای نظام بهره‌برداری از قنات نیست.

وی خاطرنشان کرد: فولاد یکی دیگر از صنایع پرآبی محسوب می‌شود که در خراسان رضوی به شدت توسعه پیدا کرده است. در دشت نیشابور که بحرانی‌ترین دشت استان اعلام شده، صنعت فولاد را راه‌اندازی کرده‌ایم و اکنون با حجم سرمایه‌گذاری ریالی و ارزی که در آن صورت گرفته، نمی‌توان آن را تعطیل کرد؛ به همین دلیل امروز مسئولان باید به فکر آب برون‌حوزه‌ای و انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌ فارس باشند.

زنگ حساس کردن مردم به منابع آبی به صدا در بیاید

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در ادامه با بیان اینکه لازم است زنگ حساس کردن مردم نسبت به منابع آبی به صدا درآید، گفت: باید مردم نسبت به این مسائل آگاه شوند. اگر با فرهنگ‌سازی موفق به کاهش مصرف نشویم، باید هزینه مصرف را افزایش داد.

وی بیان کرد: هرچند شعاری به غلط رایج شده که می‌خواهیم در همه چیز خودکفا باشیم اما چنین سیاستی در دنیا منسوخ شده و اجرای آن ممکن نیست چون منابع محدود است؛ به همین دلیل باید از روش‌های دیگر نیازهای خویش را تامین کرد.

جوادی با اشاره به اینکه بالاترین حجم تولید در بخش کشاورزی به ازاء آب مصرفی مربوط به محصولات جالیزی است، افزود: آب در بخش کشاورزی هدر نمی‌رود بلکه صرف تولید می‌شود. هرچند راندمان آب قبلا حدود 30 درصد بود اما اکنون این راندمان به میانگین بالای 55 تا 56 درصد رسیده است.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: هر چه عمق آب‌های زیرزمینی افزایش پیدا می‌کند، به آب‌های شور می‌رسیم. از سویی آبیاری با آب شور موجب می‌شود شوری خاک افزایش و توسعه یابد که این موضوع در سال‌های اخیر زیاد اتفاق افتاده است.

وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر شوری چاه‌های عمیق بیشتر شده، عنوان کرد: هر چه میزان شوری آب افزایش یابد، میزان تولید کاهش پیدا می‌کند. از همین رو باید تا حد ممکن شوری آب کنترل و مدیریت شود تا در نهایت پایداری تولید را داشته باشیم.

کاهش 230 هزار هکتاری سطح زیر کشت کشاورزی

جوادی در ادامه با اشاره به تاثیر آبیاری‌های نوین در کاهش میزان مصرف گفت: طی سه سال اخیر هر سال حدود 10 تا 12 هزار هکتار سیستم‌های آبیاری نوین در اراضی کشاورزی خراسان رضوی اجرا می‌شود.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی سهم استان را 10.6 درصد از اعتبارات ملی برای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری اعلام و اظهار کرد: در سفر ریاست جمهور به خراسان رضوی مصوبه خوبی برای اجرای این سامانه‌ها تصویب شد که امیدواریم به زودی اعتبار آن تخصیص پیدا کند.

وی با بیان اینکه در سفر رییس‌جمهور بالغ‌ بر 500 میلیارد تومان برای سامانه‌های نوین آبیاری مصوب شد، تصریح کرد: خراسان رضوی جزو سه استان در کشور به حساب می‌آید که همیشه با کمبود آب در بخش کشاورزی مواجه است؛ به خصوص اینکه وضعیت اراضی آن به شدت دچار مشکل و بحران شده و اگر سیستم‌های آبیاری اجرا نمی‌شد، بدون شک بخش کشاورزی استان با مشکلات جدی مواجه می‌شد.

جوادی از کاهش حدود 230 هزار هکتار سطح زیر کشت کشاورزی به دلیل خشکسالی طی 10 تا 15 سال اخیر خبر داد و گفت: هرچند برخی می‌گویند با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری سطح زیر کشت افزایش یافته اما اینگونه نیست بلکه سطح زیر کشت کاهش یافته اما در عوض حجم تولید افزایش یافته است.

وی گفت: با استفاده از روش‌های آبیاری نوین به خصوص سیستم‌های موضعی راندمان آب به بالای 90 درصد، در سیستم‌های بارانی به بالای 75 درصد و در سیستم‌های سنتی به بیش از 55 درصد رسیده است.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تصریح کرد: از نظر آب موجود 50 درصد از اراضی کشاورزی استان به سیستم‌های نوین و از نظر اراضی در حدود 26 درصد آن، این سامانه‌ها اجرا شده است. هر چند اراضی مستعد کشاورزی بسیاری در استان وجود دارد اما به دلیل کم‌آبی امکان کشت در آن فراهم نیست.