بزرگنمايي:

پیام خراسان- او در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها به دیدار مجمع نمایندگان 3 استان خراسان رضوی، جنوبی و شمالی با رئیس جمهور اشاره و اعلام کرد که این دیدار اخیرا برگزار شده و در این جلسه چنین تقاضایی از سوی نمایندگان مطرح شده است.

موضوع تقسیم خراسان قدمتی حدودا 20 ساله دارد،  قانون تقسیم استان خراسان به سه استان پس از چند سال بررسی، در جلسهٔ علنی 29 اردیبهشت 1383 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و 9 خرداد 1383 به تایید شورای نگهبان رسید.

در نخستین طرح، تقسیم خراسان به سه استان جدید مطرح شد که مورد مخالفت قرار گرفت. طرح‌ بعدی، تقسیم استان خراسان به دو استان خراسان شمالی به مرکزیت مشهد و استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند بود که باز مورد مخالفت و اعتراض قرار گرفت. طرح تقسیم خراسان به پنج استان جدید نیز با مخالفت شدید مردم نیشابور و نمایندگانشان در مجلس همراه شد و در نتیجه از دستور کار خارج شد. در نهایت پس از کش‌وقوس‌های فراوان همان طرح نخستین (تقسیم به سه استان) اجرایی شد.

حالا بعد از آنکه 18 سال از تقسیم خراسان به 3 استان می‌گذرد به نظر می‌رسد گزینه 5 استانی شدن خراسان همچنان از روی میز خارج نشده، وسعت زیاد و جمعیت گسترده یکی از مهمترین علل طرح چنین درخواستی از سوی نمایندگان شهرستان‌های نیشابور، سبزوار و تربت حیدریه بوده است، آنان معتقدند با توجه به شرایط فوق، وجود یک استاندار برای سرکشی به کل استان دشوار است. همچنین با توجه به جمعیت 3 میلیونی و حضور سالانه 40 میلیون زائر در مشهد بخش عمده توجه مسئولان استانی و دولتی به مشهد است.

حالا بعد از آنکه 18 سال از تقسیم خراسان به 3 استان می‌گذرد به نظر می‌رسد گزینه 5 استانی شدن خراسان همچنان از روی میز خارج نشده، وسعت زیاد و جمعیت گسترده یکی از مهمترین علل طرح چنین درخواستی از سوی نمایندگان شهرستان‌های نیشابور، سبزوار و تربت حیدریه بوده است، آنان معتقدند با توجه به شرایط فوق، وجود یک استاندار برای سرکشی به کل استان دشوار است. همچنین با توجه به جمعیت 3 میلیونی و حضور سالانه 40 میلیون زائر در مشهد بخش عمده توجه مسئولان استانی و دولتی به مشهد است.

درخواست نمایندگان این است که مشهد مانند قم تبدیل به استان-شهر شود که شامل مشهد، طرقبه و شاندیز و چند شهر نزدیک مشهد می‌شود. سایر شهرستانهای خراسان رضوی نیز می‌توانند به 2 استان تبدیل شوند که هر استان بیش از یک میلیون نفر جمعیت خواهند داشت که این اتفاق هم خدمت رسانی به این شهرستان‌ها را تسهیل می‌کند و هم باعث توسعه و پیشرفت بیشتر شهرستان‌های خراسان رضوی می‌شود.

این اتفاقات باعث شد تا علی اصغر عنابستانی، نماینده مردم سبزوار در مجلس شورای اسلامی نیز چند روز گذشته در صفحه شخصی خود اعلام کند "امروز صبح در جلسات جداگانه‌ با استاندار خراسان رضوی و امام جمعه مشهد مراتب ضرورت وحدت و هم افزایی همه بزرگان استان برای تشکیل استان‌های جدید در منطقه خراسان را یادآور و پیگیر شدم، بی شک بزرگان خراسان نباید این فرصت بی نظیر برای توسعه و پیشرفت شرق کشور را از دست دهند."

احتمالا منظور این نماینده مجلس از «فرصت بی‌نظیر» موافقت تلویحی رئیس جمهور در دیدار با نمایندگان استان خراسان نسبت به تقسیم مجدد خراسان بوده است.

با توجه به اینکه وزارت کشور از ثبت 26 درخواست توسط نمایندگان برای تشکیل استان جدید خبر داده، با یک حساب سرانگشتی و درنظر گرفتن شرایط اقتصادی که امروز کشور با آن مواجه است، جای این سوال مطرح است که ایجاد استان جدید چه قدر تصمیمی منطقی و راهگشا برای حل مشکلات منطقه‌ای شهرستان‌ها به نظر می‌رسد؟ آیا نمیتوان با راهکارهای دیگری از جمله اصلاح ساختار تقسیمات کشوری و قانون بودجه تصمیمی‌ گرفت که نه تنها هزینه هنگفتی به کشور وارد نکند بلکه به نحو مطلوبی باعث حل مشکلات محلی و منطقه‌ای شود؟

این مساله را با علیرضا رشیدیان، استاندار پیشین خراسان رضوی در میان گذاشتیم، او که از سال 92 تا 97 استاندار خراسان رضوی بوده است، درباره پیشنهاداتی که برخی نمایندگان نسبت به تقسیم خراسان رضوی مطرح می‌کنند، گفت: در این رابطه باید اجازه دهیم دولت و وزارت کشور یک کار کارشناسی انجام دهند و نمی‌شود به راحتی راجع به مساله تقسیمات کشوری تصمیم گرفت.

وی خاطرنشان کرد: زمانی در رابطه با تقسیمات کشوری این موضوع مطرح بود که داشتن این تعداد استان به مصلحت نبود، به جای این تعداد استان بیاییم کشور را به هشت منطقه تقسیم کنیم، هشت منطقه‌ای که دارای اختیاراتی باشند که بتوانند خودگردان هم باشند، حالا ما به جای اصلاحات آنچنانی که آن زمان هم بر اساس نظرات کارشناسی و تجاربی که در رابطه با آن پژوهش‌های زیادی شده بود به سمت تقسیم کردن و کوچک کردن پیش می‌رویم.

نیاز الان مردم ایجاد شغل است نه ایجاد پست و مقام برای افراد

رشیدیان با اشاره به اینکه هر تقسیمی که انجام می شود اولین مساله ایجاد استانداری در آن استان و تشکیل معاونت‌های مختلف است، ادامه داد: هر استانی که تشکیل می‌شود چند اداره کل باید برای آن ایجاد شود؟ برخی حوزه‌ها چندین اداره کل دارند. در هر استان باید حداقل 50 تا 60 اداره کل تشکیل شود، هر کدام از اینها یک مدیرکل، ساختمان، ماشین، امکانات و ... میخواهند.

استاندار پیشین خراسان رضوی تاکید کرد: چیزی که الان مردم ما بیشتر از این تعداد ساختمان، پست و منصب نیاز دارند شغل و رفاهی است که باید برای آنها ایجاد شود، من فکر نمی‌کنم در شرایط این چنینی که کشور با مشکل تامین منابع مواجه است تقسیم استان‌ها راهکار مناسبی باشد.چیزی که الان مردم ما بیشتر از این تعداد ساختمان، پست و منصب نیاز دارند شغل و رفاهی است که باید برای آنها ایجاد شود، من فکر نمی‌کنم در شرایط این چنینی که کشور با مشکل تامین منابع مواجه است تقسیم استان‌ها راهکار مناسبی باشد.

رشیدیان با بیان اینکه کم کم به موسم انتخابات مجلس شورای اسلامی نزدیک می‌شویم و هر کدام از کاندیداها میخواهند از احساسات قومی و منطقه‌ای مردم برای جذب آرایشان استفاده کنند، افزود: به نظر من در شرایطی که امروز با آن در کشور مواجه هستیم و حتی فارغ از شرایط موجود، پیشنهاد تقسیم خراسان رضوی پیشنهاد مناسبی نیست.

اما جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی که نماینده مردم تربت جام، تایباد و باخرز در مجلس شورای اسلامی است با نگاهی منطقه‌ای به ارزیابی مساله تقسیم استان خراسان رضوی پرداخت، او از تمرکزگرایی در کشور گلایه‌مند است و با توجه به شرایط موجود این تقسیم بندی را به نفع مردم و کشور توصیف می‌کند.

چرا استان باید تقسیم شود؟

او در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این سوال که ایجاد استان جدید فارغ از هزینه‌هایی که ایجاد می‌کند، چه ضرورتی دارد؟ بیان کرد: استان خراسان 32 شهرستان دارد و وسعت آن بیش از 4 یا 5 برابر استان‌های دیگر است، فاصله جغرافیایی میان شهرهای استان فاصله زیادی است و تقسیم بندی این استان به استان‌های جدید مثل خراسان مرکزی و غربی به نفع مردم و کشور است.

این نماینده مجلس با اشاره به اینکه سیستم تصمیم‌گیری در کشور به گونه‌ای است که عمده اعتبارات به مرکز استان می‌آید، افزود: بنابراین حرف بسیاری از شهرستان‌های بزرگ این است که اگر استانی تشکیل شود و ما مرکز استان شویم شرایط ما متفاوت خواهد بود و امکانات و اعتبارات بیشتری را میتوانیم جذب کنیم که متاسفانه به نظر من حرف درستی است؛ چراکه شیوه تصمیم گیری و مدیریت در کشور ما در حال حاضر بدین گونه است.

جهان‌آبادی تصریح کرد: استان خراسان رضوی ظرفیت تقسیم را دارد اما اینکه این تقسیم بندی چگونه و به چه نحوی باشد تصمیم‌گیری آن با دولت است و تاکنون هم از نمایندگان در این رابطه نظری خواسته نشده است.

باید به سمت تصمیم‌گیری‌های فدرالی برویم

این عضو کمیسیون امنیت ملی اما با تاکید بر اینکه چیزی که باید در کشور ما احیا شود تصمیم‌گیری‌های فدرالی است، گفت: در بهترین حالت ما باید کشور را به چند منطقه تقسیم کنیم و به سمت تصمیم گیری‌های فدرالی برویم و ظرفیت تصمیمی گیری دولت را به استانداران و سایر نهادهایی که در قانون اساسی وجود دارد اعطا کنیم و تمرکززدایی را در کشور پیاده کنیم .در بهترین حالت ما باید کشور را به چند منطقه تقسیم کنیم و به سمت تصمیم گیری‌های فدرالی برویم و ظرفیت تصمیمی گیری دولت را به استانداران و سایر نهادهایی که در قانون اساسی وجود دارد اعطا کنیم و تمرکززدایی را در کشور پیاده کنیم .

وی ادامه داد: اینکه برای هر تصمیمی، استانها وابسته به مرکز باشند با توجه به بروکراسی فشلی که داریم وضعیت بدین گونه نامطلوب می‌شود. اگر بتوان شرایط را به سمت اصلاح قانون اساسی پیش برد که هم سیستم انتخاباتی و هم نظام تقسیمات سیاسی ما اصلاح شود میتوان امیدوار بود بخشی از مشکلات کاهش پیدا کند، اگر اختیارات استانها بیشتر شود و خیلی از مشکلات در خود مناطق حل شود دیگر انباشت مطالبات در مرکز نیز اتفاق نمی‌افتد.

انجام اصلاحات ممکن است 100 سال طول بکشد اما تقسیم استان 6 ماه

این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که پس چرا نمایندگان به جای ایجاد استان جدید، به دنبال اصلاح ساختار بودجه نمی‌روند، گفت:  تا زمانی که بودجه، تقسیمات و ساختار را اصلاح کنیم و تفویض اختیارات صورت گیرد ممکن است 100 سال طول بکشد اما تقسیم استان را ظرف 6 ماه میتوان انجام داد.

کشور را گران اداره می‌کنیم

اما سیدجواد حسینی که از سال 77 تا 81 نماینده مردم سبزوار در مجلس شورای اسلامی بوده، از سال 82 تا 84 فرماندار مشهد و سپس از سال 95 تا 97 ، معاون سیاسی امنیتی استاندار خراسان رضوی بوده، درباره طرح تقسیم استانها معتقد است که ما کشور را گران اداره می‌کنیم و یکی از دلایل گران اداره کردن کشور این است که ساختارهای پیچیده و لایه‌بندی شده فراوانی را برای حکمرانی ایجاد کرده‌ایم که این هزینه مدیریت شهرها را افزایش می‌دهد.

وی در گفت‌وگو با ایسنا ادامه داد: به همین دلیل وقتی شما به عنوان مسوول به هر منطقه‌ای که می‌روید به طور طبیعی مردم آن منطقه خواستار ارتقای ساختارهای خودشان هستند، این باعث شده در کشور بعد از انقلاب اسلامی حدود 4.8 برابر ساختارها رشد پیدا کند در حالی که جمعیت ما بین 2.8 برابر رشد پیدا کرده است.

تقسیمات جامع کشوری نیازمند اصلاحات اساسی است

 حسینی با بیان اینکه اگر بتوانیم در حکمرانی خود تقسیمات جامع کشوری را دچار اصلاحات اساسی کنیم میتوانیم بدون ایجاد ساختارهای اضافی و با آمایش درست سرزمینی کشور را به نحو مطلوبی اداره کنیم، بیان کرد: اما اگر نخواهیم اصلاحات اساسی صورت دهیم و با وضعیت موجود طبیعی است که مناطقی که از گستردگی برخوردار هستند آسیب می‌بینند. بنابراین به طور طبیعی در چنین شرایطی تقسیم استانها برای اعمال مدیریت مناسب‌تر موضوعیت پیدا می‌کند.

فرماندار پیشین مشهد تاکید کرد: در خراسان رضوی از قدیم الایام حرف ما همین بوده، این استان به اندازه چندین استان کشور گسترده است، بنابراین اگر قرار نیست ساختار تقسیمات کشوری اصلاحات اساسی پیدا کند مردم ضرر می‌کنند، در نتیجه در چنین شرایطی میتوان به تقسیم استان جدید اندیشید .

مسیر توسعه با ایجاد استان جدید هموار نمی‌شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا نمی‌توان با اصلاح ساختار بودجه‌، جلوی هزینه‌های گسترده ایجاد استان جدید را گرفت، گفت: راه درست بحث اصلاح ساختار مدیریتی و طرح جامع تقسیمات کشوری است که هزینه‌بر هم نیست و می‌توان بدون ایجاد استان‌ها و لایه‌های جدید به سمت توسعه و حذف نابرابری‌ها حرکت کنیم، اما بپذیرید وقتی از تقسیم استان صحبت می‌کنیم اگر این استان جدید در پهنه کشوری به توسعه بیشتر آن منطقه و کاهش فقر و نابرابری منجر شود که در شرایط جدید این وضعیت را شکل می دهد، طبیعی است که به عنوان یک پیشنهاد در دستور کار قرار گیرد؛ چرا که با ایجاد یک استان بخشی از بودجه به صورت اختصاصی به آن منطقه تعلق می‌گیرد.

حسینی با تاکید بر اینکه من همچنان معتقدم راه توسعه مناطق، ایجاد استان جدید نیست، افزود: البته به شرط اینکه بحث تقسیمات استانی به شکل موجود دچار اصلاحات اساسی شود و طرح جامع تقسیمات کشوری که قبلا وزارت کشور بر روی آن کار کرده بود پیاده شود.راه توسعه مناطق، ایجاد استان جدید نیست، البته به شرط اینکه بحث تقسیمات استانی به شکل موجود دچار اصلاحات اساسی شود و طرح جامع تقسیمات کشوری که قبلا وزارت کشور بر روی آن کار کرده بود پیاده شود.

موضوع تقسیم استان‌ خراسان از ابتدا موافقان و مخالفان زیادی داشته است، استدلال اساسی مخالفان این است که تقسیم خراسان موجب توسعه سایر مناطق نخواهد شد. چراکه در کشورهایی مانند هند و چین، استان‌هایی با بیش از120 میلیون نفر جمعیت وجود دارد و ما در داخل کشور استان‌های کوچکی داریم که اگر قرار بود کوچک بودن استان موجب توسعه شود، باید با ظرفیت‌هایی که در این استان‌های کوچک وجود دارد، چندین مدینه‌ فاضله‌ در کشور می‌داشتیم.

به نظر می‌رسد دولت در بررسی چنین پیشنهاداتی فارغ از بررسی مسائل و مشکلاتی که عنوان می‌شود و همچنین آسیب‌شناسی دقیق از تقسیم اولیه استان خراسان به 3 استان،  این مساله را نیز باید مد نظر قرار دهد که در هر صورت ایجاد استان جدید با وجود هزینه‌های مالی که می‌تواند بر کشور اعمال کند دست مایه منافع سیاسی و اقتصادی افراد و گروه‌‎های مختلف قرار نگیرد و از همه مهمتر اینکه منجر به ایجاد اختلافات و درگیری‌های منطقه‌ای نشود.