بزرگنمايي:

پیام خراسان- دشت‌های خراسان شمالی که روزگاری به دلیل پرآبی مخازن زیرزمینی سرسبز بود، اکنون میانگین افت سطح آب این مخازن در دشت ها 50 سانتی متر برآورده شده به طوریکه هشت دشت استان ممنونه و ممنونه بحرانی است و سه دشت آزاد نیز ظرفیت های لازم را برای برداشت آب ندارند.

به گفته مسوولان شرکت‌ آب منطقه ای خراسان شمالی؛ اینک 77 درصد حجم مخازن سدهای خراسان شمالی خالی است که وضعیت خشکسالی و نبود بارش باران تهدیدی برای اتمام این مخازن است، ضمن اینکه که بخشی از آب مورد نیاز سه شهر بجنورد، شیروان و اسفراین از این منابع آبی تامین می شود.

سیمای کنونی منابع آبی در این خطه از شمالشرق کشور امیدوارکننده نیست ولی با روی کار آمدن دولت سیزدهم این موضوع مورد توجه جدی قرار گرفت و رییس جمهور در سفر خود به خراسان شمالی حدود سه هزار میلیارد تومان به حوزه آب اختصاص داد که از این میزان یکهزار میلیارد تومان به شرکت آب منطقه ای، 818 میلیارد تومان به آب و فاضلاب و 780 میلیارد تومان نیز به سازمان جهاد کشاورزی در راستای تامین آب پایدار و سایر موارد ابلاغ شد.

در سال نخست از فعالیت دولت سیزدهم، بیش از 248 میلیارد تومان اعتبار برای اجرای پروژه‌های مدیریت منابع آب استان توسط شرکت آب منطقه ای جذب و هزینه شد که این رقم اعتبار برای 24 پروژه ملی و استانی بوده است که نشان از عزم دولت برای تامین آب پایدار برای این خطه است.

مسوولان استانی نیز با درک این واقعیت مهم و اساسی در حوزه تامین آب استان تنها به منابع ملی اکتفا نکرده اند و با حفر چاه ها، ساماندهی چاه های مجاز و غیر مجاز، ساماندهی آب های مرزی، اجرای طرح های آبخوان‌داری، آبخیزداری و سایر موارد در صددند تا آب پایداری برای هم استانی ها خلق کنند که خوشبختانه در سال جاری با وجود مشکلات زیادی که گریبانگیر آن بودند، مردم استان شاهد قطعی آب نبودند.

اجرای 24 پروژه ملی 

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با تشریح اقدامات شاخص دولت سیزدهم در این شرکت گفت که در سال نخست از فعالیت دولت، بیش از 248 میلیارد تومان اعتبار برای اجرای 24 پروژه ملی و استانی جذب و هزینه شده است.

مهندس سید عقیل مرتضوی تصریح کرد: این شرکت در یکسال اخیر دستاوردهای متعددی داشته است که بهره برداری از نیروگاه خورشیدی سد غلامان، آغاز مجدد عملیات اجرایی سد بش قارداش، فعال شدن پروژه علاج بخشی سد بیدواز اسفراین، اولویت بخشی به تکمیل عملیات اجرایی سد گلمندره و تکمیل نخستین بند لاستیکی استان از جمله مهمترین اقدامات اجرایی است.

وی افزود: صرفه جویی بیش از سه میلیون متر مکعب آب زیرزمینی، انسداد 127 حلقه چاه غیرمجاز، شناسایی 249 حلقه چاه غیرمجاز، صدور 35 مجوز بهره برداری منابع آب برای بخش صنعت استان، نصب 91 دستگاه شمارشگر هوشمند آب و برق بر روی چاه‌های کشاورزی، ساماندهی و لایروبی بیش از 24 کیلومتر رودخانه و مسیل، مطالعه 597 کیلومتر حریم و بستر رودخانه، مطالعه هیدروگرافی در چهار سد و آزاد سازی حدود 40 هکتار از زمین‌های بستر رودخانه های استان از دیگر فعالیت‌های مهم شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در یکسال اخیر است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی افزود: در این مدت همچنین 22 فقره سند مالکیت حریم و بستر رودخانه ها و تاسیسات منابع آب استان به نام این شرکت دریافت و 16 هزار متر مربع زمین محدوده سد دربند نیز تملک شده است.

وی اضافه کرد: راه اندازی پایگاه داده مکانی منابع آب استان در سازمان مدیریت و برنامه ریزی، به روز رسانی آمار و اطلاعات منابع آب استان، انجام پهنه بندی سیلاب در رودخانه ها و مسیل‌های استان و احداث سه ایستگاه جدید هیدرومتری از جمله دیگر اقدامات دولت سیزدهم است.

اختصاص یکهزار میلیارد تومان اعتبار 

اما عملکرد دولت سیزدهم تنها به اجرای طرح های عمرانی ختم نشد و در سفر دوم تیرماه رییس جمهور به خراسان شمالی در مجموع حدود 13 هزار میلیارد تومان اعتبار به استان اختصاص یافت که بخشی از آن سهم حوزه آب است و با تزریق این اعتبار، گام بلندی در اجرای طرح های نیمه تمام حوزه آب برداشته می شود و تن تفتیده این خطه از شمالشرق جانی دوباره می گیرد.  

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در ادامه به تخصیص اعتبارات دولتی اشاره کرد و گفت: یکهزار میلیارد تومان اعتبار از محل سفر رییس جمهور به این شرکت در استان اختصاص یافت که برای پروژه‌های نیمه تمام و سایر طرح‌ها هزینه می شود.

مرتضوی اظهارداشت: 200 میلیارد تومان از این اعتبار برای تکمیل سدگلمندره شهرستان گرمه، 100 میلیارد تومان برای سد دربند مانه و سملقان، 30 میلیارد تومان برای تکمیل سد بیدواز اسفراین و 65 میلیارد تومان برای دیگر سدهای استان اختصاص می یابد.

وی افزود: همچنین برای آبرسانی شهرک صنعتی اسفراین با مشارکت صنایع 15 میلیارد تومان اعتبار، برای ساماندهی رودخانه های مرزی 110 میلیارد تومان و مابقی برای طرح انتقال آب های مرزی هزینه می شود.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی بر اهمیت حوزه آب تاکید کرد و افزود: بحران تنها مختص به حوزه های اجتماعی و اقتصادی نیست و آب به بحرانی امنیتی در برخی از مناطق کشور تبدیل شده است و خوشبختانه تزریق این اعتبارات شرایط آبی استان را بهبود می بخشد.

خلق منابع جدید 

 مدیریت منابع آب در حال حاضر با دشواری‌های فراوان دست و پنجه نرم می‌کند، پر واضح است که تداوم مدیریت منابع آب می‌تواند استان را در آستانه یک ابر بحران قرار دهد که علاوه بر تغییر نگاه مسوولان و کارشناسان محلی و استانی نگاه بلند دولت را می طلبد تا بتوانیم منابع‌ آب موجود را حفظ و منابع جدید از جمله استفاده از آب سبز و پساب شهری را خلق کنیم و این شرایط نیازمند توجه و نگاه جدی دولت به خراسان شمالی است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در این باره اظهار داشت: این مدیریت برای تامین آب پایدار منابع آبی جدید را خلق می کند تا در سال های آینده با بحران مواجه نشود.

مرتضوی افزود: همچنین تلاش می کنیم تا آب خاکستری (پساب) را در اختیار صنایع قرار دهیم و آبی که در اختیار دارند را برای بخش های شرب و کشاورزی به مصرف برسانند که اینک برای اجرایی شدن این طرح اقداماتی در پتروشیمی خراسان در حال انجام است.

طرح استفاده پتروشیمی از پساب در سفر رییس جمهور به استان مورد تاکید قرار گرفت تا این صنعت از پساب استفاده کند و چاه های آب شرب را تحویل دهد.

رییس جمهور در این سفر از مدیران پتروشیمی خراسان خواست تا شبانه روزی برای اجرایی شدن استفاده از آب پساب تلاش کنند و باید سه تا چهار ماه دیگر از منبع آبی جدید برای صنعت استفاده کنند و آب سالم را در اختیار مردم و کشاورزان قرار دهند.

جایگاه آب در سند آمایش 

متوسط بارش دراز مدت این استان 267 میلیمتر است که حجمی معادل هفت میلیارد و 591 میلیون متر مکعب می شود که از کل حجم بارش دریافتی، 77 درصد معادل 6 میلیارد و 529 میلیون متر مکعب آن به دلیل تبخیر و تعریق از دسترس خارج شده و تنها یک میلیارد و 62 میلیون متر مکعب حجم آب تجدید شونده در اختیار است که برابر استانداردهای مصوب شورای عالی صرفا 75 درصد آن باید مورد استفاده قرار گیرد.

کارشناسان آب منطقه ای خراسان شمالی بر این باورند که سیمای منابع آب استان وضعیت کاملا شکننده ای دارد به نوعی 50 درصد کشتزارهای آبی و باغی استان با تنش آبی مواجه است که این وضعیت به علت کاهش بارندگی ها ایجاد شده و به همین علت 273 روستا اکنون با تنش آبی مواجه است.

پدیده خشکسالی و وضعیت نامناسب منابع آبی موجب شد تا امسال 77 درصد از حجم سدهای این استان خالی باشد بنابراین منابع آبی باید به خوبی مدیریت شود.

ورودی آب به سدهای این استان بستگی به بارش باران، برف و سیلاب زمستانه دارد که متاسفانه وضعیت بارندگی در سال جاری نسبت به سال گذشته و حتی طولانی مدت کاهشی بوده است و این منابع آبی امسال نیز از سیلاب تابستانه بی بهره بودند.

خراسان شمالی دارای 2 شبکه رودخانه ای است، رودخانه اترک و سرشاخه های متعدد آن در ناحیه شمالی استان که بخش اعظم استان را در بر می گیرد و بخش جنوبی استان که جزو حوضه آبریزی کویر مرکزی محسوب می شود از شبکه رودخانه ای و جریان آبی محدود برخوردار است.

خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و 44 درصد از جمعیت آن در روستاها سکونت دارند.