بزرگنمايي:

پیام خراسان- ارائه‌دهندگان برق به‌طور مساوی کار می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که نیروگاه‌ها نه تنها برای روشن نگه‌داشتن چراغ‌ها بلکه برای همه چیز از تهویه مطبوع گرفته تا تصفیه فاضلاب، نمک‌زدایی آب دریا و صنعت همچنان کارایی دارند.

مقادیر زیادی نفت، گاز و زغال سنگ برای تامین انرژی منطقه سوزانده می‌شود و نیمی از برق تولیدی به مصرف مسکونی می‌رسد که اغلب توسط تهویه مطبوع مصرف می‌شود و در این میان انرژی خورشیدی، به‌طور فزاینده‌ای در حال قدرت‌ نمایی است.

کارشناسان می‌گویند که پذیرش فزاینده انرژی خورشیدی می‌تواند چالش روشن نگه‌ داشتن تهویه مطبوع را در هنگام افزایش دما که در حال حاضر برخی از آسیب‌پذیرترین جوامع منطقه را تهدید می‌کند، کم کند.

به مدت طولانی اوج تقاضای برق در تابستان در عراق یک مشکل جدی بوده است. مصرف از حدود 22.6 گیگاوات در زمستان به 34.8 گیگاوات در تابستان افزایش می‌یابد؛ حدود 12 گیگاوات بیشتر از آنچه این کشور می‌تواند تولید کند، به این معنی که خاموشی‌ها رایج هستند. کسانی که توانایی خرید ژنراتورهای پشتیبان را ندارند باید این مشکل را تحمل کنند و اغلب برای اعتراض به خیابان‌ها می‌آیند.

از آنجایی که افزایش تقاضای سالانه عراق، تا حدی به‌دلیل رشد سریع جمعیت، به سرعت از عرضه پیشی گرفته، این کشور به‌عنوان هشداری برای سایر کشورهایی است که تقاضای آنها نیز به‌طور پیوسته در حال افزایش است.

کارشناسان می‌گویند: انرژی خورشیدی می‌تواند کمک کند زیرا مقرون به صرفه و نصب آن سریع‌تر است و می‌تواند در مقیاس بزرگ برای جوامع بزرگ یا در مقیاس کوچک در پشت بام‌ها یا برای کارخانه‌های کوچک استفاده شود.

غول‌های انرژی

برخی از کشورهای خاورمیانه در تامین تقاضای برق از یک مزیت طبیعی برخوردارند و وقتی نوبت به تامین نیاز برق می‌رسد، از ثروت عظیم منابع طبیعی خود استفاده می‌کنند.

عربستان سعودی که از بخشی از ذخایر نفت و گاز خود در نیروگاه های حرارتی استفاده می‌کند، شاهد افزایش تقاضای تابستانی به 64 گیگاوات بوده است، با وجودی که جمعیت این کشور حدود 5میلیون نفر کمتر از جمعیت عراق است. عربستان ظرفیت مازادی دارد که از نظر تئوری قادر به تولید تا 90 گیگاوات است که برخی از آنها یک شبکه برق منطقه‌ای به نام «شبکه ارتباطی شورای همکاری خلیج فارس» را تامین می‌کنند.

عربستان سعودی حتی می‌تواند عراق را تامین کند و برنامه‌هایی برای این منظور در حال انجام است اما تحلیلگران می‌گویند که هیچ راه‌حل قطعی وجود ندارد و پذیرش انرژی سبز در کنار افزایش تعرفه برای مصرف‌کنندگان با کاهش یارانه‌ها، راهبردهای کلیدی هستند.

شهرهای خورشیدی

در کشورهای صادرکننده نفت، سبز شدن با پروژه‌های خورشیدی در مقیاس بزرگ می‌تواند هیدروکربن‌هایی را که در حال حاضر در نیروگاه‌های حرارتی سوزانده می‌شوند، نجات دهد.

در حالی که بسیاری از صادرکنندگان عمده نفت خاورمیانه از درآمدهای بادآورده برای ساخت زیرساخت‌هایی مانند نیروگاه‌ها استفاده کرده‌اند، عراق و لیبی کشورهایی هستند که ده‌ها سال درگیری و فساد را متحمل شده‌اند و بخش برق، قدیمی و در حال فروپاشی شده است.

انرژی پاک در عراق تا حدی به‌دلیل عدم وجود پروژه‌های آزموده و آزمایش شده هنوز در مراحل اولیه است. هر پروژه جدید در عراق به‌دلیل فضای سرمایه‌گذاری چالش‌برانگیز، از جمله نوسانات سیاسی، با عدم قطعیت بالایی مواجه است.

عراق طرح‌های انرژی خورشیدی بلندپروازانه‌ای در دست اجرا دارد، با چهار نیروگاه که توسط شهر مصدر امارات توسعه خواهد یافت و در مجموع یک گیگاوات پس از تکمیل خواهد بود. وزارت برق در بغداد می‌گوید که مذاکرات برای هزینه برق تولید شده ادامه دارد.

برای واردکنندگان بزرگ نفت مانند تونس، اردن، مصر و لبنان با افزایش هزینه‌های انرژی ناشی از افزایش قیمت جهانی نفت، تغییر به انرژی پاک می‌تواند به معنای تفاوت بین فاجعه اقتصادی یا رشد پایدار باشد.

برخی از آنها در حال رقابت هستند، از جمله امارات، مراکش و مصر که در حال حاضر رهبری منطقه را در نصب انرژی خورشیدی دارند. برخی دیگر هیچ محدودیتی برای جاه‌طلبی‌های خود تعیین نکرده‌اند مانند توسعه شهر جدید عربستان سعودی، نئوم که قصد دارد اولین شهر جهان باشد که به‌طور کامل از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی بهره ببرد.

در اردن، استفاده از انرژی خورشیدی نیز در حال رشد است؛ عاملی حیاتی در ترکیب انرژی کشوری که نیاز به افزایش تولید برق با نرخ 4 تا 5 درصد در سال دارد که بیشتر به‌دلیل افزایش جمعیت است. با این حال، عراق باید تولید را تا 10 درصد در سال افزایش دهد.

راهبرد خورشیدی

اردن قصد دارد تا سال 2025 با تولید انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر انرژی خورشیدی را به 3.2 گیگاوات افزایش دهد، حداکثر تقاضای فعلی حدود 3.5 گیگاوات است. این امر پادشاهی اردن را به رهبران انرژی خورشیدی منطقه یعنی مصر، مراکش و امارات نزدیک می‌کند.

بسیاری از کشورهای دیگر در منطقه نیز برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارند.

بین سال‌های 2015 تا 2020، امارات تولید برق تجدیدپذیر را بیش از 18 برابر از 136 مگاوات به 2540 مگاوات افزایش داد. این کشور همچنین در حال بررسی برخی از بزرگترین پروژه‌های تجدیدپذیر جهان از جمله «پارک خورشیدی محمد بن راشد آل مکتوم» است که می‌تواند بزرگترین ساختمان ساخته‌شده تاکنون باشد که تا پنج گیگاوات انرژی تولید کند.

این نیروگاه به تنهایی می‌تواند دو برابر کل تولید برق مبتنی بر سوخت فسیلی لبنان را تولید کند.

نوام ریدان، مشاور انرژی منطقه‌ای ابراز کرد: نیروگاه‌های اصلی لبنان، زهرانی و دیر عمار، هر دو با نفت گاز کار می‌کنند اما با توجه به وضعیت مالی کشور، شرکت ملی برق با انتشار بیانیه‌هایی می‌گوید: سوخت ما در حال تمام شدن است به این معنی  که یکی از نیروگاه‌ها نمی‌تواند کار کند. بنابراین در اصل چیزی که آنها این روزها ارائه می‌دهند برای چند ساعت خواهد بود. پس با دانستن اینکه تقاضا 3000 مگاوات است، آنها گاهی اوقات فقط نیمی از آن را برای ارائه به شهروندان خود دارند.

پنل‌های خورشیدی پشت‌بامی

رایدان افزود: در لبنان، مردم به ارائه‌دهندگان خصوصی ژنراتور متکی هستند که آنها نیز از این موقعیت استفاده می‌کنند و هزینه‌ها را افزایش می‌دهند و بسیاری از مردم نمی‌توانند آن را بپردازند. یکی از خانواده‌هایی که در مرز سوریه می‌شناسم تصمیم گرفته است روی پنل‌های خورشیدی پشت‌بام سرمایه‌گذاری کند. کمی گران است اما آنان دیگر نمی‌توانند این موقعیت را تحمل کنند زیرا در آن روستای مرزی، برق دریافت نمی‌کنند.

در ماه مه، لبنان به حدود 10 شرکت مجوز ساخت نیروگاه خورشیدی 10 مگاواتی داد که هر کدام برای تامین برق حداقل 10 هزار خانه کافی است اما برخی از تحلیلگران خاطرنشان کردند که لابی‌های قدرتمند متصل به ارائه‌دهندگان ژنراتور مخالف پروژه‌های خورشیدی هستند. این امر همچنین ایجاد چارچوب قانونی برای تاسیسات خورشیدی در سطح ملی را به تاخیر انداخته است البته چالش‌های دیگری نیز وجود دارد.

الیویه دراک، متخصص انرژی خورشیدی در خاورمیانه می‌گوید: پنل‌های خورشیدی پشت‌بامی نمی‌تواند 100 درصد نیازها را پوشش دهند اما می‌توانند 15 درصد سهم داشته باشند به‌خصوص در معماری عربی که سقف‌ها بیشتر مسطح هستند.

وی اظهار می‌کند: تهویه مطبوع پرمصرف نیز چالش است اما تاکید می‌کند که زیبایی پنل خورشیدی این است که در مقیاس کوچک نصب می‌شود و می‌توان از آن در شرایط مختلف استفاده کرد و فشار را از نیروگاه‌های بزرگتر کاهش داد.

دراک بیان می‌کند که منطقه بین کشورهای خلیج فارس و نیز مصر و مراکش تقسیم شده است و برای سرمایه‌گذاری گسترده انرژی خورشیدی در مقیاس کاربردی و در کشورهایی که به دنبال انقلاب سبز هستند، آماده می‌شود.

وی اضافه می‌کند: در مورد کشورهای خلیج‌ فارس، از آنجایی که آنها به روشی به نسبت متمرکز سازماندهی شده‌اند، فکر می‌کنم ظرفیت‌های بسیار بزرگ در بیابان ایده خوبی است.

دراک به مشکلات ساختاری عمیق در کشورهایی مانند عراق و لبنان اشاره می‌کند که گرفتار جناح‌گرایی هستند، میراثی که چندین دهه شکاف اجتماعی را به ارمغان آورده است.

وی خاطرنشان کرد که عراق و لبنان به‌طور فزاینده‌ای برای یارانه دادن به برق ارزان برای مردم تلاش می‌کنند. اجرای اصلاحات تعرفه‌ها برای اطمینان از سرمایه‌گذاری جدید یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بوده است، زیرا صورت‌حساب‌های بالاتر از نظر سیاسی محبوبیت ندارند.

دولت لبنان باید سالانه یک تا 1.5 میلیارد دلار به اپراتور دولتی برق یارانه بدهد زیرا قبوض هزینه تولید برق را پوشش نمی‌دهد. با این حال، دولت‌های متوالی اصرار دارند که قبل از اینکه بتوانند از مردم بخواهند پول بیشتری بپردازند، باید بتوانند قدرت قابل اعتمادی را فراهم کنند.

یکی از مواردی که می‌تواند این چالش را کاهش دهد، پذیرش بیشتر شبکه‌های خورشیدی روی پشت‌بام یا شبکه‌های کوچک برق خورشیدی معروف به «ریزشبکه‌ها» توسط بخش خصوصی و عمومی است.

اما دراک هشدار می‌دهد که چنین رویکردی باید به بهترین وجه توسط یک بخش خصوصی قوی پشتیبانی شود زیرا جوامع را قادر به انتخاب از بین ارائه‌دهندگان رقیب می‌سازد. چنین وضعیتی در حال حاضر در کشورهایی از جمله عراق، تونس و لبنان وجود ندارد.

وی می‌گوید: در پایان، از فرهنگ کارآفرینی باید حمایت شود تا آنها فرصتی برای توسعه جایگزینی برای این سیستم دولتی داشته باشند. ریزشبکه‌ها، مرز جدیدی هستند و بسیاری از مکان‌ها قوانینی برای مدیریت آن‌ها ندارند. یک سیستم سیاسی که از کنترل دولتی حمایت می‌کند می‌تواند به یک گروه کارآفرین در حال رشد، به‌عنوان یک چالش به‌جای فرصت نگاه کند.

در بخش انرژی، درگیری به‌طور آشکارا در همسایگی است، با ژنراتورهای دیزلی که با آن سر مردم کلاه می‌رود زیرا انحصارات محلی وجود دارند که از مردم پول می‌گیرند و توانایی آن را دارند. من فکر می‌کنم این وضعیت در حال حاضر در آنجا ثابت شده، تصور اینکه چگونه می‌توانند آن را عملی کنند، بسیار دشوار است.

رایدان به ارائه‌دهندگان ژنراتور محلی فوق‌العاده قدرتمند در عراق و لبنان اشاره می‌کند که بر این بخش تسلط دارند.

اما وی هشدار می‌دهد که این فقط یک مشکل ثانویه است؛ در سطح دولت، فساد عمیق، جایی که احزاب سیاسی از وزارتخانه‌ها برای جمع‌آوری بودجه استفاده می‌کنند و ناتوانی در درک بازار انرژی مانع رشد می‌شود.

در حال حاضر، مشکلات ساختاری یک چالش بزرگتر است که کشورها از انرژی خورشیدی، بادی یا سایر فناوری‌های سبز استفاده کنند. برای کشورهای حاشیه خلیج فارس و آنهایی که قادر به اصلاح تعرفه‌ها برای ایجاد سرمایه‌گذاری جدید در قدرت هستند مانند مصر، آینده روشن‌تر است.

دروک می‌گوید: باوجود علاقه‌اش به انرژی خورشیدی، نیازهای بلندمدت این کشورها در خط مقدم تغییرات آب‌وهوایی مستلزم ترکیبی قوی از راه‌حل‌های انرژی برای مقابله با چالش افزایش تقاضاست.

وی با اشاره به نیروگاه هسته‌ای برکه امارات می‌گوید: آنها باید همه چیز را با هم داشته باشند و آنها در حال حاضر از همه چیز، از جمله انرژی هسته‌ای استفاده می‌کنند.

«آینده یک ترکیب بزرگ و عظیم انرژی است».