بزرگنمايي:

پیام خراسان- شیروان در شمالشرق کشور شهری با قدمت تاریخی و کهن ایران زمین که یادآور رشادت های شهدا و رزمندگان زیادی از جنگ تحمیلی است و همواره نام این شهرستان با تلاش، کشاورزی و جهاد عجین شده است.

این شهرستان از ظرفیت های گردشگری، معدنی و کشاورزی زیادی برخوردار است و از آنجایی که در مسیر زائران ثامن الحجج(ع) و سرزمین خوش آب و هوای شمال کشور واقع شده استف سالانه گردشگران و زائران زیادی از این مسیر تردد می کنند.    

اگرچه این شهرستان همواره در صف اول مشارکت های اجتماعی و انقلابی به چشم می خورد ولی مردم این خطه محرومیت های زیادی را نیز تجربه کرده اند و نیاز به توجه بیشتر است.

سابقه امر نشان می دهد که خراسان شمالی علاوه بر ظرفیت های گردشگری، بهشت معادن نیز محسوب می شود و از 68 ماده معدنی که در کشور شناسایی شده است، 28 مورد آن در خراسان شمالی نیز یافت می‌شود؛   استانی که با توجه به گستره و جمعیت کمتر آن در مقایسه با سایر استان‌های کشور باید از نظر درصد بهره‌مندی از مواد معدنی در جایگاه بالایی قرار داشته باشد.

نکته قابل تامل این است که بیشتر این مواد معدنی استخراج شده به صورت خام از استان خارج می شود و در صورت استفاده صحیح از آن می‌توان اقتصاد استان را با پیشرفت چشمگیری مواجه کرد.

مسوولان کنونی استان اهمیت و نقش تاثیرگذار مواد معدنی را در توسعه استان به خوبی درک کرده اند و در اولین گام سعی در فرآوری سیلیس منطقه را دارند، بر این اساس عملیات اجرایی فاز نخست بزرگترین مجموعه صنعتی فروآلیاژ شمالشرق کشور (سیلیسیم کاربید) در دهم تیرماه جاری با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت و مسوولان محلی آغاز شد.

این واحد صنعتی با سرمایه گذاری هزار و 400 میلیارد ریال با ظرفیت سالانه 6 هزار تن و اشتغالزایی 100 نفر جهت مصارف نسوز و ساینده، تکمیل زنجیره تولید سرامیک های پیشرفته و غیره در شهرستان شیروان اجرا می شود.

فروآلیاژها اصطلاحی است که برای شناسایی آلیاژهای مختلف آهن با نسبت زیاد یک یا چند عنصر دیگر استفاده می شود و این نوع محصول در ساخت فولاد و آلیاژها بکار می‌روند.

این طرح بزرگ از آنجایی دارای اهمیت است که برای افزون بر 2 هزار نفر در استان اشتغالزایی و ماده خام سیلیس را فرآوری می کند.

گزارش خبرنگار ایرنا از روند اجرای این طرح حاکی از این است که  مجموعه صنعتی فروآلیاژ به خوبی در حال اجرا است و مسوولان مصمم هستند تا پایان امسال فاز نخست آن را اجرایی کنند، برای روشن شدن موضوع اهمیت این طرح و کاربرد سیلیس در صنعت را بررسی می کنیم.

"سیلیسیم کاربید" چیست؟  

سیلیسیم کاربید یا سیلیکون کارباید(کاربوراندم) که با فرمول مولکولی SiC شناخته می شود از مواد نیمه رسانا و دیرگذار است که در طبیعت به صورت خام موجود نیست.

 کاربرد آن برای محصولات ساینده مانند سنباده و دیرگذار است و با استفاده از تف جوشی می توان پودرهای سیلیسیم کاربید را به یکدیگر وصل کرده و سرامیک های بسیار مقاومی را ساخت و از آن ها در ترمزهای اتومبیل، کلاچ اتومبیل و جلیقه های ضدگلوله استفاده کرد.

اهمیت این ماده شیمیایی در ساخت قطعات اتومبیل بیشتر نمایان می شود و از این ماده برای ساخت دیسک های ترمز سرامیکی در خودروهای لوکس مانند پورشه، فراری و لامبورگینی استفاده می شود که جنبه صادراتی دارد.

سیلیسیم کاربید در صنعت فولاد سازی به عنوان اکسیژن قلیایی برای تولید فولاد با هدف تامین سوخت کاربرد دارد و افزایش مقدار ذوب بیشتر آهن قراضه در کوره، افزایش دمای تخلیه فولاد، تنظیم مقدار سیلیسیم و کربن و ارزان تر بودن نسبت به نمونه های مشابه کاربردر دارد.

از این ماده به عنوان گوهر در جواهرات مختلف استفاده می شود که به آن مویسانیت مصنوعی یا مویسانیت می گویند، سیلیسیم کاربید به عنوان سنگی تیزتر، درخشنده تر و انعطاف پذیرتر نسبت به الماس است.

سیلیسیم کاربید یک عنصر با ارزش برای ذرات سوخت هسته ای با روکش TRISO می باشد. از این ماده در نوعی از سوخت های هسته ای که در راکتورهای خنک کننده گازی که درجه حرارات بالا دارند مانند راکتور بستر گلوله ای کاربرد فراوان دارد.

در حال حاضر از کاربید سیلیسیم، برای تولید و ساخت المنت های گرمایشی مانند تولید شیشه شناور، قطعات سرامیکی و الکترونیکی، جرقه زدن پیلوت های بخاری گازی و فرایندهای حرارتی فلزات مورد استفاده قرار می گیرد.

ردپای ایمیدرو در اجرای طرح

نماینده مردم شیروان در مجلس شورای اسلامی در مورد جزییات اجرایی این طرح می گوید: این طرح با سرمایه گذاری ایمیدرو(سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) و در سه فاز اجرا می شود که تنها سرمایه گذاری فاز نخست آن یکهزار و 400 میلیارد تومان ریال است که برای 2 هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد می کند که 430 نفر آن به صورت مستقیم خواهد بود.

علی جدی می افزاید: ظرفیت تولید فاز نخست آن 40 هزار تن در سال است و محصول فاز اول آن فروسیلیکو منگنز و محصولات فاز دوم و سوم آن نیز فرو منگنز، فروکروم، فروسیلیس و ترکیبات آن خواهد بود.

نایب رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی می گوید: در سفر وزیر صمت به این شهرستان همچنین عملیات اجرایی ساخت 15 سوله کارگاهی، تصفیه خانه فاضلاب شهرک صنعتی و پست 22 مگاوات برق آغاز شد.

جدی می افزاید: در سفر رییس جمهور به این استان، 120 هزار میلیارد ریال بودجه عمرانی و 140 هزار میلیارد ریال تسهیلات بانکی برای کل استان مصوب شد و همچنین در بخش وزرات نیرو، 14 هزار و 930 میلیارد ریال اعتبار مصوب شد که با هزینه کرد این میزان اعتبار چهره و غبار محرومیت از استان کمتر خواهد شد.

خوراک طرح 

کشور ایران از لحاظ زمین شناسی یکی از مناطقی است که دارای معادن سیلیس فراوانی است و این کانی با 20 درصد فراوانی به عنوان دومین عنصر در پوسته زمین است که از این ماده در صنایع فراوانی استفاده می شود و در حال حاضر 280 معدن سنگ سیلیس در ایران فعالیت دارد که ذخیره این معادن حدود 70 میلیون تن است.

در میان منابع و معادن سیلیسم در ایران می توان معدن سیلیس خوی را به عنوان خالص ترین و مرغوب ترین معدن با 99 درصد کیفیت دانست ولی به دلیل نبود امکانات کافی امکان فرآوری این محصول وجود ندارد و به صورت خام به کشورهای دیگر صادر می شود.  

معادن سیلیس واقع در منطقه بجنورد و شیروان خراسان شمالی با ذخیره بیش از 500 هزار تن بسیار مناسب برای استفاده در بتن سبک و سیمان و دارای تست کاربردی مثبت است و درجه خلوص معدن بین 75 الی 80 درصد می باشد.  

نماینده مردم شیروان در مجلس شورای اسلامی در این باره می افزاید: اکتشاف پهنه‌ معدنی شیروان - فاروج با همکاری سازمان زمین‌شناسی و اکتشاف مواد معدنی در دستور کار قرار دارد و بر این اساس پهنه های معدنی شمالشرق کشور با روش اسکن کردن مطالعه شده ولی اکتشاف عملیاتی توسط سازمان زمین شناسی انجام نشده است.

علی جدی می گوید: بخشی از پهنه شیروان به ویژه شمال این شهرستان معادن آهکی، منیزیم و سیلیس فراوان دارد که باید این ظرفیت در این منطقه فراوری شود.

نایب رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی می افزاید: سرب، روی، بوکسیت و معادن آهکی در پهنه جنوبی این شهرستان وجود دارد که ضرورت دارد تا توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی مطالعه مجزا و جداگانه انجام شود.

به گفته رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی پهنه های اکتشافی معدنی استان که از سال ها پیش بلوکه بود، با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت آزاد شده است و آماده بهره برداری است.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ژئوفیزیک هوایی خراسان شمالی را با استفاده از بالگرد بر روی هفت هزار کیلومتر مربع از پهنه‌های اکتشافی این استان به انجام رسانده است.

 28 ماده معدنی از 68 ماده معدنی موجود در کشور در خراسان شمالی وجود دارد و میزان ذخیره قطعی معادن این استان یک میلیارد و 58 میلیون تن و میزان استخراج اسمی معادن 11 میلیون و 500 هزار تن است.

سالانه پنج میلیون و 800 هزار تن ماده معدنی در استان خراسان شمالی استخراج می شود.   

خراسان شمالی سرشار از مواد معدنی سیلیس، بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب است که به صورت خام در سایر استان‌ها به فروش می رسد و معادن کلسیت و هماتیت استان نیز غیرفعال و هشت معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان به صورت نیمه فعال مواد اولیه صنعت رنگسازی و حفاری نفت را تولید می کند و در عمل هیچ سودی از آن عاید استان نمی شود.

سرانجام طرح

اگرچه کلنگ این طرح در دهم تیرماه به زمین زده شد و از آنجایی که این طرح عظیم در منطقه ای مرزی واقع شده است گمان می رفت که همچون بسیاری از طرح ها به صورت لاکپشتی اجرایی شود ولی واقعیت امر این است که مسوولان استانی در اجرای این طرح تمامی تلاش را کرده اند و  سعی دارند تا فاز اول این طرح به زودی اجرایی شود.

مجری این طرح عظیم صنعتی در مورد مراحل اجرا می گوید: عملیات اجرای این طرح در پنج هکتار و سه فاز اجرا می شود که فاز اول در یک و نیم هکتار، فاز دوم در 2 و نیم هکتار و مابقی نیز بعنوان فاز سوم اجرایی می شود.

علی کاظمی می افزاید: فاز اول این طرح شامل 6 هزار متر سوله و فضایی متشکل از کوره های ذوب است و پنج هزار تن پودر سیلیس را به صورت خام تولید می کند و فاز دوم نیز متشکل از 14 هزار متر مربع سوله ضمن تولید پودر سیلیسیم محصولات پایین دستی را نیز شامل می شود و فاز سوم این طرح نیز مواد اولیه 2 فاز نخست را تولید خواهد کرد.

وی می افزاید: این واحد صنعتی بزرگ سالانه 10 هزار تن سنگ سیلیس مصرف می کند و پنج هزار تن پودر این ماده شیمیایی مهم را تولید می کند و معادن سیلیس شهرستان شیروان به خوبی جوابگوی این کارخانه است.

مجری طرح کاربید سیلیسیم در ادامه می افزاید: تمامی دستگاه های این واحد صنعتی از داخل و کشور چین خریداری شده است و بسیار امیدواریم تا فاز اول آن تا پایان امسال به بهره برداری برسد.

وی می گوید: کار تسطیح زمین فاز اول این طرح و دیوار جانبی آن اجرا شده است و اکنون در مرحله تاسیس سوله است.

شهرستان شیروان با 157 هزار نفر جمعیت به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت خراسان شمالی در 60 کیلومتری شرق بجنورد قرار دارد که کارخانه قند و الیاف شیروان از بزرگترین واحدهای صنعتی در خرسان بزرگ بود.

شهرک صنعتی این شهرستان با بیش از 350 هکتار مساحت به عنوان بزرگترین شهرک صنعتی خراسان شمالی، 67 واحد صنعتی دارد که از این تعداد 37 واحد صنعتی با اشتغالزایی 930 نفر فعال، 24 واحد غیرفعال و راکد و 6 واحد نیمه فعال است.

این شهرستان دارای 25 واحد تولیدی غیرفلزی، سه واحد تولیدی فلزی و 18 واحد معدنی است که با توجه به شرایط فعلی کنونی اینک 300 نفر در ناحیه صنعتی امیرآباد و شهرک صنعتی مشغول به کار هستند.