بزرگنمايي:

پیام خراسان- دریافت جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند "غیرمسکونی" در جشنواره سینما حقیقت بهانه ای شد تا روز سه‌شنبه پیرامون این فیلم و فضای ساخت فیلمهای مستند در خراسان رضوی و کشور با مسعود زارعیان گفت وگویی داشته باشیم.

فیلم مستند "غیرمسکونی" که از نوع فیلم مستند بلند 80 دقیقه ای به شمار می رود، در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت که آذرماه امسال برگزار شد، جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند را دریافت کرد.

زارعیان، کارگردان، پژوهشگر و تدوینگر سینما، متولد 1363 در مشهد و دانش آموخته دانشکده صدا و سیما در گرایش مستندسازی است. وی فعالیت خود در عرصه مستندسازی را از سال 1386 آغاز کرده و تاکنون فیلم های مستندی مانند "خسوف، پروانگی، مرهم، علی ممد، ایمان، چی بپوشم و حاج آقا" را ساخته است.

وی مدرس دوره فیلمسازی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی، جهاد دانشگاهی مشهد و دفتر انجمن سینمای جوانان ایران در مشهد بوده است.

دغدغه شما در فیلم "غیرمسکونی" چیست؟

برنده جایزه بهترین کارگردانی مستند بلند از شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت موضوع مستند "غیرمسکونی" را حاشیه شهر مشهد و مشکلات مترتب بر آن ذکر کرد و گفت: با وجود همه تاکیدهای رهبر معظم انقلاب و طرحهایی که برای توانمندسازی و رفع مشکلات این منطقه تعریف شد و تلاشهایی که متولیان برای آنها انجام دادند، هنوز به این منطقه به درستی رسیدگی نشده است.

زارعیان معتقد است: فیلم مستند "غیرمسکونی" قصه عدم احساس تعلق و بیگانگی حاشیه‌نشینان مشهد نسبت به شهر و قوانین شهرنشینی است.

حاشیه شهر مشهد نیاز به فعالیتها و مصوبات مختلف بالادستی برای رفع مشکلات کالبدی، عمرانی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی خود دارد، باید متولیان بر این مشکلات تمرکز بیشتری داشته باشند تا بتوان حاشیه شهر را نجات داد.

مطالعات انجام گرفته در خصوص حاشیه شهر مشهد، نشان می دهد که منشا بسیاری از مشکلات داخل این شهر از حاشیه آن نشات می گیرد، لذا این موضوع ضرورت پرداختن به این مشکلات را بیش از پیش نمایان می سازد.

یکی از موضوعات مهم حاشیه شهر مشهد که به عنوان دومین شهر پرحاشیه ایران شناخته می شود، بحث هویت آن است چراکه برخی از ساکنین این منطقه برای خود هویتی نمی بینند، نه اینکه خود هویتی نداشته باشند بلکه محل زندگیشان هویت شهری پیدا نکرده است لذا اهمیتی برای حضورشان در شهر قائل نمی شوند و قوانین شهرنشینی را هم به رسمیت نمی شناسند.

عمده حاشیه نشینان شهر مشهد را مهاجران تشکیل می دهند و چون در منطقه ای که ساکن هستند، هویت شهری پیدا نکرده اند، لذا خود را جزئی از شهر نمی دانند و این موضوع شکاف عمیقی بین حاشیه و متن شهر مشهد بوجود آورده است.

این شکاف در فرزندان خانواده های حاشیه نشین و در نسل آینده مشکلات حل نشدنی را بوجود می آورد که منشا بروز رفتارهای هنجارشکن و قانون شکن در سطح شهر می شود، لذا موضوع حاشیه نشینان یک مساله زیرساختی است که باید برای حل مشکلات آن کارهای اساسی انجام شود و اقدامات در این زمینه گسترش یابد.

در فیلم مستند "غیرمسکونی" شخصیت اصلی به سراغ بچه ها و زنان سرپرست خانوار ساکن حاشیه شهر مشهد می رود که پدران و مردان آنان یا زندان هستند یا اعتیاد دارند و یا خانه را ترک کرده اند و زنان یا فرزندان هستند که ناگزیر به فعالیت و کسب درآمد برای خانواده هایشان می شوند.

شخصیت اصلی فیلم "غیرمسکونی" تلاش می کند برای شکل گیری تار و پود هویتی این منطقه فردی مانند "خداداد عزیزی" فوتبالیست خراسانی را به میان لیگی که در حاشیه شهر تشکیل داده است، وارد کند تا بچه ها دلگرم و امیدوار شوند و برای رسیدن به اهداف کوچکشان تلاش نمایند، در مسیر اتفاقاتی برای او رخ می دهد اما هیچ گاه از آرمانش دست نمی کشد...

فضای فیلم مستند در جشنواره سینما حقیقت را چگونه دیدید؟

زارعیان از دغدغه های مستندسازان می گوید: خوشبختانه همه مدیران و متولیان حوزه فرهنگ و هنر حضور خوب و فعالی در جشنواره سینما حقیقت و هم اندیشی با هنرمندان داشتند، اما این صحبتها و گفتگوها زمانی نتیجه می دهد که خروجی مناسبی داشته باشد؛ وقت آن رسیده است که از این اقدامات ظاهری عبور کنیم.

انجام کارهای نمادین برای هر طیف فرهنگی که مسئولیتی در حوزه فرهنگ و هنر دارد، خوب و فوق العاده است و بهتر از آن بوده که مسوول در اتاقش بنشیند و هیچ دیدار و حرکت و صحبتی با فعالان تئاتر و سینما نداشته باشد.

زمانی دیدارها و گفتگوهای مسوولان حوزه فرهنگ و هنر با هنرمندان نتیجه بخش است که نگاه درستی از سوی مدیران شکل گیرد، ارایه مشاوره ها به مسوولان فرهنگی بالادستی، درست و مطلوب باشد و اخبار درستی از معیشت هنرمندان تا دغدغه ها و مشکلات آنان از جو حاکم بر هنر و سینمای کشور و بخشهای آموزشی در این زمینه برسد.

مسوولی که مشکلات هنرمندان را با گوشت و پوست خود لمس کند، به سراغ آنان رفته و راه حل های موثری پیش پایشان می گذارد، مسائل حل نشده در حوزه هنر زیاد بوده و درخواست مستندسازان از مسوولان آن است که از صحبتها و لبخندهای صمیمی عبور کرده و گام درستی برای حل مشکلات هنرمندان برداشته شود.

بهتر است مسوولان فرهنگی برای هنرمندانی که پاک و زلال هستند و سابقه و توانمندی خود را در عرصه فیلمسازی نشان داده اند، زمینه لازم را برای ساخت آثار خوب و توسعه فعالیتهایشان فراهم کنند.

مشکلات مستندسازان در عرصه تولید تا نمایش فیلم چیست؟

زارعیان در پاسخ به این سوال گفت: یک مستندساز فرآیند طولانی و دشواری را برای ساخت یک مستند می گذراند، در ابتدا باید فعالیت پژوهشی لازم را انجام دهد، سپس باید سوژه مناسبی را انتخاب کند، بعد از این کار باید پول لازم را داشته باشد تا ساخت فیلم را آغاز کند.

مستندساز بعد از گذراندن سیری از مشکلات، مجوز ندادن ها، آزار دیدن ها، اعتمادسازی و کارگردانی که باید صورت گیرد و هزینه هایی که چندبرابر شده است را پرداخت کند، به عرضه و پخش فیلم می رسد که تازه داستان دوباره شروع می شود که چطور باید این فیلم را به دست مخاطب برساند.

سینما جایی برای پخش فیلم مستند ندارد، اگر هم فیلم بخواهد در صدا و سیما پخش شود باید چندین مورد اصلاحیه دریافت کند، تازه رسانه ملی هر مستندی را هم پخش نمی کند، البته نمی توان از این سازمان انتظار زیادی داشت.

ساز و کار "نمایش خانگی" برای پخش فیلم مستند بسیار پیچیده است، پخش فیلم مستند از طریق نمایش خانگی باید در مرحله نخست مخاطب پسند باشد، چرا که این بخش فقط فیلمهایی را پخش می کند که امکان فروش بالا داشته باشند، گرچه که اگر فیلمهای مستند راهی به "نمایش خانگی" باز کنند، می توانند به بستر قابل توجهی برای جذب مخاطب دست یابند.

اینکه به طور دایم گلایه کنیم ساختار فرهنگی کشور خوب نیست، جریانهای مختلف آسیب پذیر می شوند، در این سالها شاهد عمیق تر شدن شکاف بین سینماگران و دولت بوده ایم.

مدیران می آیند و می روند اما هنرمندان و آثارشان می ماند، آن هم آثاری که می تواند جریان ساز باشد و فاصله بین مردم و مسوولان را کم کند، در واقع هنرمندان دیده بان و چشم بینای جامعه هستند و مشکلاتی را بیان می کنند که مسوولان بتوانند آن را حل کند.

زمانی اتفاقی مثبت برای بخش سینمای مستند رخ خواهد داد که اقدامات مطالعه شده زیرساختی انجام گیرد و گزینشی عمل نشود؛ بسیاری از هنرمندان مشکلات معیشتی دارند، در حالیکه اغلب با استعداد و در زمره هنرمندان درجه یک به شمار می روند و زمان چیدن ثمره های این درختان تنومند سینمای مستند است.

این در حالی است که این هنرمندان خانه نشین شده یا به سراغ مشاغل دیگری رفته اند، امیدی دیگر به تداوم فعالیت در عرصه هنر ندارند.

مستندسازی در خراسان رضوی به چه مولفه هایی برای رونق نیاز دارد؟

زارعیان می گوید: مستندسازان خوبی در خراسان رضوی بویژه مشهد وجود دارد که حمایت لازم از آنان نمی شود، زمانی که فضای سینمای مستند در استان گرم شود، استعدادها ظهور و بروز پیدا می کند و همه آنان صرفا به سمت سینمای داستانی به دلیل آنکه می دانند این کار آینده دارد، پیش نخواهند رفت.

متاسفانه برای آینده سازان سینمای مستند در خراسان رضوی هیچ اقدامی انجام نگرفته است، همه چیز در تهران است و مستندسازان استانی از همین عدم حمایتها بیمناک هستند.

کارگردان فیلم مستند "غیرمسکونی" به مشکلات حوزه آموزش اشاره و بیان کرد: در این حوزه اقدامات بر زمین مانده زیادی وجود دارد، مشهد در خصوص آموزش فیلم مستند بسیار ضعیف است، همچنان از افرادی برای آموزش در این حوزه استفاده می شود که اطلاعاتشان دسته چندم و مربوط به سالها قبل است و هیچ پیوندی با سینمای مستند ندارند.

افراد توانمند و علاقه مند به تولید فیلم مستند در خراسان رضوی و انجمن سینمای جوانان ایران در این استان وجود دارد اما باید فضای سینما و تولید آثار سینمایی در استان گرم شود، این افراد انگیزه بگیرند تا به سمت آموختن و تولید بیشتر سوق یابند.