بزرگنمايي:
پیام خراسان - معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت:متاسفانه 34 محدوده آبریز خراسان رضوی در شرایط ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته و دلیل آن هم افت سطح آب زیرزمینی و کسری مخزن است.
محمدعلی نعمت‌نژاد در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در مشهدمقدس ، با اشاره به نقش مثبت کنتورهای هوشمند در مصرف آب و تاثیر آن در شیب نزول سطح آب زیرزمینی در دشت مشهد اظهار داشت:عدم توجه به معادله تغذیه و مصرف آبخوان عامل مهمی در خشکی آبخوان است که شرایط احیای لایه آبرفت را از بین برده و نشانه‌ها و هشدارهای جدی این وضعیت را با تجربه مرگ برخی قنات‌های مرکزی دشت مشهد شاهد هستیم.
96 درصد چاه‌های کشاورزی کنتور هوشمند دارند
وی افزود: نصب کنتورها یک تکلیف قانونی است که روی چاه‌های کشاورزی، صنعتی و خدماتی انجام می‌شود. در گذشته کنتورهای حجمی را در چاه‌ها داشتیم که به‌صورت مکانیکی بود و در یک بازه زمانی نصب می‌شد ولی دقت لازم برای اندازه‌گیری نداشت. هم اکنون کنتورهای جدیدی برای آب و برق به‌صورت هوشمند طراحی شده است و در استان از سال 84 در قالب طرح احیا و تعادل بخشی این پروژه شروع شد و خوشبختانه 96 درصد چاه‌های کشاورزی واجد شرایط نصب، کنتور دارند.
نعمت نژاد تصریح کرد: در چاه‌های آب آشامیدنی نیز در حدود 50 درصد نصب شده که البته بیشتر این عقب‌ماندگی مربوط‌به چاه‌های آب شرب روستایی است که طی یک برنامه کوتاه مدت آنها را نصب خواهیم کرد و در بخش صنعت و خدمات نیز حدود 40 درصد کنتورها نصب شده‌اند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: به لحاظ توانمندی فنی تولید و پشتیبانی مشکلاتی در سطح کشور بود، البته در استان مشکلی نبود چرا که بالای 96 درصد کنتورها نصب شده، وزارت نیرو بنا دارد که از ظرفیت کنتورهای فهام که شرکت‌های برق نصب کردند استفاده کند. سامانه و زیر ساخت این کنتورها به‌نحوی است که در کلیه چاه‌ها تنها از یک کنتور برای اندازه‌گیری مصرف آب و برق استفاده شود.
وی در پاسخ به اینکه امکان استفاده از کنتورهای هوشمند در بخش خانگی وجود دارد؟ توضیح داد: این امکان وجود دارد، فقط از نظر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری باید طراحی شود و مسئله غیر‌ممکنی نیست اما بخش خانگی بیشتر در حوزه فعالیت بخش آب و فاضلاب است و ما صرفا در بحث چاه‌ها فعالیت داریم.
34 محدوده مطالعاتی حوزه آبریز در شرایط ممنوعه بحرانی است
نعمت نژاد در خصوص افت سطح آب زیرزمینی در شهرهای خراسان رضوی و محدوده آبی آن عنوان کرد:در محدوده استان تقسیمات مبتنی بر حوزه آبریز است و محدوده‌های مطالعاتی ما با تقسیمات سیاسی که بتوانیم بگوییم کدام شهرستان یا شهر دچار افت سطح آب شده تفاوت دارد.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ادامه داد:در محدوده استان تقسیمات ما مبتنی بر تقسیمات حوزه آب ریز است و محدوده‌های مطالعاتی ما با تقسیمات سیاسی که بتوانیم بگوییم کدام شهرستان یا شهر دچار افت سطح آب شده تفاوت دارد. در همین راستا 37 محدوده در استان داریم که متاسفانه 34 محدوده مطالعاتی حوزه آبریز در شرایط ممنوعه و ممنوعه بحرانی است.
وی بیان کرد: در نظر بگیرید که سطح ممنوع بحرانی به‌معنای افت یک متری سطح آب در آبخوان است. یعنی افت سطح آب زیرزمینی و کسری مخزن متاسفانه این 34 محدوه را تحت‌‌تأثیر خود قرار داده است.
نعمت نژاد افزود: بخشی از این افت، اگر بخواهیم به نسبت سالانه نگاه کنیم بستگی به شرایط بارندگی و میزان بهره‌برداری از سفره از طریق چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها دارد.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با بیان این مطلب که با صرفه جویی در مصرف آب؛ وضعیت سطح سفره آب به حالت قبلی می‌تواند باز گردد افزود: از زمانی که نصب کنتورها و بهره برداری را در استان داشتیم، افت و کسری سالیانه مخزن نشان داده که شیب هیدروگراف واحد آبخوان کمتر شده است. به‌ویژه این تاثیر را در بخش برداشت از چاه‌های کشاورزی داشتیم؛ چرا که بر اساس سند سازگاری با کم‌آبی استان 550 تا 600 میلیون کمتر سهم شارژ به بهره‌برداران دادیم.
فقط یک ششم مخزن سد دوستی آب دارد/ خشکسالی ادامه خواهد داشت نعمت نژاد تصریح کرد: این کنتورها مشابه کارت سوخت وسایل نقلیه هستند و حجم مجاز برداشت آب پروانه‌های آنها در داخل کارت‌ها شارژ و فعال می‌شود تا طبق سقف مجاز آب سالانه مصرف کنند. در نتیجه طی سال‌های 98 تا 1400 اضافه برداشت سنوات قبل را کنترل کردیم و تاثیر آن را در کاهش شیب افت هیدروگراف واحد آبخوان شاهد هستیم.
کسری برداشت از آبخوانها نرخ نشست را کاهش داده است
وی خاطرنشان کرد:کسری برداشت از آبخوان موجب شده نرخ نشست استان بالا باشد؛در واقع هرچه میزان برداشت آب از سفره بیشتر باشد خُلل و فُرج آبرفت تهی از آب می‌شود و در اثر وزن رسوبات آبرفت بالایی فشردگی ایجاد می‌شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود:این وضعیت مثل یک اسفنجی است که با دست فشرده شده و زیر جریان آب قرار گرفته و اصلا نمی‌تواند آب جذب کند. این شرایط تقریباً در آبخوانها هم اتفاق می‌افتد و ما اگر بارندگی در حد نرمال یا بیشتر هم داشته باشیم باز هم جذب آب دچار مشکل می‌شود لذا باید سعی کنیم حالت تعادل بین تغذیه و تخلیه آبخوان همیشه برقرار باشد.
نعمت‌نژاد اظهارکرد: شروع آبخوان دشت مشهد از حوالی 10 کیلومتری بعد از قوچان شروع می‌شود تا نزدیک تنگل‌شور ادامه پیدا می‌کند و عمق سنگ بستر در طی این محدوده متفاوت است و امکان دارد در خروجی به صفر برسد. البته در طول دشت عمق حدود 300 متری هم داریم که وابسته به وضعیت لایه‌‌های زمین شناسی است.
در خراسان رضوی 6000 قنات وجود دارد
وی با اشاره به وضعیت قنات‌های خراسان رضوی نیز گفت: در استان 6000 قنات داریم؛ قنواتی که در محدوده کوهپایه‌ای وجود دارند به‌صورت هوابین است؛ این قنات‌ها با یک سری اقدامات به‌عنوان تغذیه آب خوان‌داری و آبخیزداری یا پروژه‌های تغذیه مصنوعی که آبخوان را تقویت کند قابل احیا هستند.
نعمت‌نژاد خاطرنشان کرد: قنواتی در مرکز دشت و آبخوان اصلی هستند که متاسفانه به دلیل اضافه برداشت‌هایی که از طریق چاه‌های مجاز و چاه‌های غیر‌مجاز اتفاق افتاده و افت سفره را در پی داشته، مشمول جابه‌جایی قنات شدند و کارشناسان تأیید کردند که قابل احیا نیستند و به عنوان قنات متروکه مشخص شده‌اند.