بزرگنمايي:

پیام خراسان - در طول تاریخ جمهوری اسلامی، گروهی از مسئولان بلندپایه کشور در حوادث اینچنینی به لقاءا... پیوسته بودند که بیشتر آنان از فرماندهان نظامی بوده‌اند. در این سفر خونبار، علاوه بر رئیس‌جمهور، وزیرخارجه نیز شهید شد که پیش از شهید امیرعبداللهیان، شهیدان موسی نامجو و جواد فکوری، وزیران دفاع و شهید رحمان دادمان، وزیر راه و ترابری، وزیرانی بودند که در سانحه هوایی به فیض شهادت نائل شده بودند.
در این نوشتار مروری داریم بر آثار مکتوبی که درباره زندگی شهدای سقوط هواپیما و بالگرد در طول سال‌های اخیر نوشته شده است. بی‌شک بعد از این نویسندگان زیادی نیز سعی خواهند کرد روایت خدمت صادقانه رئیس‌جمهور شهید، وزیر خارجه و دیگر همراهان آنان در این سفر را به رشته تحریر درآورند تا نشان این مردان آسمانی و خدمتگزاران به ملت، در کوچه‌های تنگ تاریخ گم نشود. البته امیدواریم این کتاب‌ها با حفظ استانداردهای لازم و به دست نویسندگانی کاربلد انجام شود چراکه در موارد اینچنینی، آنچه اهمیت دارد، کیفیت آثار است، نه کمیت.
زندگی یک نابغه نظامی
یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ ایران در سال 1360 و در هفتم مهرماه روی داد. در این روز هواپیمای سی‌130 حامل چندین نفر از مقامات ارشد نظامی کشور که از جبهه‌های جنوب به تهران بازمی‌گشتند، در نزدیکی تهران و در منطقه کهریزک دچار حادثه شد و با وجود زنده ماندن 19 مسافر آن، جمعی از فرماندهان عالی‌رتبه به شهادت رسیدند. این حادثه، شیرینی شکست حصر آبادان را که دو روز پیش در عملیات پیروزمند ثامن الائمه به دست آمده بود، به کام مردم تلخ کرد. امام (ره) در پیامی به این مناسبت تأکید کردند: «چه سعادتمند بودند این شهیدان که دین خود را به اسلام و ملت شریف ایران ادا نموده و به جایگاه مجاهدین و شهدای اسلام شتافتند.» یکی از شهدای این سانحه، امیر سرلشگر شهید جواد فکوری، وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ارتش بود. اگر دوست دارید کتابی درباره زندگی پر فراز و نشیب و قهرمانانه فکوری که مغز متفکر برخی از حیرت‌انگیزترین عملیات هوایی تاریخ از جمله عملیات کمان 99، عملیات اچ-3 و عملیات اوسیراک است، بخوانید؛ یکی از بهترین پیشنهادها «بالاتر از پرواز» است. این کتاب را انتشارات سوره مهر منتشر کرده و نویسنده‌اش اصغر فکور است. او در این کتاب، روایتی داستانی براساس زندگی پرماجرای شهید جواد فکوری ارائه داده است. این کتاب، سی و هفتمین کتاب از مجموعه زندگی فرماندهان است. همچنین کتاب دیگری به صورت زندگینامه‌ داستانی از زندگی شهید فکوری نوشته شده است که «سقوط در سکوت» نام دارد و ابراهیم زاهدی‌مطلق، نویسنده و نشر شاهد ناشر این کتاب است. همچنین باید از کتاب «آسمان 2: فکوری به روایت همسر شهید» هم نام برد که از مجموعه کتاب‌های روایت فتح براساس زندگی فرماندهان شهید نیروی هوایی است. این کتاب را زهرا مشتاق براساس گفت‌و‌گو با همسر این شهید نوشته است. کتاب «چشمی در آسمان» را هم سید حکمت قاضی میرسعید از پیشکسوتان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی نوشته و معاونت فرهنگی سازمان عقیدتی ـ سیاسی ارتش آن را منتشر کرده است. این کتاب هم کتاب جامعی است که به فرازهای زندگی و مبارزات شهید فکوری و اهمیت برنامه‌ها و عملیات او از نظر نظامی نگاه جامعی دارد.
فرمانده شهید نیروی زمینی
امیرسرلشگر ولی‌ ا... فلاحی،رئیس ستاد مشترک ارتش و فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی نیز از شهدای حادثه هوایی 7 مهر 1360 بود. کتاب «فلاحی امیر خستگی‌ناپذیر: زندگینامه سرلشکر شهید ولی‌ا... فلاحی» نوشته احمد حسینی کتاب جامعی درباره زندگی و تأثیرات فرماندهی این شهید در بازسازی ارتش بعد از انقلاب و ایفای نقش آن در تثبت انقلاب دارد. این کتاب را مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر کرده است. درباره شهید فلاحی همچنین کتاب «کارنامه فرمانده: روایتی از زندگی شهید امیر سرلشکر ولی‌ا... فلاحی» تألیف مشترک طیبه مزینانی و احمد حسینی کتاب خوبی است که آن را سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده است. کتاب دیگری هم که زندگی این شهید سرافراز را به صورت زندگینامه داستانی برای خوانندگان به‌خصوص جوان تر‌ها به خوبی معرفی می‌کند، «کولج» شاهرخ ساسانی است که انتشارات سوره مهر ناشر آن است. داستان از شرح تولد و بزرگ شدن سرلشکر فلاحی در روستای زادگاهش به نام کولج آغاز می‌شود و به روایت زندگی پر فراز و نشیب او، سال‌های تحصیل در داخل کشور و آمریکا، وقوع جنگ تحمیلی و شهادت وی می‌پردازد. شاهرخ ساسانی در کتاب کولج داستان خود را از سال‌های نوجوانی این شهید آغاز می‌کند. شرح وقایع زندگی سرلشکر فلاحی، نقش او در فرماندهی عملیات دفاع‌مقدس و سرانجام آخرین پرواز او به سوی شهادت، فصل‌های مختلف این کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. این کتاب مناسب گروه سنی نوجوانان است.
مردی به رنگ پرتقال 
امیرسرتیپ موسی نامجوی، وزیر دفاع ملی و فرمانده دانشکده افسری ارتش نیز در جریان حادثه 7 مهر به شهادت رسید. او نیز از فرماندهان انقلابی، منضبط و آگاه ارتش بود که سابقه مبارزاتی‌اش به دوران قبل از انقلاب می‌رسد. درباره او می‌توان به «مردی به رنگ پرتقال» نوشته عزت‌ا... الوندی اشاره کرد که یک زندگینامه داستانی درباره این شهید گیلانی دفاع‌مقدس است و نشر شاهد آن را منتشر کرده. کتاب دربردارنده‌ 15 داستان کوتاه مستقل، با نام‌های «مثل سکوت»، «به رنگ پرتقال»، «به دنبال آرزو»، «راز گل سرخ»، «سفر به آینده»، «افسر و افسر»، «کول‌پیمایی»، «حس غریب»، «سفر رازآمیز»، «شب تار، شب بیدار»، «فکرهای مسموم»، «لباس‌های خونی»، «نوشتم باران، باران بارید»، «شما کجا می‌روید؟» و «پیوست‌ها» است که هرکدام بخشی از زندگی شهید نامجو را روایت می‌کند. همچنین «زندگینامه شهید سرلشکر سیدموسی نامجو» را که مجید شفیعی مؤلف و انتشارات آتشبار وابسته به سازمان حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، معاونت فرهنگی و هنری ستاد مشترک ارتش ناشر آن است. «کتاب شهید موسی نامجو» نوشته مجید میرزایی را پیشنهاد کرد که از مجموعه «برگ‌های عاشقی» ایران صدا هم درباره این شهید کتاب صوتی خوبی است.
شهیدی از قوچان
درباره یکی دیگر از شهدای حادقه سقوط هواپیما در سال 60، یعنی شهید یوسف کلاهدوز نیز باید کتاب‌هایی را به شما معرفی کنیم. او که فعالیت نظامی را از ارتش آغاز کرده بود، در هنگام شهادت جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران بود. درباره این شهید اولین کتابی که ارزش معرفی کردن دارد، «تیک‌تاک‌ زندگی» است که هجدهمین کتاب از مجموعه قصه فرماندهان انتشارات سوره مهر است. نویسنده کتاب، گلستان جعفریان است و کلاه و آواز، گودال و آب‌نبات، آری یا نه، متوسط یا ممتاز، تیک‌تاک زندگی، انتخاب، شکل عوضی، همه در کنار هم، بزرگ‌ترین خدمت و 25 سال بعد بخش‌های این کتاب هستند. در تیک‌تاک زندگی می‌توان با قسمت‌هایی از زندگی یوسف کلاهدوز آشنا شد. جعفریان در این کتاب تلاش می‌کند، شیوه سنتی زندگی مردم قوچان، زادگاه شهید را هم لابه‌لای قصه‌ها به مخاطب نشان دهد. درباره این شهید همچنین کتاب‌های «آبی، مثل آسمان» نوشته علی آقاغفار و «دامی برای گل میخک » اثر محمدرضا محمدی‌پاشاک توسط کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان تهران منتشر شده است که می‌تواند در شناخت زندگی این سردار آسمانی مفید باشد.
ممد نبودی ببینی
بازهم اگر از شهدای مهر 60 بگوییم، باید از سردار شهید محمد جهان‌آرا فرمانده سپاه خرمشهر بگوییم که زندگی‌اش آن‌قدر طولانی نبود که آزادسازی شهرش را در سال بعد ببیند. کتاب «خرمشهر کو جهان‌آرا» نوشته مشترک مرتضی سرهنگی و هدایت‌ا... بهبودی، کتابی است که انتشارات سوره مهر درباره این شهید منتشر کرده و اولین کتابی است که می‌شود درباره جهان آرا، آن را توصیه کرد. این کتاب که جلد پنجم از مجموعه «بانوی ماه» است، گفت‌و‌گو‌یی طولانی و خواندنی است با صغری اکبرنژاد همسر شهید جهان‌آرا که او در این کتاب، از خاطرات آشنایی تا ازدواج‌شان صحبت کرده و با اشاره به فعالیت‌های قبل از انقلاب خویش، تجربه‌های زندان و آشنایی با جهان‌آرا‌، ابعاد شخصیتی، فعالیت‌ها، دلمشغولی‌ها، حضور جهان‌آرا در جبهه‌های جنگ و در ‌نهایت، شهادت او را بیان می‌کند. 
روحانی شهید
در اول اسفند 1364 یک هواپیمای فوکر اف27 فرندشیپ در 25کیلومتری شمال اهواز که حامل جمعی از نمایندگان سپاه پاسداران، قوه‌قضاییه و مجلس شورای اسلامی بود، سقوط کرد و در آن جمعی از مقامات به شهادت رسیدند که سرشناس‌ترین آنها شهید فضل‌ا... محلاتی، نماینده امام(ره) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. «یک روایت معتبر درباره شهید محلاتی» نوشته حمید رجایی را انتشارات به نشر درباره زندگی او منتشر کرده است که هم اطلاعات جامع و دست‌اولی درباره ایشان به خواننده می‌دهد و هم خوشخوان است و نثر روان و خوبی دارد. کتاب «خاطرات و مبارزات شهید محلاتی» حاصل گفت‌و‌گوی سیدحمید روحانی با شهید محلاتی است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی آن را منتشر کرده، از دیگر کتاب‌های خوب در این حوزه محسوب می‌شود. «قاصد خنده‌رو» نوشته فرهاد خضری، جلد نهم از مجموعه از چشم‌ها در انتشارات روایت فتح که روایت‌هایی از زندگی و رشادت‌های این شهید بزرگ انقلاب اسلامی را در برابر چشم مخاطب می‌گذارد. همچنین «قامت استوار» بیست‌و‌هفتمین کتاب از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک در دو جلد به شهید محلاتی اختصاص یافته است. اما درباره این شهید اگر می‌خواهید به گروه سنی نوجوان، اطلاعاتی بدهید کتاب «تا اوج آسمان» نوشته احمد عربلو را که کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36هزار شهید استان تهران آن را منتشر کرده کتاب خوبی است.
فرمانده شهید نیروی هوایی
15 دی‌ماه سال 1373 هواپیمای حامل فرماندهان عالی‌رتبه نیروی هوایی ازجمله امیرسرلشکر منصور ستاری در نزدیکی فرودگاه اصفهان دچار حادثه شد و همه سرنشینان آن به شهادت رسیدند. شهید ستاری از نیروهای برجسته نظامی کشور بود که توانست در ایجاد تحول و خودکفایی در صنایع نظامی، نقش مهمی بازی کند. علاوه‌براین‌که درباره زندگی او فیلم «منصور» ساخته شده است، کتاب‌های خوبی هم نوشته شده که در این میان باید از کتاب «مرد ابرپوش» شانزدهمین کتاب از مجموعه قصه فرماندهان انتشارات سوره مهر نام برد. این کتاب را حمید نوایی‌لواسانی براساس زندگی شهید منصور ستاری نوشته و با لحنی داستان‌گونه و جذاب مخاطب را با زندگی پرفرازونشیب این شهید آشنا می‌کند. «روایت ناتمام؛ شهید منصور ستاری» تألیف رضا رسولی یکی دیگر از کتاب‌های مجموعه «از چشم‌ها»ی انتشارات روایت فتح است که در شناخت زندگی این شهید مؤثر است. همین انتشارات کتاب دیگری به نام «کتاب منصور ستاری» نوشته لعیا رزاق‌زاده منتشر کرده که روایت زندگی شهید از زبان همسر اوست.
درباره حاج‌احمد
19 دی 1384 هواپیمای داسو فالکن 20 در نزدیکی ارومیه دچار سانحه شد و در این حادثه سردار سرلشکر پاسدار احمد کاظمی، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران که از یادگاران دفاع‌مقدس و از برجسته‌ترین فرماندهان نظامی بود، به دوستان و همرزمان شهیدش پیوست. او در زمان جنگ تحمیلی فرمانده لشکر 8 نجف بود و پس از آن فرماندهی قرارگاه حمزه(ع)، فرماندهی لشکر 14 امام‌حسین(ع) وفرماندهی نیروی هوایی سپاه را هم برعهده داشت. «حاج احمد» نوشته محمدحسین علی‌جان‌زاده به خاطرات و روایت زندگی شهید احمد کاظمی، از آغاز تا پرواز می‌پردازد و خاطرات ناگفته و جدید از زوایای زندگی، دوران کودکی تا مبارزات انقلابی حاج‌احمد، خاطرات دوران آموزش‌های چریکی در سوریه و لبنان، حضور پرماجرا در کردستان، چگونگی عزیمت به جنوب و تشکیل تیپ 8 نجف‌اشرف، حضور در عملیات‌های مختلف و رشادت‌های این شهید بزرگوار از ویژگی‌های این اثر است.این کتاب راانتشارات شهید کاظمی منتشر کرده است.کتاب «یادگاران19» نوشته یحیی نیازی، کتابی از این مجموعه انتشارات روایت فتح به شهید احمد کاظمی پرداخته است و با روایت‌هایی کوتاه و خواندنی مخاطب را با شخصیت خاص این فرمانده شهید آشنا می‌کند. کتاب «نردبانی برای چیدن نارنج» نوشته کرامت یزدانی از سوره مهر، سرگذشت داستانی شهید کاظمی از کودکی تا شهادت است که در 12داستان کوتاه مستقل روایت شده است. دراین مجموعه داستانی، از درونمایه‌های نزدیک به فضای زندگی نسل‌های امروز برای جذابیت متن استفاده شده است.«خط تماس» نوشته محمدرضا بایرامی بازهم از انتشارات شهید کاظمی، رمانی است که روایتی پازل‌گونه و متفاوت از دو روز پایانی عمرشهیدکاظمی رابیان می‌کند ونویسنده باروش رفت‌وبرگشت زمانی و غیرخطی ذهنی سعی دارد تا خواننده را با شخصیت او آشنا کند.