پیام خراسان - به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اختلافات ایران و عراق، به‌ویژه پس از روی کار آمدن حزب بعث در عراق، عمدتا بر سر مرزهای آبی اروندرود، حمایت ایران از کردهای شورشی شمال عراق، و رقابت ایدئولوژیک میان سلطنت پهلوی و نظام بعثی بغداد متمرکز بود. در 15 اسفند 1353 (6 مارس 1975) در حاشیه کنفرانس سران اوپک در الجزیره، با وساطت هواری بومدین، رئیس‌جمهور الجزایر، توافقی تاریخی میان محمدرضا پهلوی و صدام حسین صورت گرفت.
طبق این توافق، عراق حاضر شد خط تالوگ (خط القعر) را به‌ عنوان مرز رسمی در شط‌العرب بپذیرد و در مقابل، ایران حمایت از شورشیان کرد را متوقف کند.
سفر صدام به ایران،در اردیبهشت 1354، اولین نشانه از اجرای عملی این توافق بود. مقامات ایرانی در استقبال از او تلاش کردند وجهه‌ای از «دوستی دیرینه و برادری تاریخی» میان دو ملت ترسیم کنند، در حالی که درواقع، دو طرف در حال بهره‌برداری موقتی از شرایط ژئوپلیتیکی جدید بودند. از گزارش‌های منتشرشده در روزنامه اطلاعات و اظهارات صدام حسین در بدو ورود به تهران می‌توان دریافت که محور اصلی مذاکرات، تحکیم توافق الجزایر و توسعه مناسبات اقتصادی، فرهنگی و امنیتی دو کشور بود.
صدام در فرودگاه مهرآباد گفت: «افق پیشرفت در مناسبات دو کشور که به دنبال امضای قرارداد الجزایر صورت گرفته، روز به روز گسترش می‌یابد.» اما تحلیل محتوای سخنان او و فضای رسانه‌ای آن روزها، نشان می‌دهد که این سفر بیش از هر چیز فرصتی برای صدام حسین بود تا موقعیت خود را در داخل عراق تثبیت کند و با نمایش یک پیروزی دیپلماتیک، نقش رهبری منطقه‌ای خود را پررنگ‌تر جلوه دهد. سفر صدام به مشهد و زیارت حرم امام رضا (ع)، نیز در راستای تقویت این چهره‌سازی در افکار عمومی ایران و شیعیان منطقه صورت گرفت.
با وجود همه نشانه‌های همکاری، تحلیل اسناد تاریخی نشان می‌دهد که توافق الجزایر و سفر صدام، بیش از آن‌که مبتنی بر همگرایی واقعی باشد، نتیجه مصالحه‌ای مصلحتی در یک مقطع بحرانی بود. سقوط شورش کردها به واسطه توقف حمایت ایران، تنها چند ماه پس از توافق، به صدام این امکان را داد که قدرت خود را در داخل تثبیت کند. با قدرت گرفتن صدام و ریاست‌جمهوری او در سال 1979، روند دیگری آغاز شد. صدام توافق الجزایر را یک‌طرفه باطل اعلام، و در شهریور 1359 (سپتامبر 1980) به ایران حمله کرد. همین مسئله نشان می‌دهد که قرارداد الجزایر و سفر صدام حسین، اگرچه ظاهری صلح‌جویانه داشت، اما فاقد بنیان‌های پایدار و اعتماد متقابل بود.
آن‌چه در ادامه می‌آید گزارشی از روزنامه‌های ایران و عراق از این سفر است... همچنین خبری مبنی بر اهدای 500 هزار دلار به آستان قدس رضوی توسط صدام در روزنامه اطلاعات درج شده که در نوع خود جالب توجه است.
صدام حسین در گفت‌وگویی اختصاصی با روزنامه کیهان پیش از سفر به ایران این پیام را فرستاد: «علاقه‌مندم درودهایم را به نام دولت عراق و به نام حزب سوسیالیست بعث، به ملت دوست و برادر ایران که ما را با آن عمیق‌ترین پیوندهای کهن تاریخی و مذهبی است، برسانید. ضمنا امیدوارم و از خدا مسألت دارم که دو ملت ایران و عراق را در مناسبات آنان موفق و مؤید بدارد و هر دو ملت در حفظ و پاسداری توسعه روابط تازه‌ای که به دنبال توافق الجزایر حاصل شده است، بکوشند. لازم است دو ملت ایران و عراق از توطئه‌های استعمار و نیروهای مخالف توافق ایران و عراق آگاه باشند، زیرا این نیروها دریافته‌اند که توافق ایران و عراق فرصت‌های زیادی را در جهت افول منافع‌شان از دست آنان خارج کرده است.»

روزنامه لبنانی «النهار» نیز طی گزارشی درباره مسافرت صدام حسین به تهران، می‌نویسد: «مسئله امنیت خلیج‌فارس و نقشی که ایران و عراق، با همکاری سایر کشورهای منطقه می‌توانند در به دور نگه داشتن خلیج‌فارس از کشمکش‌های بین‌المللی ایفا کنند، مهم‌ترین مسئله‌ای است که در گفت‌وگوهای اخیر تهران-بغداد مورد بررسی قرار گرفته است.» النهار می‌افزاید:«مسئله مهم دیگر، سرنوشت هفتاد هزار ایرانیانی است که در جریان بحران روابط دو کشور از عراق اخراج شده‌اند.»

صدام حسین بعدازظهر پنجشنبه [11 اردیبهشت] قبل از ترک تهران طی مصاحبه‌ای در فرودگاه مهرآباد گفت: همان طوری که هنگام ورود به ایران گفتیم ما مبانی برادری و دوستی بین دو کشور و دو ملت را که در الجزایر استوار شده است تحکیم خواهیم کرد. صدام حسین گفت در دیدار من از ایران مهم‌ترین چیزی که توجهم را جلب کرد هرچند که این موضوع غیرمنتظره نبود و همان طوری که جناب آقای امیرعباس هویدا بدان اشاره فرمودند احساسات گرم ملت ایران نسبت به ملت عراق است. نایب‌رئیس شورای فرماندهی انقلاب عراق افزود علیرغم مشکلات و اختلافاتی که بین عراق و ایران در گذشته نزدیک وجود داشته، این خاطره‌ها به محض توافق ایران و عراق برای ایجاد روابط جدید و مثبت به دست فراموشی سپرده شد. آقای صدام حسین با خشنودی گفت که روابط ایران و عراق در سایه اجرای روح توافق الجزایر و پیش‌روی به سوی تحکیم روابط دوجانبه به طور بی‌سابقه‌ای دگرگون شده است.

پس از ملاقات با مقامات دولتی ایران، پیش از ظهر امروز، صدام حسین نایب‌رئیس شورای انقلاب عراق، به اتفاق هفتاد نفر از همراهان خود، با هواپیمای اختصاصی، وارد مشهد شد. در فرودگاه مشهد، مراسم استقبال رسمی به عمل آمد و عبدالعظیم ولیان نایب‌التولیه آستان قدس رضوی و استاندار خراسان، ضمن خوش‌آمدگویی، استقبال‌کنندگان را به نایب‌رئیس شورای انقلاب عراق معرفی کرد. خبرنگار اطلاعات در مشهد می‌نویسد: صدام حسین و همراهان، پس از ورود به مشهد، مستقیما برای زیارت حرم مطهر حضرت رضا(ع) رهسپار آستان قدس شدند.

درنهایت چندماه پس از این سفر به رسم تقدیر و تشکر از میهمان‌نوازی ایرانیان، کاردار سفارت عراق در بغداد، چهار کیسه برنج عنبربو را تقدیم دربار ایران کرد تا در ماه مبارک رمضان از آن بهره‌مند شوند.

259
کد خبر 2062027