بزرگنمايي:
پیام خراسان - به گزارش خبرنگار سلامت ایونا به نقل از خبر آنلاین, نادیا زکالوند: دانشمندان به حس سقوط در خواب را «تکان‌های خواب» می‌نامند. این تکان‌ها به شکل پرش یا انقباض ناگهانی عضلات درست در لحظاتی رخ می‌دهند که فرد در حال به خواب رفتن است یا در خوابی عمیق فرو رفته است.
بیشتر مواقع حس سقوط در خواب، با تپش قلب، تنش زیاد، تعریق و گاهی ترس از خواب همراه می‌شود.
فرضیه‌های متعدد و جالبی درباره این حس وجود دارد. یکی از این فرضیه‌ها این است که گاهی‌اوقات مغز تصور می‌کند فرد دارد می‌میرد و سعی می‌کند او را بیدار نگهدارد. درواقع با ایجاد کشش و انقباضی ناگهانی در ماهیچه‌ای در بدن به نام میوکلونوس، به‌شکلی که انگار قبل از سقوط می‌خواهد شما را بگیرد، موجب تکان شدید در بدن‌تان می‌شود. بنابه گفته محققان، حرکت‌های سریع در خواب، آخرین تلاش مغز برای کنترل بدن و بیدار نگهداشتن فرد است.
گاهی‌اوقات هم مغز در مرحله انتقال به خواب دچار خطا می‌شود و فکر می‌کند بدن هنوز بیدار است و سیگنال‌هایی برای فعال‌سازی عضلات می‌فرستد.
عوامل متعددی همچون اضطراب، فعالیت‌های شدید شبانه و ورزش سنگین در ساعات پایانی روز، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین موجب تکان در خواب می‌شوند.
همچین پژوهش‌های اخیر نشان داده است که برخی از داروهای ضدافسردگی، به‌ویژه از نوع مهارکننده‌های بازجذب سروتونین، مانند اس‌سیتالوپرام، ممکن است تعداد تکان‌های خواب را افزایش دهد.
خوشبختانه تکان‌های خواب، موضوعی عادی و بی‌خطر است و بیشتر افراد حداقل یکبار آن را تجربه کرده‌اند و پس از بیدار شدن، دوباره به‌سرعت خواب‌شان می‌برد. اما افرادی که داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند ممکن است به بی‌خوابی مزمن، اضطراب و کاهش کیفیت زندگی دچار شوند. بنابراین اگر شما هم از این دسته افراد هستید، بهتر است با مشورت پزشک‌تان، درخصوص نوع و مقدار مصرف داروها تجدیدنظر کرده و هرگز به‌طور ناگهانی داروهای خود را قطع نکنید.
رعایت اصول بهداشت خواب، مانند داشتن برنامه خواب منظم و استفاده از روش‌های آرام‌سازی پیش از خواب می‌تواند در کاهش حس سقوط در خواب موثر باشد. راز سقوط ناگهانی در خواب: چرا مغز فرمان پرش از ارتفاع صادر می‌کند؟
تا به حال با آن احساس دلهره‌آور سقوط از بلندی، درست در لحظه‌ای که در حال فرورفتن به خواب هستید، از جا پریده‌اید؟ ایونا نیوز در این گزارش جامع به بررسی پدیده علمی و بسیار رایج "تکان‌های خواب" یا پرش‌های ناگهانی عضلات در آستانه خواب (معروف به هیپنیک جرک) می‌پردازد. این تجربه که اغلب با تپش قلب، تنش و حتی ترس همراه است، دلایل شگفت‌انگیز و متنوعی از دیدگاه علوم اعصاب و روانشناسی دارد. از خطاهای جالب مغزی در مرحله حساس انتقال از بیداری به خواب گرفته تا تلاش غریزی سیستم عصبی برای اطمینان از سلامت ما، با فرضیه‌های علمی، عوامل موثر بر این حس عجیب و گاه ترسناک آشنا شوید و دریابید چرا گاهی مغز ما، در آرامش پیش از خواب، ناگهان فرمان یک سقوط خیالی را صادر می‌کند.
به گزارش ایونا نیوز ، تجربه ناگهانی احساس سقوط از ارتفاع، مانند پرت شدن از یک صخره یا افتادن از پله‌ها، درست زمانی که در حال شیرین شدن خواب هستیم، پدیده‌ای شایع و شناخته‌شده در علم خواب است. این حالت که بسیاری از ما حداقل یک بار آن را تجربه کرده‌ایم، به نام "تکان‌های خواب" یا در اصطلاح علمی "هیپنیک جرک" (Hypnic Jerk) یا "شروع خواب" (Sleep Start) شناخته می‌شود. این تکان‌ها در واقع انقباضات یا پرش‌های ناگهانی، سریع و غیرارادی گروهی از عضلات هستند که معمولاً در مرحله انتقال از بیداری به خواب، یعنی در مراحل اولیه خواب (عمدتاً مرحله اول خواب غیر REM) رخ می‌دهند و نه لزوماً در خواب عمیق. علائم و نشانه‌های همراه با حس سقوط
حس سقوط در خواب، گرچه لحظه‌ای است، اما اغلب با مجموعه‌ای از واکنش‌های فیزیکی و احساسی همراه می‌شود. از شایع‌ترین این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تپش قلب شدید و ناگهانی: قلب شروع به کوبیدن می‌کند، گویی واقعاً در معرض یک خطر فیزیکی قرار گرفته‌ایم.
افزایش تنش عضلانی: علی‌رغم اینکه بدن در حال ورود به حالت آرامش و شل شدن عضلات است، این تکان‌ها می‌توانند باعث ایجاد تنش موقت شوند.
تعریق: ممکن است فرد پس از این تجربه، متوجه تعریق ناگهانی، به خصوص در کف دست‌ها یا پیشانی شود.
احساس ترس و اضطراب: بیدار شدن با حس سقوط می‌تواند بسیار دلهره‌آور باشد و موجب ترس از دوباره به خواب رفتن یا نگرانی در مورد سلامتی شود.
نفس نفس زدن یا احساس تنگی نفس: گاهی این پرش با تغییر در ریتم تنفس نیز همراه است.
تصویر ذهنی واضح از سقوط: بسیاری از افراد تصویر روشنی از افتادن از یک مکان بلند را در ذهن خود می‌بینند. فرضیه‌های علمی پشت پرده تکان‌های خواب
دانشمندان و پژوهشگران حوزه خواب چندین فرضیه جالب و قابل تامل را برای توضیح چرایی وقوع این تکان‌های ناگهانی مطرح کرده‌اند:
خطای مغزی در تفسیر آرامش عضلانی: یکی از نظریه‌های برجسته این است که با شروع فرآیند به خواب رفتن، عضلات بدن به تدریج شل و آرام می‌شوند. این آرامش عضلانی (muscle atonia) که برای ورود به خواب ضروری است، گاهی توسط مغز به اشتباه به عنوان نشانه‌ای از سقوط واقعی یا از دست دادن تعادل، به ویژه اگر فرد در محیط ناآشنا یا وضعیت بدنی نامناسبی خوابیده باشد، تفسیر می‌شود. در این حالت، مغز به عنوان یک واکنش دفاعی و برای "نجات" فرد از این سقوط خیالی، فرمان یک انقباض سریع و شدید عضلانی را صادر می‌کند تا فرد بتواند تعادل خود را بازیابد یا خود را به جایی بگیرد. این انقباض همان "میوکلونوس" یا پرش عضلانی است که ما تجربه می‌کنیم. اصطلاح "میوکلونوس" به خودی خود به معنای انقباض سریع و کوتاه یک عضله یا گروهی از عضلات است و تکان‌های خواب نوعی از میوکلونوس طبقه‌بندی می‌شوند.
آخرین تلاش مغز برای بیدار نگه داشتن: برخی محققان معتقدند که این حرکات سریع و ناگهانی ممکن است آخرین تلاش بخش‌هایی از مغز باشد که هنوز در حالت آماده‌باش و بیداری قرار دارند تا کنترل بدن را حفظ کرده و فرد را از ورود کامل به خواب بازدارند. این می‌تواند نوعی کشمکش بین سیستم‌های فعال‌کننده بیداری و سیستم‌های آغازگر خواب در مغز باشد.
اشتباه در سیگنال‌دهی مغز در مرحله انتقال: نظریه دیگری بیان می‌کند که گاهی اوقات مغز در مرحله حساس و پیچیده انتقال از بیداری به خواب دچار نوعی "خطای سیستمی" می‌شود. در این حالت، ممکن است مغز تصور کند که بدن هنوز کاملاً بیدار است و به اشتباه سیگنال‌هایی برای فعال‌سازی و حرکت عضلات ارسال کند، در حالی که بدن در حال آماده شدن برای استراحت است. این تداخل سیگنال‌ها منجر به پرش ناگهانی می‌شود.
بازمانده‌ای از دوران تکامل (فرضیه نخستین‌سانان): یک فرضیه جالب دیگر، ریشه‌های این پدیده را در تکامل انسان جستجو می‌کند. بر اساس این دیدگاه، اجداد نخستین ما که بر روی درختان می‌خوابیدند، برای جلوگیری از سقوط واقعی در هنگام خواب، به چنین مکانیسم واکنشی سریعی نیاز داشتند. این تکان می‌توانست به آنها کمک کند تا در صورت از دست دادن تعادل یا شل شدن بیش از حد عضلات در خواب، سریعاً بیدار شده و موقعیت خود را تثبیت کنند. بنابراین، تکان‌های خواب امروزی ممکن است یک بازتاب یا رفتار باستانی و به ارث رسیده از آن دوران باشد که دیگر کاربرد عملی چندانی در زندگی مدرن ما ندارد اما همچنان در سیستم عصبی ما باقی مانده است. عوامل تشدید کننده تکان‌های خواب
اگرچه تکان‌های خواب یک پدیده فیزیولوژیک طبیعی محسوب می‌شوند و معمولاً جای نگرانی ندارند، اما برخی عوامل می‌توانند احتمال وقوع یا شدت آنها را افزایش دهند:
اضطراب و استرس زیاد: سطوح بالای استرس و اضطراب می‌تواند سیستم عصبی را در حالت تحریک‌پذیری بیشتری قرار داده و فرآیند به خواب رفتن آرام را مختل کند.
مصرف کافئین و سایر محرک‌ها: نوشیدنی‌های حاوی کافئین (مانند قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا) یا سایر مواد محرک، به ویژه اگر در ساعات نزدیک به خواب مصرف شوند، می‌توانند فعالیت مغز را بالا نگه داشته و ورود به خواب را با مشکل مواجه سازند، که این خود زمینه‌ساز بروز تکان‌های خواب است.
فعالیت‌های شدید بدنی یا ذهنی نزدیک به زمان خواب: ورزش سنگین یا درگیر شدن در فعالیت‌های ذهنی پرهیجان و استرس‌زا درست قبل از خواب، می‌تواند بدن و مغز را در حالت برانگیختگی قرار دهد و احتمال این پرش‌ها را بیشتر کند.
الگوهای خواب نامنظم و محرومیت از خواب: کمبود خواب یا داشتن برنامه خواب نامنظم می‌تواند تعادل طبیعی چرخه‌های خواب و بیداری را بر هم زده و سیستم عصبی را مستعد واکنش‌های ناگهانی کند.
مصرف برخی داروها یا مواد: برخی داروها یا مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز می‌توانند بر کیفیت خواب و احتمال بروز این تکان‌ها تاثیر بگذارند.
ناراحتی فیزیکی یا وضعیت نامناسب خواب: خوابیدن در وضعیتی که بدن راحت نیست یا در محیطی که عوامل مزاحم وجود دارد نیز می‌تواند به این پدیده دامن بزند. چه زمانی باید نگران شویم و چگونه آن را کاهش دهیم؟
در بیشتر موارد، تکان‌های خواب بی‌خطر هستند و نیازی به درمان پزشکی ندارند. با این حال، اگر این تکان‌ها بسیار مکرر، شدید، یا همراه با اضطراب قابل توجهی باشند که کیفیت خواب شما را به طور جدی تحت تاثیر قرار داده یا باعث ترس از خوابیدن شوند، مشورت با یک پزشک یا متخصص خواب می‌تواند مفید باشد.
برای کاهش احتمال وقوع این تکان‌ها، رعایت بهداشت خواب توصیه می‌شود:
ایجاد یک برنامه خواب منظم (خوابیدن و بیدار شدن در ساعات مشخص).
اجتناب از مصرف کافئین و الکل، به ویژه در ساعات پایانی روز.
انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش قبل از خواب، مانند مطالعه، مدیتیشن یا دوش آب گرم.
اطمینان از راحتی محیط خواب (تشک و بالش مناسب، دمای مطلوب، تاریکی و سکوت).
مدیریت استرس از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی.
در نهایت، به یاد داشته باشید که احساس سقوط در خواب، هرچند گاهی ترسناک، تجربه‌ای بسیار انسانی و رایج است که ریشه در سازوکارهای پیچیده مغز ما در آستانه ورود به دنیای رویاها دارد.