پیام خراسان - به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که با شعار «بخوانیم برای ایران» که از میان 1500 پیشنهاد مردمی انتخاب شده، نمادی از مشارکت عمومی در ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و اهمیت آن در توسعه اجتماعی است، از 17 تا 27 اردیبهشت 1404 در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود و در این رویداد فرهنگی با حضور بیش از 2800 ناشر داخلی و خارجی، از جمله ناشرانی از ترکیه، فرصتی بی‌نظیر برای علاقه‌مندان به کتاب و مطالعه فراهم آورده.
این نمایشگاه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی کشور، نقش مهمی در ارتقای سطح دانش عمومی و ترویج فرهنگ مطالعه دارد و با برگزاری برنامه‌های متنوع فرهنگی، نشست‌های تخصصی، رونمایی از آثار جدید و گفت‌وگوهای ادبی، به ارتقای سطح آگاهی جامعه کمک می‌کند.
لکن با وجود آنکه نمایشگاه کتاب هر ساله با حضور گسترده ناشران و استقبال عموم مردم برگزار می‌شود و این فرصت را فراهم می‌آورد تا علاقه‌مندان به کتاب، دسترسی به طیف گسترده‌ای از عناوین جدید و قدیمی داشته باشند، باید پرسید که آیا این رویداد به واقع به نفع مخاطبان است یا بیشتر در جهت منافع ناشران و فروشندگان کتاب عمل می‌کند؟
این رویداد، هرچند با تخصیص بن‌های تخفیف که امسال بنا بر اعلام مسئولان تا 25 درصد نیز افزایش یافته، سعی در جذب مخاطبان دارد، اما نگاهی دقیق‌تر به قیمت‌های عرضه شده نشان می‌دهد که این تخفیف‌ها در بسیاری از موارد، پوششی برای قیمت‌گذاری بالای اولیه است. به عبارتی، اگر کتابی را که در سایت رسمی نمایشگاه به فروش می‌رسد، در سایر فروشگاه‌های اینترنتی جستجو کنید، ممکن است با قیمتی به مراتب پایین‌تر و حتی برای نسخه‌های چاپ جدید نیز مواجه شوید.
این مسئله به خصوص برای خریدارانی که عمدتاً به دنبال صرفه‌جویی در هزینه‌ها و تهیه تعداد بیشتری کتاب هستند، اهمیت بیشتری می‌یابد و در بسیاری از موارد، تفاوت قیمت بین سایت نمایشگاه و دیگر فروشگاه‌ها چنان چشمگیر است که خریدار را وادار به تجدید نظر در خرید از نمایشگاه می‌کند.
از این رو، به نظر می‌رسد که نمایشگاه کتاب، به جای اینکه فرصتی برای حمایت واقعی از مخاطبان و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی باشد، بیشتر به یک پلتفرم برای بازاریابی و فروش انبوه ناشران تبدیل شده است. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان این رویداد، با در نظر گرفتن واقعیات بازار و نیازهای خریداران، رویکردی شفاف‌تر و منصفانه‌تر اتخاذ کنند تا این نمایشگاه، به معنای واقعی کلمه به نفع کتاب‌خوان‌ها و فرهنگ‌دوستان باشد.
این شرایط نه تنها به نفع خریداران نیست، بلکه بیشتر به سود ناشران تمام می‌شود که از این فرصت برای فروش کتاب‌های خود با قیمت‌های بالاتر بهره می‌برند. در واقع، با چنین قیمت‌گذاری‌هایی، نمایشگاه کتاب به جای آنکه به نفع عموم مردم و گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی باشد، به بستری برای بازاریابی ناشران تبدیل شده است.

تخفیف‌های کم‌اثر
هرچند نمایشگاه کتاب به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی کشور، فرصتی برای دسترسی به جدیدترین آثار و عناوین متنوع فراهم می‌کند، اما مسئله قیمت‌گذاری کتاب‌ها را می‌توان یکی از اصلی‌ترین چالش‌های آن بر شمرد. 
در سال جاری، با وجود اختصاص بن‌های تخفیف 500 هزار تومانی به خریداران، بررسی قیمت‌ها نشان می‌دهد که این تخفیف‌ها عملاً تأثیر قابل توجهی بر کاهش هزینه‌های کتاب‌خوان‌ها نداشته است و با مقایسه قیمت کتاب‌ها در سایت نمایشگاه با دیگر فروشگاه‌های آنلاین، به روشنی می‌توان دریافت که حتی پس از اعمال تخفیف‌ها، بسیاری از این عناوین همچنان با قیمت‌های بالاتری عرضه می‌شوند و در برخی موارد، خریداران می‌توانند همان کتاب‌ها را با قیمت‌هایی بسیار مناسب‌تر و حتی در چاپ‌های جدید از سایت‌های دیگر تهیه کنند.
انتظار می‌رود که با توجه به اهمیت گسترش فرهنگ مطالعه و ضرورت دسترسی عادلانه به کتاب، سیاست‌گذاران این حوزه در برنامه‌ریزی‌های خود توجه بیشتری به نیازها و توان اقتصادی مخاطبان داشته باشند تا کتاب، همچنان در سبد فرهنگی خانواده‌ها جایگاه خود را حفظ کند.
آرمانی بین ترویج فرهنگ مطالعه و واقعیت
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با شعار «بخوانیم برای ایران»، هدف والایی را در ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و ارتقای سطح دانش عمومی دنبال می‌کند و این شعار قرار بود، نمادی از مشارکت عمومی در فرهنگ‌سازی باشد؛ اما در عمل، فاصله‌ای قابل توجه میان آرمان‌های فرهنگی و واقعیت اقتصادی این رویداد وجود دارد.
چرا که ساختار اقتصادی آن به گونه‌ای است که بیش از آنکه به نفع خریداران و گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی باشد، به بستری برای بازاریابی ناشران تبدیل شده است. افزایش قیمت کتاب‌ها، نه تنها دسترسی عموم به کتاب‌ها را دشوارتر کرده، بلکه عملاً فرصت بهره‌مندی از این رویداد را برای بسیاری از مردم محدود ساخته است.
این رویکرد اقتصادی، به جای تقویت فرهنگ مطالعه، به تقویت منافع ناشران می‌انجامد و ممکن است به تدریج انگیزه کتاب‌خوانی را در جامعه تضعیف کند. در چنین شرایطی، بازنگری در سیاست‌های نمایشگاه، ایجاد تسهیلات برای خریداران و حمایت واقعی از مخاطبان کتاب، می‌تواند به اصلاح این وضعیت کمک کند و نمایشگاه را به رسالت اصلی خود یعنی ترویج آگاهی و دانش نزدیک‌تر سازد.
نویسنده: رشیدیان