بزرگنمايي:

پیام خراسان - ایسنا / در روزگاری که سایه‌ اشغال متفقین بر آسمان ایران عزیزمان افتاده بود و حال دل‌ مردم در بحبوحه جنگ جهانی دوم ملتهب بود، سرودی از عمق وجودِ رنج مردم و عشق آنها به وطن برخاست. «ای ایران»، اثری است که با موسیقی روح‌الله خالقی و شعر حسین گل‌گلاب، نه‌تنها نوای میهن‌دوستی مردم شد، بلکه تا امروز، در بزنگاه‌های حساس تاریخ، همچون صدایی ماندگار برای وطن طنین‌انداز است.
در بحبوحه‌ی اشغال ایران در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم، و در دورانی که احساس ناامنی و بی‌پناهی در میان مردم ایران موج می‌زد، قطعه‌ای خلق شد که نه‌تنها تسکینی بر زخم‌های آن روزگار شد، بلکه به نماد همبستگی و عشق به وطن در حافظه‌ی تاریخی ملت ایران بدل گشت.
سرود «ای ایران» در سال 1323 خورشیدی با آهنگسازی روح‌الله خالقی و شعری از حسین گل‌گلاب در تالار مدرسه نظام، و با صدای زنده‌یاد غلامحسین بنان اجرا شد. در حقیقت گل‌گلاب که خود شاهد تحقیر و توهین به خاک وطن بود، درباره خلق این اثر چنین گفته است: «در سال 1944، در شرایطی که چکمه‌های نیروهای اشغال‌گر هر وطن‌پرستی را می‌لرزاند، من ایده این شعر به ذهنم رسید. سپس پروفسور خالقی موسیقی آن را نوشت و در برابر همه مقاومت‌های سیاسی، این ترانه راه خود را به دل و روح مردم پیدا کرد.»
بازار
گل‌گلاب این اثر را برآمده از دل و «برای ایران» تلقی می‌کرد و همین شد که در کمتر از یک روز با همکاری خالقی برای آن آهنگ ساخت.
خود خالقی نیز درباره ساخت این اثر ملی‌ چنین بیان داشته است: «آهنگساز و گوینده اشعار، آن را تحت تأثیر اوضاع زمان ساخته بودند. در آن‌وقت کشور ما را قوای انگلیس و روس و آمریکا اشغال کرده بودند و جنگ بین‌الملل دوم هنوز دوام داشت. تظاهرات ملی نمی‌شد زیرا وضع آماده نبود ولی آهنگ و شعر این سرود احساسات ملی را سخت برانگیخت و مخصوصاً در مقابل خارجیان که در آن مجلس (نخستین اجرای سرود) هم بودند از طرف ایرانیان تظاهرات بیشتری شد و اولین ضربه‌ای بود که به‌طور غیرمستقیم بر پیکر ارتش خارجی که ناخوانده مهمان ما بودند زده شد.»
در نهایت، حاصل کار، سرودی شد که خیلی زود وِرد زبان مردم کوچه و بازار شد و تا به امروز هم، همان‌قدر زنده و موثر است.
«ای ایران» در آن سال‌ها، فراتر از یک قطعه‌ موسیقی بود؛ بلکه آوایی از اراده، مقاومت، و دلبستگی ملتی بود که وطن را همه چیز خود می‌انگاشت. همین است که در سال‌های بعد و پس از انقلاب، خصوصا در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق، باز هم این قطعه شنیده شد و نقش پررنگی در تحریک احساسات میهن‌دوستانه مردم و همراهی با رزمندگان ایفا کرد. اثر این قطعه چنان قدرتمند بوده است که پس از گذشت بیش از 80 سال، همچنان در بزنگاه‌های تاریخی و تهدیدهای ملی، از جمله جنگ اخیر با اسرائیل، به‌عنوان نوایی امیدبخش، در بین مردم طنین‌انداز می‌شود.
در سال‌هایی که آثار جدید موسیقی با محتوای ملی و میهنی، کمتر شنیده و در حافظه جمعی ثبت می‌شوند، «ای ایران» همچنان مانند صدای ملی مردم ایران به حیات خود ادامه می‌دهد. شاید راز ماندگاری آن، نه فقط در نبوغ موسیقی خالقی یا قدرت کلمات گل‌گلاب، بلکه در عمق عشق و صداقتی‌ست که در دل خالقانش به این سرزمین موج می‌زد.
این سرود، که امروز به‌عنوان سرود ملی غیررسمی ایران شناخته می‌شود و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است، تاکنون توسط هنرمندانی چون اسفندیار قره‌باغی، حسین سرشار و رشید وطن‌دوست و گروه‌های کر و ارکستر مختلف بازخوانی شده و هر بار با همان شور نخستین شنیده شده است.
شاید در این دوران، بیش از هر زمان دیگر، نیاز به بازآفرینی و تولید آثاری از این جنس با همان عشق به وطن احساس می‌شود؛ آثاری که به‌دنبال شعار یا هیجان لحظه‌ای نیستند، بلکه پیامی صادقانه و برآمده از دل را روایت می‌کنند.