چاپ

پیام خراسان - به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، زیارت در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی)، تنها یک سفر ظاهری یا حضور فیزیکی در کنار قبور مطهر اولیای الهی نیست. این دیدگاه ریشه‌دار، برخاسته از عمق معارف قرآن و سنت اهل‌بیت علیهم‌السلام، نگاهی فراتر از قالب‌های ظاهری به زیارت دارد و آن را نه یک عمل تشریفاتی، بلکه یک فرآیند روحانی، معرفتی و تربیتی می‌داند که زمینه‌ساز تحوّل در جان انسان و بازسازی رابطه معنوی او با سرچشمه‌های نور و هدایت الهی است.
در این منظومه فکری، زیارت سفری است از ظاهر به باطن، از خاک به افلاک، و از دنیای محدود ماده به عوالم متعالی معنا. تجربه‌ای که با «شناخت» آغاز می‌شود، با «حضور قلب» ژرف می‌گردد، از طریق «گفتگو و ارتباط معنوی» عینیت می‌یابد، و در نهایت به «دریافت فیض» و «تعالی روح» منتهی می‌شود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، با نگاهی انسان‌شناسانه و الهی، زیارت را عاملی برای بازیابی هویت ایمانی انسان و تقویت پیوند درونی او با حقیقت مطلق می‌دانند؛ پیوندی که اگر به‌درستی محقق شود، می‌تواند قلب زائر را به چراغ هدایت و اراده او را به ابزار حرکت در مسیر حق تبدیل سازد.
زیارت، در این نگاه، صرفاً "دیدار با مرقد" نیست؛ بلکه "ملاقات با روح" است. نه فقط "تلاوت زیارتنامه" بلکه "گفتگوی دل" است. نه تنها "بوسه بر ضریح"، بلکه "اتصال قلبی به ولیّ خدا" است.
این تجربه، وقتی با معرفت، حضور، محبت و شوق همراه گردد، به سلوکی معنوی تبدیل می‌شود که در آن انسان، نه‌تنها به مقام مزور توسل می‌جوید، بلکه از آن روح مقدس، توشه‌ای برای ادامه مسیر حیات معنوی خویش برمی‌گیرد.
در ادامه، مهم‌ترین مؤلفه‌ها و ویژگی‌های زیارت اصیل و کامل، از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ ویژگی‌هایی که می‌توانند زیارت را از یک آیین ظاهری، به تجربه‌ای معرفت‌محور و دگرگون‌ساز ارتقا دهند.
1. ملاقات حقیقی و حضور قلبی
در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، زیارت اصیل، آنگاه معنا و اصالت می‌یابد که با «ملاقات حقیقی» همراه باشد؛ اما این ملاقات، نه دیداری جسمانی، بلکه حضوری روحانی و باطنی است. آن‌چه اصالت دارد، درک حضور روح مطهر ولیّ خدا و وقوف قلبی به عظمت و جلال آن وجود نورانی است.
زائر، در حقیقت، به دیدار نوری رفته است که در عالم غیب نیز حاضر و ناظر است؛ نوری که در سایه مقام ولایتی‌اش، در جان‌ها تأثیر می‌نهد. این حضور، نه با چشم سر، بلکه با چشم دل درک می‌شود و تنها در صورتی به حقیقت می‌پیوندد که دل زائر، متوجه و آگاه، و جان او آماده و مشتاق باشد.
صرفِ قدم‌زدن در صحن‌ها و ایستادن در برابر ضریح، اگرچه خود فضیلت‌هایی دارد، اما بدون حضور قلب، به ظاهر بی‌روحی بدل می‌شود که از آثار و برکات آن بهره‌ای نخواهد برد. شرط قبولی و اثرگذاری حقیقی زیارت، آن است که انسان بداند در محضر چه کسی ایستاده است، دلش را از غفلت بزداید و با تمام وجود، خود را در مقابل روحی عظیم و مطهّر حاضر ببیند.
2. ارتباط و گفت‌وگوی معنوی
زیارت در تراز اصیل خود، فراتر از حضور صرف در جوار مضجع شریف اولیای الهی است؛ بلکه جوهره آن، برقراری یک ارتباط قلبی و گفت‌وگویی درونی با امام معصوم است. رهبر معظم انقلاب اسلامی، با تأکید بر این بعد حیاتی زیارت، توصیه می‌کنند که زائر باید با امام سخن بگوید؛ نه لزوماً با زبان رسمی یا ادبی، بلکه به زبان دل، به همان شیوه‌ای که با محبوبی نزدیک و شنوا سخن گفته می‌شود.
این گفتگو، از سلام و عرض ادب آغاز می‌شود، با بیان حاجات و آرزو‌ها ادامه می‌یابد، و گاه به نجوا‌هایی عاشقانه، درد دل‌هایی صادقانه ختم می‌گردد. در این ساحت، امام نه یک مخاطب دور و ناشنوا، بلکه وجودی حاضر، مهربان و پاسخگوست که کلام دل زائر را می‌شنود و به آن التفات دارد.
چنین ارتباطی، نه‌تنها جان زائر را با روح ولیّ خدا پیوند می‌دهد، بلکه او را از حالت انفعال و تماشاگر بودن، به کنشگری روحی و حضور فعّال در محضر الهی می‌کشاند. این گفت‌وگوی معنوی، زیارت را از شکل یک عمل عبادی صرف، به تجربه‌ای زنده، تأثیرگذار و متحوّل‌کننده تبدیل می‌سازد.
3. اتصال قلبی؛ فراتر از اتصال فیزیکی
در منطق نورانی رهبر معظم انقلاب اسلامی، حقیقت زیارت در «اتصال قلب» نهفته است، نه در لمس ضریح و حضور جسمانی. آن‌چه اصالت دارد، پیوند باطنی دل با مقام مزوَّر است؛ پیوندی که گاه در چند قدمی حرم رخ نمی‌دهد، و گاه از فرسنگ‌ها دورتر، با نگاهی اشک‌آلود و دلی مشتاق، به‌تمامی محقق می‌گردد.
ممکن است زائری در نزدیک‌ترین فاصله از ضریح مطهر ایستاده باشد، اما دلش سرشار از غفلت و ذهنش مشغول دنیا باشد؛ در حالی‌که انسانی دیگر، در گوشه‌ای دور، با دلی پاک و متوجه، حقیقت زیارت را در جان خود تجربه کند.
این اتصال درونی، نیازمند آن است که دل آدمی – ولو برای لحظاتی کوتاه – از تعلقات و هیاهوی عالم ماده رهایی یابد و تمام توجهش را به سوی آن وجود مقدس سوق دهد. در این حال، زائر نه‌تنها خود را در جوار مزار، بلکه در محضر نور، حکمت، و رحمت می‌یابد و زیارتی عمیق، صادقانه و اثرگذار را تجربه می‌کند.
4. معرفت و شناخت مقام مزوَّر
یکی از ارکان بنیادین زیارت، از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، «معرفت» نسبت به مقام ولیّ خدا است؛ معرفتی که جان زیارت را شکل می‌دهد و آن را از یک رفتار عبادیِ صوری، به یک سلوک معرفت‌محور و تربیتی ارتقا می‌بخشد.
زائر باید بداند که به زیارت چه کسی آمده است؛ شخصیتی که نه‌فقط یک بزرگمرد تاریخی، بلکه حجّت خدا بر زمین، خلیفه‌ الهی، و حامل ولایت تکوینی و تشریعی است. درک مقام قرب او نزد پروردگار، شناخت جایگاه او در نظام امامت، آگاهی از سیره و مجاهدت‌هایش در راه حق، و باور به پیوستگی او با اراده‌ی الهی، همگی زمینه‌ساز تعمیق تجربه زیارت می‌شوند.
در روایات نیز آمده است: «مَنْ زارَهم عارفاً بحقّهم»، یعنی تنها زیارتی مقبول و مؤثر است که با «معرفتِ بحق» همراه باشد؛ معرفتی که زائر را از غفلت بیرون می‌برد، او را نسبت به ولیّ خدا متواضع می‌سازد، و دلش را برای دریافت فیض و نورانیت آماده می‌گرداند.
بدون این شناخت، زیارت ممکن است به تکرار الفاظی مقدس تقلیل یابد، اما با معرفت، به لحظاتی ناب از وصل و آگاهی تبدیل می‌شود که در آن، جان زائر با نور حقیقت آشنا و سلوک او در مسیر عبودیت جهت‌دار می‌گردد.
5. دریافت فیض و بهره‌مندی معنوی
ثمره نهایی زیارت اصیل، از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، دریافت فیض و بهره‌مندی از الطاف معنویِ صاحب مزار است. این زیارت، اگر با حضور قلب، معرفت، توسل صادقانه و ارتباط روحی عمیق همراه باشد، بی‌تردید به چشمه‌هایی از نور، آرامش، الهام و گشودگی درونی منتهی می‌گردد.
فیض زیارت، فقط در اجابت دعا یا برآورده شدن حاجات دنیوی خلاصه نمی‌شود؛ هرچند آن هم از کرامت‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام است. آن‌چه اصل است، تغییر در باطن انسان، تحول در نگاه او به زندگی، و تقویت ارتباط او با خداوند است. این فیض می‌تواند به صورت طمأنینه قلب، نورانیت باطن، پالایش درون از آلودگی‌ها، یا حتی انگیزه‌ای تازه برای بازگشت به مسیر بندگی متجلی شود.
رهبر معظم انقلاب، دریافت این بهره‌ها را نتیجه طبیعی «زیارت مقبول» می‌دانند؛ زیارتی که در آن زائر نه تنها سخن گفته، بلکه سخن شنیده است؛ نه تنها طلب کرده، بلکه الهام گرفته و منقلب گشته است. چنین زیارتی، نشانه‌اش آن است که انسان پس از بازگشت، دیگر همان فرد پیشین نیست؛ درونی آرام‌تر، نگاهی روشن‌تر، و دلی مشتاق‌تر به حق یافته است.
6. شوق و اشتیاق قلبی
هرچند در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، «شوق» به‌صورت مستقیم در شمار مؤلفه‌های رسمی زیارت نیامده، اما از لابه‌لای سخنان و سیره عملی ایشان به‌روشنی می‌توان دریافت که اشتیاق درونی، یکی از پیش‌نیاز‌های مهم و نشانه‌های صدق در زیارت است
زیارت، سفری بیرونی است که بی‌شوق درونی، جان نمی‌گیرد و تأثیر نمی‌نهد. این اشتیاق، حالتی است که از اعماق دل می‌جوشد و انسان را به سوی حرم اولیای الهی می‌کشاند، خواه در قالب قدم‌هایی برداشته‌شده در مسیر زیارت باشد، خواه در قالب اشک‌هایی که از دور، دلتنگی را فریاد می‌زنند.
زائرِ مشتاق، نه از سر عادت یا فشار بیرونی، بلکه با تپش دل و عطش دیدار قدم در راه می‌گذارد؛ و این عشق و تمنا، فضای زیارت را آکنده از حضور و آمادگی روحی می‌سازد.
چنین اشتیاقی، دل را برای دریافت فیض مهیا می‌کند، حجاب‌های غفلت را کنار می‌زند و زمینه‌ توجه و ارتباط عمیق‌تر با ولیّ خدا را فراهم می‌سازد. شوق، زائر را از سردی تکرار و رخوت روزمرگی بیرون می‌آورد و او را به جایی می‌رساند که زیارت برایش نه یک وظیفه، بلکه یک دلدادگی است؛ یک لحظه‌ی ناب برای اتصال، توبه، و تولدی دوباره.
زیارت اصیل و کامل، در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب اسلامی، به مثابه یک سلوک معنوی چندبعدی است که از آن نمی‌توان تنها به‌عنوان یک حرکت ظاهری یا عبادی ساده یاد کرد. این تجربه‌ روحانی، فراتر از یک عمل سطحی، فرصتی است برای نزدیکی به حقیقت، برای رشد در مسیر ایمان و اتصال با نور الهی. در این نگاه، زیارت از یک رفتار صرفاً فیزیکی به یک ارتباط زنده، آگاهانه و تحول‌آفرین تبدیل می‌شود که در آن، زائر با تمام وجود خود حاضر است.
زیارت اصیل، با تمامی ابعاد روحانی، در نهایت به یک تجربه‌ متعالی و دگرگون‌کننده برای زائر تبدیل می‌شود؛ تجربه‌ای که تنها در بستر معرفت، ارتباط قلبی، و حضور معنوی به حقیقت می‌پیوندد و در آن، انسان نه تنها از برکات دنیوی بهره‌مند می‌شود، بلکه در مسیر رشد معنوی و تکامل روحانی گام برمی‌دارد. این زیارت، افزون بر تقویت ایمان، پایه‌گذار ارتباطی دائمی و عمیق‌تر با اولیاء الهی است و به‌عنوان یکی از ارکان تربیت معنوی و سلوک الهی، نقشی اساسی در تحول فردی و اجتماعی ایفا می‌کند.