چاپ

پیام خراسان - عین ا... رجب نراقی / چنان که در هفته پیش که نه شماره قبل«چنان که افتدودانی» قول مکتوبی دادیم و ادامه اش را به بودنمان یا به قولی «اگر زنده بودیم و عمری باقی بود» گره زدیم، به حول و قوه الهی در خدمت تان هستیم تا چشمان عزیز شما مخاطبان گرامی ضمیمه ادبی «نگاه پنجشنبه» روزنامه «خبرجنوب» را به دسته بندی طنز بکشانیم.
القصه در اول ب بسم ا... به سبک و سیاق آکادمیک به تعریفی از طنز می پردازیم، تعریفی که امید است جامع الاطراف باشد. در معنای طنز در لغت نامه دهخدا آمده است: «فسوس کردن، فسوس داشتن، افسوس داشتن، بر کسی خندیدن، عیب کردن، لقب کردن، سخن به رموز گفتن، طعنه، سخریه و ...». که هر کدام در جای خود و زمان مناسب تفاوت هایی دارد. هرچند در زبان عربی کلمه طنز به معنای تمسخر و سخریه به کار رفته و با آن چیزی که ما از آن مستفاد می کنیم توفیر دارد که در ادامه و شماره های بعد به این تفاوت ها می پردازیم. خالی از لطف نیست که واژه طنز را در زبان انگلیسی هم به محک بگذاریم و عیارش را بسنجیم هرچند که بی نهایت تفاوت وجود دارد از زمین تا آسمان میان طنز و طنازی فارسی و مردمان آنگلوساکسون. گفتنی است که نه انگلوفیل هستم و نه هیچ فیلی بر مذاق طبعم نشسته...! در فضای رسانه ای آن ها برنامه های طنز فراوان است که به انتقاد و کنایه از همه چیز می پردازند حتی با هجوهای خارج از ادب.
واژه satire را معادل فارسی طنز می دانند هرچند این کلمه اصلا و ابدا کامل و جامع و مانع نیست و در معانی گوناگون به ‌کار گرفته شده است بگذریم.... satire را نوعی بیان ادبی می دانند که جنبه ‌های نا مربوط یا غیر نرمال یا به تعبیر دیگر اشتباهات و موارد اجتماعی سیاسی و یا حتی اندیشه‌های فلسفی را ظریفانه نقد می‌ کند. با این توصیف می‌ توان گفت آنچه مد نظر طنزپرداز است و در پی افشا یا انتقاد از آن است، همه آن چیزی است که به نظر او غیرانسانی یا دارای ویژگی‌ های ناپسند است و باید به آن اعتراض کند. این اعتراض با نمایش اغراق‌ آمیز وجود داشته ‌ها شکل می ‌گیرد تا مشخصه‌ها و ویژگی ‌های این وضعیت آشکارتر شود و تفاوت یا تضاد این وضع با آرمان طنزپرداز روشن شود. ولی طنزپرداز فقط به فقط روایتگر مختصات و ویژگی‌های نافرم و نادرست نیست بلکه با زبانی نرم و گاه تند و تیز بررسی می کند و در برخی موارد راه حل هم می دهد. چیزی که مخاطب را به خنده وا می دارد غیرنرمال یا غیر طبیعی بودن اموری است که در مخیله اش چنان که بوده نیست. این نوع طنز حوزه و گستره وسیعی دارد و در نهایت ادب و احترام است و غرض بیان ناراستی و کژی است که عارض گردیده. ادیبان و شاعران سرزمین ما در قرون پنجم تا هشتم هجری در آثارشان طنز (سخریه) به کار برده اند از جمله منوچهری دامغانی، امیر معزی، نظامی گنجوی، ظهیری، مولوی و ... .
شاید مثال خیلی ساده برای طنز و البته مصداق آن خارج شدن از روال طبیعی و نمایشنامه خسیس مولیر است. ژان باتیست مولیر، نویسنده‌ معروف فرانسوی در سال 1622 میلادی در شهر پاریس به دنیا آمد. وی در رشته حقوق به تحصیل ادامه داد ولی به تئاتر علاقه داشت و با تشکیل دادن یک گروه به فعالیت هنری پرداخت. حال کمی از ماجرای کتاب خدمت تان ارائه می گردد برای آشنایی بیشتر. داستان درباره هارپاگون مرد ثروتمندی است که زنش فوت کرده، پسری به اسم کلئانت و دختری به اسم الیز دارد. او به شدت حرص پول دارد و پول به جانش بسته است و حتی پول های خود را در زیر خاک پنهان می کند و روزانه چند مرتبه به سراغشان می رود و معتقد است بهترین طعمه برای جلب دزدها، صندوق های آهنی است و اولین چیزی هم که مورد دستبردشان واقع می شود گاوصندوق است، همچنین دختر خود را به مردی می دهد که جهاز نخواهد. پسرش به دختری به نام ماریان دل بسته است و بعد هم می فهمد پدرش هم می خواهد با ماریان ازدواج کند! از طرف دیگر مشخص می شود که .... نه بگذارید نکته های جذاب و پنهانی کتاب را برایتان نگوییم تا به قول امروزی ها اکسپایر نشود و ان شاء ا... خودتان اقدام به خواندن کتاب کنید.