چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی رئیس دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: لازمه رشد کشور این است که بتوانیم با همدیگر صحبت و فعالیت یکدیگر را نقد کنیم. خوب و بد رفتارهای ما کمک می‌کند تا متوجه شویم چقدر در مسیر قرار داریم که باعث اصلاح می‌شود. اگر نظام آموزشی ما قصد رشد داشته باشد، باید با تفکر انتقادی راحت باشد تا در نهایت منجر به توسعه شود.

دکتر حسین کارشکی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تفکر نقادانه در نظام آموزش عالی، اظهار کرد: اگر بخواهیم تفکر انتقادی را تعریف کنیم باید به اختلاف نظرهایی که در نگاه‌ها و دیدگاه‌های معطوف به تفکر انتقادی وجود دارد، اشاره کنیم. بعضی از افراد اعتقاد دارند که تفکر انتقادی در کنار انواع دیگر تفکر، کارکرد خاص خود را دارد. بدین معنا که در کنار خلاقیت، حل مسئله، تفکر منطقی و ... جنبه‌های متفاوت تفکر وجود دارد که کارکرد خاص خود را نیز دارند.
وی افزود: تفکر نقادانه یکی از عالی‌ترین اقسام تفکر است. همچنین از عالی‌ترین مراحل دانش‌آموختگی، دانش‌آموزی یا یادگیری محسوب می‌شود به این دلیل که پیش نیازهای آن ابعاد دیگر تفکر است، به عنوان مثال حفظ کردن، شروع و دانستن، می‌تواند آغاز فکر کردن باشد. زمانی که به فهم تبدیل شد عمق تفکر افزایش پیدا می‌کند و هنگامی که به کار برده شد، آنچه که آموختیم عمق تفکر یا شناختن افزایش پیدا می‌کند و وقتی که بتوانیم آنچه که به کار بردیم را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، می‌توان ابعاد تشکیل دهنده و مراحل دانستن را از هم جدا کنیم.
رئیس دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی تصریح کرد: در حال حاضر به مرحله تفکر انتقادی نرسیدیم اما اگر بتوانیم براساس معیارهای خاص و توانایی‌هایی که درآن سطوح گذشته حاصل شده، پدیده‌ای را مورد نقد قرار دهیم؛ تفکر انتقادی خود را نشان می‌دهد. بنابراین می‌توان گفت که تفکر انتقادی تفکری است که براساس معیارهای خاصی، بتوانیم پدیده‌ای را مورد نقد قرار دهیم، به عنوان مثال براساس اطلاعاتی که راجع به نظام آموزشی در آموزش و پرورش یا دانشگاه‌ها وجود دارد و همچنین براساس کارکردها و اهدافی که برای این نظام‌ها در نظر گرفته شده، آن‌ها را مورد نقد قرار دهیم.
وی عنوان کرد: اگر شاهد این موضوع هستیم که سلامت روان جامعه آسیب دیده باید براساس اطلاعاتی که در مورد عوامل موثر بر سلامت روان وجود دارد، نقش، کارکرد، وظایف و مسئولیت‌های نهادهای مختلف اجتماعی را به نقد بکشانیم و این امر نوعی تفکر انتقادی است که از آن، این‌گونه نام برده می‌شود. اگر بخواهیم میزان آشنایی افراد تحصیل کرده با تفکر نقادانه را ارزیابی کنیم، باید بگوییم که آشنایی مختصری با این موضوع دارند اما آنچه که حاصل شده هدفمند و برنامه‌ریزی شده نبوده است.
کارشکی بیان کرد: هدف اصلی این نیست که نظام آموزشی یا سایر پدیده‌ها و نهادهای موجود در جامعه را مورد نقد قرار دهیم اما آنچه که اتفاق افتاده و می‌توانیم بگوییم که افراد منتقد گرایش‌های شخصی خود را دارند. اگر با آرمان‌ها و اهدافی که در اسناد بالا دستی وجود دارد، نگاه کنیم موضوعاتی در خصوص تفکر انتقادی در نظام آموزشی وجود دارد که به آن اعتقاد دارند و راجع به آن به گفت‌وگو می‌پردازند. اما به عنوان یک هدف مشترک در میان کلاس درس، دانشگاه، آموزش و پرورش دیده نمی‌شود و به این موضوع کمتر پرداختیم.
وی خاطرنشان کرد: حساسیت و مسئولیت‌پذیری اساتید و معلمان در محیط دانشگاهی و مدرسه می‌تواند به این امر مهم کمک کند تا در این مسیر گام برداریم. البته مطالبی برای نقادی اندیشی و نقادی عمل کردن در جامعه وجود دارد که به روحیه محافظه‌کاری در میان معلمان و مدیران آموزشی برمی‌گردد که در مواجهه با این مفهوم چه واکنشی نشان دهند.
محافظه‌کاری بسیاری از معلمان باعث می‌شود که نقادی را به افراد آموزش ندهیم
رئیس دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی اظهار کرد: محافظه‌کاری بسیاری از معلمان ما باعث می‌شود که نقادی را به افراد آموزش ندهند زیرا مهمترین مسئله‌ای که می‌تواند باعث نقادی اندیشدن باشد، الگوهایی است که افراد یاد می‌گیرند. بنابراین مهمترین الگوهایی که به نقادی اندیشیدن کمک می‌کند، معلمان هستند. زمانی که معلمان محافظه‌کار باشند؛ نهادهای اجتماعی، آموزشی و خدمت‌رسانی نمی‌توانند ساختارهای قدرت را مورد نقد قرار دهند. در نتیجه دانش‌آموزان و دانشجویان الگویی برای نقادی اندیشیدن نخواهند داشت.
وی افزود: گاهی اوقات ممکن است مسائلی وجود داشته باشد که مانع از تفکر نقادی برای اصلاح امور شود، اما به طور کلی کمتر اتفاق می‌افتد. موضوع تفکر انتقادی موضوع مهم و اساسی است و اگر قرار باشد توسعه‌ای در حوزه آموزش صورت گیرد باید در زمینه منابع انسانی، نظام‌های سیاسی در حوزه نظام‌های خدماتی به سمت توسعه تفکر انتقادی گام برداریم. همچنین باید فرهنگ‌سازی در این زمینه صورت گیرد تا به این امر مهم دست یابیم.
کارشکی خاطرنشان کرد: تفکر انتقادی به ما کمک می‌کند که به اصلاح امور بپردازیم و حساسیت‌های ما را نسبت به کار خودمان افزایش دهیم. بنابراین اگر تفکر نقاد در جامعه وجود داشته باشد و فرهنگ‌سازی شود، روابط مردم حالت بهتری خواهد گرفت اما اگر فرهنگ نباشد ما از نقد شدن و ارزشیابی کردن فرار می‌کنیم و این موضوع می‌تواند زمینه ارتباطات نامناسب ما با همدیگر را فراهم کند.
وی گفت: ما به لحاظ روانشناختی از نقد یا ارزشیابی شدن فراری هستیم. نقادی این ویژگی را دارد که باعث می‌شود روابط دچار آسیب شود و این موضوع تفکر غلطی است که متاسفانه این اتفاق می‌افتد و باید فرهنگ‌سازی شود تا بتوانیم خود را اصلاح کنیم. لازمه رشد کشور این است که بتوانیم با همدیگر صحبت و فعالیت یکدیگر را نقد کنیم. خوب و بد رفتارهای ما کمک می‌کند تا متوجه شویم چقدر در مسیر قرار داریم که باعث اصلاح می‌شود. این موضوع برای آن فرد می‌تواند مفید باشد و در مسیر رشد قرار می‌گیرد. اگر نظام آموزشی ما قصد رشد داشته باشد و توسعه پیدا کند، باید با تفکر انتقادی راحت باشد تا به آن امر مهم دست پیدا کنیم و در نهایت منجر به توسعه شود.
رئیس دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی تصریح کرد: تفکر انتقادی به تنهایی کارساز نیست بلکه در کنار اقسام دیگر تفکر باید به رشد جامعه کمک کنیم. اگر بخواهیم برای تفکر نقاد استعاره‌ای بیاوریم یکی از دانشمندان برجسته این حوزه، رابرت استرنبرگ است که اعتقاد دارد در کشور قوای قدرتمندی مانند قوه مقننه، مجریه و قضائیه وجود دارد که هر کدام شاخص یا نماینده یک نوع تفکر هستند که باعث رشد کشور می‌شوند. بنابراین برای رشد فردی، اجتماعی و سازمانی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش و پرورش حضور همزمان انواع تفکر که بتواند تعادل و توازنی بین آن‌ها ایجاد کند، لازم و ضروری است.
کارشکی خاطرنشان کرد: امیدوارم که جامعه ما به سمتی حرکت کند که بتواند از انرژی‌های نهفته خود و به مدد تفکر که شاخصه انسان است، استفاده کند. بنابراین باید در جهت توسعه تفکر نقادانه در جامعه دانشجویی و دانش‌آموزی تلاش کنیم.
انتهای پیام