چاپ

پیام خراسان- دانشگاه‌ها که در گذشته فقط به موضوع آموزش بسنده کرده بودند، به تدریج به پرورش نیروی کاردان و متخصص در صنایع مختلف روی آوردند و از رهگذر ترجمه کتابهای خارجی سعی در تامین منابع آموزشی روزآمد داشتند که این رویکرد منجر بدان شد تا خود به فکر تولید دانش و تهیه کتاب بیفتند و نهضت مقاله نویسی نتیجه این رویکرد بود.

بعد از این رخداد دانشگاهها سعی کردند تا مقاله و متون تهیه شده را کاربردی تر کنند تا به حل مشکلات جامعه بینجامد و از این مسیر، نقش آفرینی بیشتر در فراهم کردن رفاه مطلوبتر برای مردم میسر شود.

در این مسیر فرازها و فرودهای بسیاری در مدیریت آموزش عالی شکل گرفت و آنچه که اکنون بیش از گذشته باید به آن توجه کرد، مسیر طی شده در گذشته و نگاه به آینده است.

از سوی دیگر مسائل و نگرانی‌هایی همچون پاندومی کرونا باعث شد تا در یکی دو سال اخیر مسیر حرکت دانشگاه ها با تغییراتی همراه شود و هنوز عبور از این موضوع برای ادامه مسیر اصلی آموزشی دانشگاه به صورت حضوری یکی از دغدغه های دانشگاهیان است و آنچه که بیش از پیش ایجاد نگرانی کرده است کمرنگ شدن و یا جدا شدن حوزه پرورش دانشجویان از دانش بود زیرا در طول دوران شیوع کرونا و غیرحضوری بودن دانشگاه ها، مساله آموزش بواسطه فرایندهای آموزش مجازی و غیر حضوری ادامه یافت ولی کمتر به مساله پرورش دانشجویان پرداخته شد.

این مسائل دست به دست هم داد تا در کنار معضلاتی که برای کل حوزه آموزش عالی ایجاد کرده است، چالش هایی را نیز به صورت ویژه برای استان خراسان رضوی به وجود آورد.

هم اینک بیش از 203 هزار دانشجو در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی خراسان رضوی مشغول به تحصیل هستند که از این مجموع دانشگاه‌های دولتی با دارا بودن 43 هزار و 718 دانشجو، مؤسسات غیر انتفاعی با 44 هزار و 695 دانشجو، پیام نور با 24 هزار و 701 نفر، فنی و حرفه ای با 10 هزار و 51 نفر و دانشگاه جامع علمی کاربردی با 16 هزار و 686 دانشجو، قطعاتی از پازل ذخایر منابع انسانی دانشگاهی کشور محسوب می شوند.

این در حالی است که بیش از 6 هزار دانشجو نیز در دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی مشغول به تحصیل هستند و دانشگاه آزاد اسلامی نیز در سطح استان 58 هزار دانشجو را زیر پوشش خود دارد.

یکی از مشکلات حوزه دانشگاهی در سراسر کشور و به تبع آن در خراسان رضوی متمرکز شدن اجرای طرح های تحقیقاتی در مرکز است که برای تحول آفرینی در این بخش، نگاه دولت مردمی سیزدهم را به مراکز علمی استانها می‌طلبد

ارتباط صنعت با جامعه

سرپرست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: بسیاری از وزارتخانه‌ها و ارگانهای دولتی طرح‌های تحقیقاتی خود را در اختیار دانشگاهای مستقر در پایتخت قرار می‌دهند و کمتر نگاهی به سایر دانشگاه‌های کشور دارند.

دکتر احد ضابط در این خصوص گفت: انجام اینگونه طرح‌ها جدای از کسب درآمد برای مراکز آموزشی، می‌تواند در ارتقای دانش دانشگاهیان موثرتر باشد.

وی ادامه داد: دانشگاه‌های کشور با پذیرش این نوع طرح‌ها می‌توانند ضمن انجام فعالیت های علمی، نقش اجتماعی موثرتری در جامعه داشته باشند و علم خود را در حیطه عملیاتی نیز مورد استفاده قرار دهند تا یافته های تئوری و علمی بتواند منجر به ایجاد مزیتی در کشور و یا بهبود روند انجام فعالیت ها شود.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: برخی از دانشگاه‌های توانمند در سطح کشور توانسته اند تعدای از طرح های مطرح شده از سوی ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی را به سوی خود جذب کنند ولی یقینا با نگاه به توانمندی و تخصصی بودن برخی دانشگاه های کشور، می تواند زمینه توزیع عادلانه تری را فراهم کرده و با تغییر رویکرد فعلی، موجب شود طرح های بیشتری به دانشگاه های شهرستانی نیز سپرده شود.

وی اظهار کرد: حتی برخی از ارگانهای دولتی مستقر در شهرستانها، طرح های خود را به جای سفارش به دانشگاههای همان شهر و استان، به پایتخت نشینان سفارش می دهند که این موضوع چالشی برای دانشگاههای محلی ایجاد می کند.

قانونی متناسب با نیاز پارک علم و فناوری

رییس پارک علم و فناوری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ماهیت پارک‌های علم و فناوری در برنامه چهارم ذیل مناطق آزاد تعریف شد تا مزیت‌های مرتبط با مناطق آزاد به پارک ها نیز تعلق گیرد و این اتفاق موجب شد تا هر تغییر حقوقی که برای این مناطق صورت می گیرد، تاثیر مستقیمی بر سرنوشت پارکهای علم و فناوری بگذارد و این در حالی است که ماهیت این دو مجموعه با یکدیگر متفاوت است.

دکتر مسعود میرزایی شهرابی افزود: مناطق آزاد برای ایجاد پایگاه‌های صادراتی تعریف شده اند، که الزاما وابسته به توان داخلی هم نیستند، در صورتی که پارک‌های علم و فناوری به پایگاه‌های حل مسائل داخلی تبدیل شده اند و تجربه ای که فراروی ما قرار دارد نشان می‌دهد شرکتهای فناوری که شروع موفقی در داخل کشور داشته اند، حتی در فضای تحریم‌ها توانسته‌اند به صادر کننده محصولات فناورانه مبدل شوند.

وی ادامه داد: بنابراین وجود یک قانون مستقل برای پارک‌ها که پیوستاری از زنجیره ایده تا محصول را از دانشگاه‌ها تا بازار داخلی تضمین کرده و برطرف کننده انواع موانع پیش رو باشد، برای پارکهای علم و فناوری ضروری به نظر می رسد.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: کمک به قرارگیری پارکها و دانشگاهها در یک زیست بوم، تقویت بودجه پارکها برای حمایت از شرکتهای دانش بنیان و تقویت زیرساختهای پارکها از دیگر مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی همچنین به موضوع تسویه مطالبات شرکتهای فناور دانش بنیان توسط سازمانها و دستگاههای دولتی که مشتری این شرکتها هستند، اشاره و بیان کرد: متاسفانه به دلیل عدم تسویه به موقع، شرکت های دانش بنیان با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند.

میرزایی ادامه داد: از سوی دیگر ایجاد شرایط آسان برای اخذ تسهیلات از بانکها توسط شرکتهای فناور و دانش بنیان به دلیل اینکه همانند شرکت های تولیدی دارای اموال، مستغلات و دارایی بسیاری نیستند دچار مشکل شده اند و این در حالی است که دارایی آنها دانش فنی است که متاسفانه کارشناسان بانکها به آن کمتر توجه دارند.

وی گفت: متاسفانه نگاه بانکها صرفا نگاهی مشابه کارخانه و کارگاههای تولیدی است در صورتی که باید نگاه به شرکتهای دانش بنیان که دارایی آنها دانش و نیروی انسانی است، نه به دارایی موجود که به ارزش افزوده ای باشد که در آینده به آن دست می یابند.

گسترش آموزش عالی متناسب با نیاز روز

دبیر هیات نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در استان خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: پذیرش دانشجو در رشته‌هایی که کمتر به آنها احساس نیاز می‌شود و متقاضی اندکی دارند در برخی از موسسات ادامه دارد و این مراکز با تعداد اندکی دانشجو، کلاس های این رشته ها را برگزار می‌کنند. این رویکرد نشان از ضعف در مدل پذیرش دانشجو و به عبارتی گسترش آموزش عالی بدون توجه به نیاز کشور و منطقه است که باید مورد بازنگری قرار گیرد.

دکتر حسین جعفری ثانی با اشاره به موضوع آمایش منطقه‌ای دانشگاه های خراسان رضوی و نتایج مطالعات به دست آمده از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی استان ادامه داد: برخی از مراکز اصرار بر ایجاد و جذب دانشجو در برخی از رشته‌ها دارند که متقاضی کمتری دارد و این در حالی است که عدم توجه به نیازهای روز و حتی عدم توجه به مقتضیات محلی و بومی، مساله‌ای است که کمتر به آن توجه شده است و حال آنکه با توجه به کاهش رشد جمعیت دانش آموزی، متاسفانه شاهد خالی ماندن صندلی‌های مراکز دانشگاهی هستیم.

وی بیان کرد: کیفیت پایین سطح آموزش، پژوهش و فعالیت‌های دیگر آموزش عالی در بسیاری از مراکز به گونه‌ای است که کیفیتی در حد مطلوب و استاندارد را ندارد و علت آن را باید در تامین منابع انسانی متخصص، به روز رسانی نرم افزاری و همچنین زیرساخت سخت افزاری مناسب جستجو کرد.

دکتر جعفری ثانی اظهار کرد: در حال حاضر دانشگاه‌ها، نظارت را به عنوان یک فرایند جدّی به واسطه دستورالعمل نظارتی و ارزیابی بیرونی ابلاغ شده از سوی وزارتخانه مورد توجه قرار نمی‌دهند که موجب ایجاد مقاومت‌ها و عدم همکاری‌هایی شده است. راهکار آن نیز با تغییر این روش به ارزیابی درونی و نظارت مستمر بیرونی با هدف امکان نهادینه کردن ملاک سنجش میسر می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه همچنین گفت: فشار از سوی برخی نهادها و جریان‌های سیاسی برای حفظ برخی واحدهای دانشگاهی ضعیف در شهرستان‌ها علاوه بر اُفت کیفیت آموزشی، ادامه فعالیت چنین واحدهای بی کیفیتی را در برخی شهرستان‌ها به دنبال دارد که می تواند چالش ها و عوارض نامطلوبی در موضوع آموزش عالی به بار آورد.

کرونا و تاثیر آن بر بازگشایی دانشگاه‌ها

عضو هیات رییسه دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به مشکل بودجه‌ای دانشگاه‌ها، گفت: بیشتر هزینه مراکز آموزشی در حوزه دانشجویی صرف می‌شود و با توجه به ابلاغ حضوری بودن تحصیل دانشجویان پس از پایان تعطیلات عید نوروز، منجر به ایجاد مشکلاتی برای دانشگاه‌ها می‌شود که لازم است تدبیری برای آن اندیشیده شود.

دکتر سیدحسین سیدموسوی افزود: با توجه به مجازی شدن آموزش و عدم حضور دانشجویان در دانشگاه ها، افزایش برخی از هزینه ها در دوران کرونا خود را نشان نداد ولی در صورت الزام بر حضور فیزیکی دانشجویان شاهد افزایش بودجه مصرفی خواهیم بود.

وی با اشاره به ظرفیت نزدیک به 6 هزار نفری خوابگاه دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: دانشجویان متناسب با مقاطع آموزشی در اتاق‌های 2 تا چهار نفره ساکن بودند و اکنون بر اساس تدابیر اندیشیده شده و همچنین الزامات بهداشتی در هر اتاق تنها یک دانشجو ساکن است که ضروری است ضوابط بهداشتی در این خصوص تغییر کند تا امکان حضور دانشجویان همچون دوران قبل از کرونا فراهم شود.

عضو هیات رییسه دانشگاه فردوسی مشهد به موضوع تعطیل بودن سلف‌های دانشجویی در این دوران اشاره کرد و گفت: برای راه اندازی مجدد این مکان ها متناسب با شیوه نامه های بهداشتی باید تغییراتی در فضا، نوع پخت و تحویل غذا به دانشجویان صورت پذیرد تا خدای ناکرده منجر به ایجاد بحران کرونا در دانشگاه نشود.

سیدموسوی اظهار کرد: بعید می دانم دانشگاه ها بتوانند به سرعت خود را مهیای حضور فیزیکی دانشجویان برای ادامه روند تحصیل کنند. بنابراین باید در حال حاضر آموزش ترکیبی در دستورکار دانشگاه ها قرار گیرد تا فقط دانشجوان بومی در محیط دانشگاه حضور یابند و سایر دانشجویان از شهرستانهای محل زندگی خود و به صورت برخط آموزش دروس خود را پیگیری کنند.

مدرک‌گرایی و موازی‌کاری، بلای جان آموزش عالی

یکی دیگر از استادان دانشگاه مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از زمانی که وزارت "فرهنگ و آموزش عالی" به بهانه جستار در علم و رسیدن به قله‌های فناوری با تغییر نام به وزارت "علوم، تحقیقات و فناوری" تبدیل شد، مسیر دانشگاه از رسالت اصلی خود که باید تعالی در پژوهش و تولید ثروت بر پایه دانش باشد، فاصله گرفت و این وزارتخانه به بنگاه تولید مدرک تبدیل شد.

وی که خواست نامش ذکر نشود، عنوان کرد: بعد از گذشت چند سال و نیاز به پیگیری موضوع فناوری، معاونت علمی و فناوری در نهاد ریاست جمهوری تشکیل شد و این نشان از مغفول ماندن این حوزه در دانشگاه است و سپس با موازی کاری شدید، موضوع فناوری بین دانشگاه و معاونت علمی ریاست جمهوری در رفت و آمد است.

این استاد دانشگاه گفت: در سال‌های اخیر با عناوینی همچون دانش بنیان می خواهیم نشان دهیم سیاست دانشگاه با معاونت علمی ریاست جمهوری متفاوت است و این در حالی است که در گذشته وظیفه دانشگاه ایجاد فرهنگ و رشد آموزش عالی در سطح جامعه بود تا بتوانند فکر و مکتب فکری ایجاد کنند و این در حالی است که در سال‌های اخیر مدرک گرایی به جای تولید فکر در جامعه رشد بسیاری پیدا کرده است.

وی افزود: با این رویکرد، بسیاری از افرادی که فقط مدرک دانشگاهی خود را بدون کسب دانش و تخصص لازم به دست می‌آورند و توان و دانش کمی در حوزه تخصصی خود دارند با فاصله گرفتن از رسالت اصلی دانشگاه ‌ها، که محل کسب اندیشه است، به سمت جریان‌های سیاسی برای گرفتن پست و مقام هدایت می شوند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: جبر زمانه به ما نشان خواهد داد مسیری که رفته‌ایم اشتباه است، زیرا نشانه آن خروج بسیاری از استادان دانشگاه از کشور است، زیرا آنها کمتر توانستند این شرایط را تحمل کنند و با هجرت خود به سایر کشورها سعی کردند مسیر فکری و علمی خود را در مراکز علمی خارج از کشور دنبال کنند.

وی در انتها به فشارهایی که از سوی جریان ها، نهادها و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ایجاد و یا حفظ برخی مراکز دانشگاهی که توان لازم برای انطباق حرکت خود با نیاز کشور و یا ایجاد رشته های جدید بومی را ندارند، اشاره کرد و افزود: متاسفانه طرح آمایش استانی در حوزه آموزش عالی با چالش های بسیاری رو به رو شده است که باید برای آن تدبیری اساسی اندیشیده شود.

به گزارش ایرنا، هم اینک 16 مرکز و واحد دانشگاه آزاد اسلامی، 25 مرکز و واحد پیام نور، 36 مرکز و واحد دانشگاه جامع علمی - کاربردی، 10 دانشگاه و موسسه آموزشی دولتی، پنج پردیس و واحد دانشگاه فرهنگیان، 11 آموزشکده فنی و حرفه ای، 20 واحد پژوهشی و فناوری، 14 موسسه آموزش عالی آزاد، 31 موسسه آموزش عالی غیردولتی - غیرانتفاعی و 2 دانشگاه علوم قرآنی در حال فعالیت علمی و آموزشی در سطح استان خراسان رضوی هستند.

در مجموع 170 مرکز و موسسه آموزشی در سطح خراسان رضوی به فعالیت علمی و آموزشی می پردازنند.

نخستین سفر استانی رییس جمهور و هیات دولت در سال 1401 تا پایان هفته جاری به مقصد خراسان رضوی صورت می‌گیرد، استانی که باوجود ظرفیت‌های فراوان برای توسعه اقتصادی و اجتماعی همچنان از مشکلاتی چون حاشیه‌نشینی و رشد نامتوازن رنج می‌برد.

کلانشهر 3.5 میلیون نفری مشهد سالانه با پذیرش 30 میلیون زائر و مسافر داخلی و خارجی به صورت بالقوه علاوه بر دستیابی به ظرفیت عظیم تبلیغی و اجتماعی، از بازاری 30 میلیون نفری بهره مند است که به گفته کارشناسان استفاده از این ظرفیتها به خوبی صورت نگرفته است، در کنار همه این فرصتها باید 1.3 میلیون نفر حاشیه نشین و جمعیت 10 درصدی اتباع خارجی در مشهد و همچنین کم آبی و در سایه مشهد قرار گرفتن کانون های جمعیتی مانند نیشابور، سبزوار و تربت حیدریه را به عنوان دیگر چالش های خراسان رضوی در گوشه ذهن قرار داد.

سفر آیت الله رییسی به مشهد و خراسان رضوی و دیدگاه جهادی دولت سیزدهم می تواند مردم استان را به آزاد شدن ظرفیت عظیم اقتصادی و اجتماعی استان امیدوار کرده و زمینه را برای رفع چالش های حاشیه نشینی، کم آبی و خدمت رسانی امام رضاپسند به زائران فراهم نماید.

آیت الله سیدابراهیم رییسی پیش از این به 17 استان شامل هرمزگان، قم، یزد، لرستان، زنجان، سمنان، اردبیل، فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، گیلان، گلستان و مازندران سفر کرده است.