پیام خراسان- یکی از زیباترین و چشم نوازترین باغ های شهر بیرجند در 5
کیلومتری شرق این شهر قرار دارد. در میان این باغ عمارتی زیبا وجود دارد که
آن نام آن باغ و عمارت شوکت آباد است. قدمت این عمارت به دوران قاجار
برمی‌گردد و این عمارت در واقع مجموعه‌ای است که از قسمت‌هایی مثل برج‌های
دیده‌بانی، سردر ورودی عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت نارنجستان، باغ و اصطبل
تشکیل می‌شود.
عمارت اصلی باغ در ضلع جنوبی و با محور شرقی، غربی بنا شده است.
این عمارت دارای سه بخش حوضخانه، بخش مرکزی، اتاق‌های ضلع شرقی و غربی
حوضخانه است. این باغ در چهار گوشه دارای برج‌های نگهبانی است.
درختان موجود در باغ شامل درختان تزئینی، سایهدار و میوهدار
از جمله چنار، کاج، سرو، هلو، انار، توت، زردآلو و تاک هستند. درختان باغ
بیشتر از گونه کاج هستند که در میان آنها درختان عرعر، انار و گردو به
همراه بوتههای گل مثل شقایق و محمدی به چشم می‌خورند. از بخشی از این باغ
به‌عنوان موزه تاریخ طبیعی و حیات وحش بیرجند استفاده می‌شود و بخشی دیگر
به رستوران سنتی تغییر کاربری داده است.
این باغ با وسعتی در حدود 5.8 هکتار با شماره 2363 در 23 مرداد ماه سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
فرید فروزانفر اظهار کرد: با توجه به اینکه شهر
بیرجند در دوران قاجار و پهلوی یکی از مناطق خان نشین بوده است، باغ‌های
حکومتی زیادی در این منطقه از آن دوره به جای مانده است.
وی افزود: به عبارتی بیشترین تعداد باغ سنتی ایرانی در این شهر وجود دارد که هر کدام از آنها از شاهکارهای معماری ایرانی می‌باشند.
این دکترای معماری با اشاره به اینکه باغ شوکت آباد یکی از زیباترین
باغ‌های شهر بیرجند است که در پنج کیلومتری شرق شهر بیرجند و در روستای
شوکت آباد در مسیر جاده بیرجند زاهدان واقع شده است، گفت: قدمت این باغ به
دوره قاجار می‌رسد و و دارای ویژگی‌های خاص است که آن را به نمونه‌ای کامل
از معماری باغ ایرانی در خراسان جنوبی تبدیل کرده که تمامی ویژگی های باغ
های دیگر را دارد.
فروزانفر اظهار کرد: پاره‌ای از فضاهای این باغ از نظر معماری ویژگی‌های
خاص و منحصر به فردی دارند که در دیگر نمونه‌های مشابه آن کمتر مشاهده
می‌شود.
وی ادامه داد: روش ساخت حوض در این باغ با سایر باغ های ایرانی متفاوت
است و در مرکز آن جزیره‌ای برای برگزاری مراسم و پذیرایی از مهمانان وجود
دارد. از سایر فضاهای کوشک این باغ می توان به آیینه‌خانه، حوضخانه، حمام،
مطبخ و ایوان ورودی اشاره کرد.
این دکترای معماری گفت: متاسفانه تغییرات اقلیمی،کم آبی و خشکسالی‌های
چند سال اخیر که با افزایش آفات گیاهی و درختی همراه است، در کنار پاره‌ای
بی‌توجهی‌های متولیان نگهداری و تولیت فضای سبز این باغ، باعث شده است بخشی
از پوشش گیاهی باغ که هویت باغ ایرانی با آن معنا می‌شود در معرض آسیب جدی
و نابودی قرار گیرد.
فروزانفر افزود: تعطیلی دو ساله و
عدم استفاده از این مجموعه به دلیل شیوع بیماری کرونا نیز مزید بر علت شده
که مسائل این مجموعه کمتر مورد توجه قرار گیرد و بخشی از فضای سبز آن در
معرض خطر قرار گیرد، روندی که در صورت عدم اقدام عاجل می‌تواند آسیب‌های
جبران‌ناپذیری به این اثر تاریخی وارد سازد.
وی با اشاره به اینکه این بنا تحت تولیت اداره کل اوقاف و امور خیریه
خراسان جنوبی قرار دارد، اظهارکرد: تصمیم‌گیری در مورد استفاده از آن با
این اداره کل است و از آنجا که این اثر ثبت ملی می‌باشد، نظارت و کنترل
کالبدی آن بر عهده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است.
عضو شورای شهر بیرجند گفت: لذا همکاری و مشارکت این دو اداره می‌تواند
در حفاظت آن مفید باشد و به نظر می‌رسد در مورد این بنا و بناهای از این
دست که واجد ارزشهای منحصربه‌فرد معماری، تاریخی، فرهنگی و ملی است، باید
نگاهی ویژه از طرف متولیان امر صورت پذیرد.
وی تصریح کرد: در واگذاری آن به افراد حقوقی و حقیقی که با برگزاری
مزایده اجاره صورت می‌پذیرد ضمن تنظیم اجاره‌نامه الزام‌آور در خصوص
نگهداری صحیح از مجموعه، در واگذاری آن، در کنار توجه به قیمت پیشنهادی
شرکت‌کنندگان در مزایده، صلاحیت و توانمندی افراد نیز مدنظر قرار گیرد.
فروزانفر یادآورشد: اداره کل میراث فرهنگی نیز نظارت کامل و مداوم بر
چگونگی نگهداری و استفاده از بنا و فضای سبز آن را اعمال کرده و بر آبیاری
صحیح و منظم، سمپاشی و آفت کشی به موقع زیر نظر متخصصین کشاورزی نظارت کامل
داشته باشند تا بدین وسیله زمینه برای مراقبت و نگهداری صحیح و موثر این
گونه بناها و تحویل آن به آیندگان فراهم شود.
حسین رفیعی رییس کانون هنرمندان
خراسان جنوبی نیز گفت: مجموعه پر شوکت و شکوه، سرسبز شاداب و دلنشین باغ
عمارت شوکت آباد با انبوه درختان میوه و سر به فلک کشیده قبل،که میباید چون
نگینی درباغات شرق کشور رخ بنماید اکنون متاثر از بی مهری و غفلت متولیان
ودست اندرکاران بشدت و سرعت در معرض تخریب و نابودی است در حالیکه با
تمهیداتی مسئولانه و بهره‌گیری از کارشناسان و اهل خبره و سرمایه‌گذار،
قابلیت تبدیل به مکان گردشگری متفاوت جذاب و منحصربه فرد را دارد.
وی افزود: با تاسف عمیق، از شادابی و طراوت دیگر هیچ خبری نیست بلکه
افسرده وکم جان در جهت نابودی و تعلیق و تعطیل، نفس‌های آخر را می‌کشد.
رییس کانون هنرمندان خراسان جنوبی گفت: امید که مسئولین عالی مقام و
ذیربط در جهت نجات مجموعه و جلوگیری از تخریب و انهدام بیشتر همچنین احیا،
مرمت و بهسازی باغ عمارت فوق چاره اندیشی و اقدامی درخور کنند.