چاپ

خراسان انلاين- يکي از ويژگي هاي بارز مردم ايران زمين پايبندي و توجه به برگزاري آئين ها و آداب و رسوم مذهبي هر منطقه است.

مهم‌ترين اين روزها دهه اول ماه محرم به‌ويژه، روزهاي تاسوعا و عاشورا است که مراسم هاي عزاداري خاص هر منطقه برگزار مي‌شود و به طبع آن اقوام خراسان شمالي نيز همانند ساير اقوام و هموطنان خود در جاي جاي کشورمان داراي مراسم ها و آئين ها ي مذهبي هستند.

باتوجه به گذشت 1400 سال از مصيبت شهادت امام حسين (ع) و ياران وفادارش اما هنوز هم مراسم عزاداري با همان رنگ و بوي نابي که در گذشته داشته، برگزار مي شود، رنگ و بويي که هيچگاه غبار فراموشي به خود نمي گيرد و هرساله با فرا رسيدن ايام محرم، جاني تازه به خود مي گيرد.

آيين ها و سنت هايي که ريشه در هويت فرهنگي و همچنين تاريخي به قدمت بيش از هزار سال دارد، فقط عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت است که سبب برپايي اين آيين ها شده و اين ميراث معنوي را تا کنون براي ما حفظ کرده است.

ثبت 8 آيين عزاداري محرم خراسان شمالي در ميراث معنوي کشور

معاون ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان شمالي مي گويد: معاونت ميراث فرهنگي باتوجه به وظايف خود در زمينه ثبت ميراث ناملموس (معنوي) و بر اساس دستورالعمل هاي ثبت، اقدام به ثبت ملي آيين هاي عاشورايي در قالب هشت پرونده ميراث ناملموس کرده است.

علي اکبر وحدتي اظهار مي کند: عاشورا در فرهنگ مذهبي مسلمانان همواره جايگاه خاص و برجسته اي دارد و زمينه ساز مجموعه اي از سنت ها و مراسمي است که در طول تاريخ به عنوان ميراثي معنوي از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود.

وحدتي مي افزايد: آيين هاي عزاداري به فراخور فرهنگ و شيوه هاي مرسوم هر منطقه و استاني متفاوت است و از ديرباز همواره در قالب هيئت هاي مذهبي و راه اندازي دسته جات و تکايا برگزار مي شود.

وي تعزيه ترک هاي شمال خراسان، تعزيه کردهاي شمال خراسان، آيين نخل گرداني، آيين تعزيه بيل گرداني، آيين علم گرداني در جاجرم، هنر پرده خواني روز عاشورا خراسان شمالي، آيين شام غريبان در بجنورد و هنر تعزيه خواني در بجنورد را از جمله هشت آييني برشمرد که به ثبت ملي رسيده است.

معاون ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان تصريح مي کند: همچنين دو پرونده سينه زني حسن و حسين و آيين علم بندان، تکميل شده و براي طرح در شوراي سياست گذاري ثبت ميراث ناملموس ارسال شده است.

وحدتي مي گويد: با ثبت اين دو مورد، تعداد ميراث ثبت شده خراسان شمالي در فهرست آثار ملي کشور با موضوع آيين هاي عاشورايي به 10 پرونده افزايش خواهد يافت.

تعزيه ترک هاي و کردهاي شمال خراسان

تُرک‌هاي خراسان شمالي بخشي از اقوام ترک تبارِ ساکنِ خراسان هستند که به زبان ترکي خراساني تکلم مي‌کنند و از لحاظ جمعيتي يکي از گروهاي قومي در استان‌هاي خراسان به شمار مي‌روند.

و همچنين کردهاي خراسان و ترک‌هاي خراسان در منطقه وسيعي از نواحي شمال خراسان زندگي مي‌کنند و از لحاظ جمعيتي يکي از گروه هاي قومي در استان‌هاي خراسان به شمار مي‌روند.

تعزيه اين دو قوم اصيل، نمايش و آييني نمايشي مذهبي با چهارچوبي خاص ويکي از جلوه هاي ماه محرم است که وقايع مذهبي، داستان‌هاي تاريخي، اساطير و قصه‌هاي عاميانه را بازگو مي‌کند.

مجالس تعزيه، انواع مختلف دارد که وقايع کربلا و مصائب خاندان پيامبر اکرم (ص) را نيز بازگو مي‌کنند.

تعزيه بني اسد (بيل گرداني)

تعزيه بني اسد يکي از رسوم ديرين مردم خراسان شمالي است که در عزاداري ماه محرم و در دوازدهمين روز محرم برگزار مي شود.

تعزيه بني اسد (حمل بيل) نوعي شبيه سازي است از طايفه بني اسعد که در واقعه عاشورا، پيکر مطهر امام حسين (ع) و ديگر شهدا را پس از اين که سه روز در بيابان (صحراي کربلا) مانده بود با بيل و ابزار ديگر به خاک سپردند.

اين آيين يک مرشد و رهبر دارد که نوحه هاي اصيل و خاصي را قرائت مي کند و مردم در پاسخ به نوحه ها با اشک و مويه مي کنند ومراسم تشيع نمادين شهداي کربلا را برگزار مي کنند.

آيين نخل گرداني خراسان شمالي

وجود نمادها و سمبل ها از ويژگي هاي آيين نخل گرداني در خراسان شمالي است.

مراسم نخل گرداني نيز يکي از نشانه هاي مراسم عزاداري و سوگواري امام حسين (ع) در ايام تاسوعا و عاشورا است که با نظم و ترتيب خاصي همه ساله در شهر جاجرم اجرا مي شود.

نخل، تابوت بزرگ و بلندي است که بر آن خنجر و شمشير و پارچه هاي قيمتي بسته شده است و روز عاشورا به عنوان نمادي از تابوت امام حسين (ع) حرکت داده مي شود.

نخل ممکن است از جنس چوب و يا فلز و به شکل خيمه اي باشد، در زير نخل تير هاي چوبي بصورت افقي نصب شده جهت بلند کردن نخل توسط عزا داران که در نخل بزرگ تعداد آن پنج تا هفت چوب است و در نخل دهقان کمتر ديده مي شود.

روي (نخل) را با پارچه هاي سبز رنگ و يا سياه که نوشته هاي مذهبي روي آن رودوزي شده مي پوشانند.

در نوک دو (نخل) نيز علم هاي نصب شده که اين علم ها شبيه به نيزه هاي جنگي است که در اصطلاح محلي به آن تيغه مي گويند و نوشته هايي با اشعار مذهبي که درباره واقعه کربلا بوده روي آن حکاکي شده و به هنگام اجراي مراسم دو نفر سوار بر نخل، نماد هاي از سر هاي بريده شده را که بصورت دو نوع ميوه سيب و انار بر روي اين تيغه ها مي گذارند.

آيين علم گرداني در جاجرم

عَلَم گرداني يکي از آئين هاي مذهبي مردم جاجرم است که براي زنده نگه داشتن واقعه عاشورا و عزاداري امام حسين (ع) در نهمين شب محرم (عاشورا) برگزار مي شود.

در آئين علم گرداني، علم هاي هيئت هاي شهر جاجرم که نشانه علاقه مندي به خاندان پيامبر (ص) است در شهر به حرکت در مي آيند. شرکت کنندگان در مراسم علم گرداني با اجتماع در داخل حسينيه بزرگ شهر با شور هر چه تمام تر علم گرداني مي کنند.

علم ها با پارچه هاي رنگي قرمز و سبز بسته مي شود و پنجهٔ فلزي از در بالاي علم قرار مي گيرد.

پرده خواني روز عاشورا در خراسان شمالي

آيين پرده خواني روز عاشورا يکي ديگر از آيين هاي عزاداري ايام سوگواري محرم در خراسان شمالي است که هر ساله اين استان مذهبي را ميزبان خيل عظيمي از عزاداران و مشتاقان معرفت اباعبدالله (ع) از گوشه و کنار جمع مي کند.

در اين استان هر سال در روز دهم ماه محرم (عاشورا) اهالي در قالب هيات هاي عزاداري، سينه زني، نخل گرداني، تعزيه خواني، زنجير زني و از همه مهمتر پرده خواني به عزاداري مي پردازند.

تعزيه خواني در بجنورد

مجالس تعزيه از آيين هاي معنوي و يکي از رسوم ديرين مردم خراسان شمالي است که در ماه محرم و ماه صفر برگذار مي شود. تعزيه نوعي شبيه سازي است که در يک محوطه، با حضور مردم توسط چند نفر انجام مي گيرد که در نقش قهرمانان کربلا و با لباسهاي مخصوص و ابزار جنگي وهمراه با دهل و شيپور، نيزه، شمشير و غيره ايفاي نقش مي کنند.

بيشترين تعزيه اي که دراستان خراسان شمالي اجرا مي شود تعزيه حضرت عباس (ع) و بعد از آن تعزيه حضرت علي اکبر است. تعزيه در اين استان به صورت يک سنت و فرهنگ درآمده است.

آئين شام غريبان در بجنورد

اين آيين معنوي يکي از رسوم ديرين مردم خراسان شمالي است که در عزاداري ماه محرم و در دهمين شب محرم برگزار مي شود.

مردم عزادار اين استان با حضور در مساجد و حسينيه هاي شهرها و روستاها با نوحه سرايي و مداحي براي غربت و تنهايي قافله سالار دشت نينوا زينب کبري (س) در شب شام غريبان، هر هيئت با شمعهايي که در دست داشتند محله به محله مي رفتند و در آن شب، همه چراغهاي خانه ها را خاموش مي کنند و در هر محل و يا منطقه اي که مي رسند توقف کرده به عزاداري و همدردي با اسراي کاروان امام حسين (ع) کرده و اقدام به نوحه سرائي مي کنند، اين مراسم در ديگر شهرستان هاي استان نيز برگزار مي شود.