پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی پژوهشگران منطقه ترشیز پس از جستجو در اسناد مختلف سندی به دست آورده‌اند که بر اساس آن تعزیه‌خوانان روستای فدافن کاشمر در 400 سال قبل نامه‌ای به مراجع تقلید آن زمان در نجف می‌نویسند مبنی بر اینکه می‌توان پولی که مردم در زمان اجرای تعزیه‌خوانی روی پارچه و یا کاسهای که دور می‌دهند، می‌ریزند، خرج زندگی کرد و یا فقط باید در راه تعزیه امام حسین(ع) هزینه شود.
این موضوع نشان می‌دهد در آن زمان تعزیه‌خوانان منطقه نسبت به این مسائل دغدغه بسیاری داشتند و مقید بودند و این تنها سندی است که به صورت مکتوب برای قدمت این هنر میشود به آن‌ها توجه داشت. با این تاریخچه تعزیه‌خوانی در منطقه می‌توان از کاشمر به عنوان مهد تعزیه در کشور نام برد، تعزیه کاشمر در یونسکو به عنوان پایههای اصلی تعزیه ایران ثبت شده است.
به رغم اینکه اکنون 2 روستای طرق در بخش کوهسرخ و قلعه‌بالا در بخش مرکزی را به عنوان مناطق اصلی تعزیه‌خوانی می‌توان معرفی نمود اما ورود اولیه تعزیه به کاشمر به میرزای شاهرودی بازمی‌گردد. میرزای شاهرودی اولین کسی بود که از شاهرود سمنان به این مناطق میآید و تعزیه را آغاز نموده که تاکنون ادامه دارد. حتی در روستای طرق شهرستان کوهسرخ که در گذشته یکی از بخش‌های کاشمر بود، میدانی به نام عاشورا با قدمت بسیار زیادی برای اجرای تعزیه وجود دارد که از ساختار اولیه روستا شکل گرفته است.
از حمزه جهان‌افکن، قربانی از کوهسرخ و رجب‌زاده و افتاده از کاشمر می‌توان به عنوان پیشکسوتان هنر تعزیه در این مناطق نام برد که دارای شیوه‌های خاص خواندن هستند؛ نسخههای خاصی می‌نویسند و به نوعی سرآمد تعزیه‌خوانان منطقه ترشیز از آن‌ها نام برده میشود.
در میان این پیشکسوتان هنر تعزیه به سراغ محمدحسن افتاده یکی از بزرگانی که عمر خود را در این راه گذاشته و با تمام وجود، ارادت خود را به ائمه اطهار(ع) نشان داده و در کنار دیگر مراسم عزاداری در قالب نمایش مصیبت‌های وارده بر ائمه(ع) را برای مردم بازگو کرده رفتم.
او که هم‌اکنون بیش از 73 سال سن دارد و حدود 60 سال در عرصه تعزیه‌خوانی فعالیت دارد، فرصتی دست داد تا با این تعزیهخوان به گفت‌وگو بنشینیم؛ در کنار مردی آرام با صدایی شیوا، نشستم و او از دوران کودکیاش گفت: مثل بچه‌های دیگر خانواده برای پدرش قالی میبافته و با توجه به اینکه مادرش حافظ قرآن بوده، قبل از اینکه سرکار برویم، ابتدا باید قرآن را تلاوت می‌کردیم و در آن زمان با توجه به اینکه سن کمی داشته‌ام و در سر هوای بازی کردن، در تلاوت اشتباهاتی داشته و مادرم همانگونه که در آشپزخانه کارهای خود را انجام می‌داد، غلطهای تلاوت را گوشزد می‌کرد تا قرآن مجید را درست تلاوت کنیم.
او از دوران شروع تعزیه‌خوانی هم برایم گفت که کسی در خانواده ما تعزیهخوان نبود ولی من به تعزیه‌خوانی علاقهمند بودم و همانطور که قالیبافی می‌کردیم، روزهای جمعه که تفریحمان حضور در اماکن مذهبی و باغ‌مزار بود، پدرم به ما پول تو جیبی می‌داد و من آن را به جُنگ تعزیه میدادم و حرکات تعزیه‌خوانان را در قلب خود حس می‌کردم و تفریحم گوش کردن تعزیه و حفظ کردن متن بود و کلمات زیبا در وصف ائمه(ع) را با خود تکرار می‌کردم. 10 ساله بودم که قرار بود تعزیه مسلم اجرا شود؛ نیاز به یک نفر در نقش فرزندان مسلم داشتند، گروه تعزیهخوان از اهالی روستا شنیده بودند من تعزیه را زمزمه می‌کنم و علاقهمندم و همین موضوع سبب شد برای اولین بار برای اجرای نقش طفلان مسلم دعوت شوم و نقشم را به گونه‌ای اجرا کردم که در همان روز اول «مرحوم آقای امیری» کارم را پسند کرد و از آن زمان به گروه تعزیه دعوت شدم.
حاج محمدحسن، تعزیه‌خوانی که همه نقش‌های تعزیه‌خوانی را اجرا کرده، ادامه داد: همیشه نقش موافقخوان را داشتم. از طفلان مسلم شروع کردم و خیلی زود به نقش امامان رسیدم و تاکنون نیز نقش‌های اصلی را اجرا کرده‌ام؛ فقط یک بار مخالفخوانی را در این دوران تجربه داشتم که تماشاگران و بچه‌های گروه اعلام کردند که دوباره مخالف نخوانم.
افتاده با مرور خاطرات گذشته خویش گفت: در گذشته که مردم امکانات کمتری داشتند و ما هم در اجرایی تعزیه امکانات کمی همچون بلندگو و میکروفن داشتیم؛ به طوری که مستمعین و بانیان در زمان اجرای تعزیه، سکوت می‌کردند تا بتوانند به خوبی صدای تعزیهخوان را بشنوند؛ حتی فرزندان خود را به سکوت فرا می‌خواندند.
وی ادامه داد: در گذشته شاهنامه‌خوانی و هنر تعزیه مورد توجه بود چون تلویزیون و سینما نداشتیم و تعزیه یک کار مورد توجه بود و در مناسبت‌های مختلف نیز متناسب با آن روز در شادی و غم موضوعات تعزیه داشتیم؛ مثلا روزهایی همچون عید قربان ذبح اسماعیل و مراسم فضل و فتاح از فضیلت‌های حضرت علی(ع) در روز عید غدیر، نمونه‌هایی از تعزیههایی است که می‌خواندیم؛ در شهادت و ولادت به صورتی که روزهای تولد اجراهای شاد و در روز شهادت غم و حزن اجرای تعزیه داشتیم.
به گفته افتاده اکنون امکانات بهتر شده و شنونده‌ها نیز فرق کرده و ترجیح می‌دهند اجرای تعزیه هم بهتر باشد و همین تعزیهخوان را مجبور کرده خود را به روز کند تا تعزیه خوبی اجرا کنند.
برای اجرای یک تعزیه خوب باید مطالعه داشته باشیم
وی اظهار کرد: برای اجرای یک تعزیه خوب باید مطالعه داشته باشیم؛ اگرچه اشعاری از قدیم جمع‌آوری شده ولی گروه‌های تعزیه با توجه به درخواست بانی مراسم، موضوع را آماده کنند و برای همین نیاز نیست همه تعزیههایی را حفظ داشته باشیم زیرا بعضی از تعزیهها سالی یک بار خوانده می‌شوند.
این تعزیهخوان پیشکسوت ادامه داد: بعضی از عبارات اشعار از گذشته تا حال تغییر کرده و عبارتی که در گذشته گفته می‌شد، امروز عنوان نمی‌شود مثل ستمکش زینب(س) یا کلمه بیچاره برای اهل بیت(ع). در واقع در اشعار کلماتی که استخفاف اهل بیت(س) را داشت، حذف کرده‌ایم. حتی در گذشته به دشمنان حرف زشت میگفتیم که این کلمات را حذف کردیم چون هم تعزیهخوان و هم شنونده و بیننده این موضوع را قبول ندارد.
او که تعزیه را به صورت تجربی فرا گرفته ادامه داد: آموزش تعزیه، تجربی است و سینه به سینه ولی گستردگی ارتباطات، اینترنت و فضای مجازی بر آموزش نسل جدید تعزیه‌خوانان تاثیر دارد و در بسط و گسترش تعزیه و موسیقی و دستگاه‌های موسیقی رسانه‌ها کمک کرده‌اند.
وی که اکنون استاد تعزیه‌خوانی است، گفت: خود را در مقام استادی ندانسته و نمی‌دانم چون بزرگان زیادی هستند که از آن‌ها هنوز درس فرا میگیرم ولی توانسته‌ام به فرزندان، اخوی‌ها و بچه‌های روستا آموزش بدهم و هر کس کار مرا دیده، پسندیده است؛ اگر حرکت و حرفی زدهام، مورد قبول بوده و در اجرا مورد استفاده آن‌ها قرار گرفته است.
موسیقی، پای اصلی تعزیه
وی با بیان اینکه در سوگواره‌های مختلف شرکت کرده و در شهرهای مختلفی همچون بم کرمان 15 سال متوالی، درگز، سبزوار، بردسکن و خلیلآباد اجرا داشته‌ایم، گفت: پای اصلی و احیاگر تعزیه موسیقی است؛ لذا اگر تعزیهخوان میخواهد تعزیهاش خوب باشد، باید با موسیقی آشنایی داشته باشد.
افتاده ادامه داد: برای تعزیه هر کاری بتوانم انجام میدهم زیرا تمام هستی من از تعزیه است، هرچه برای زندگیام کم داشته باشم در زندگی شخصی غصه نمیخورم و اگر بگویند و سیلهای برای تعزیه در دورترین شهر است و کیفیت خوبی دارد پول قرض می‌کنم تا آن وسیله را تهیه کنم، همه بچه‌های تعزیهخوان از مخالفخوان و موافقخوان در دستگاه امام حسین(ع) خدمت میکنند.
افتاده عنوان کرد: بی‌تفاوتی مسئولان به هنر زنده تعزیه که کربلا و عاشورا را زنده نگاه داشته، صحیح نیست و متاسفانه بچه‌های تعزیه حامی ندارند.
وی گفت: من و دوستانم شناسنامه تعزیه منطقه فرحآباد هستیم اما از مزایای بیمه و بازنشستگی بهرهای نداریم و متولی هنر تعزیه فقط در حد نام است و متولی حقوقی ندارد تا به ما کمک کند، نیاز است که دولت‌مردان فکری کنند زیرا تعزیه نگهدار مراسم ائمه(ع) است و عدم حمایت از هنر تعزیه موجب دلسردی جوانان شده زیرا افراد بسیاری عمر و جوانی خود را صرف تعزیه کرده در صورتی که از حمایتهای حداقلی محرومند.
انتهای پیام
