چاپ

پیام خراسان - نخستین جهش ارزی ایران کی اتفاق افتاد؟ اولین‌بار موقع جنگ جهانی دوم بود که قیمت دلار جهش کرد و ناگهان دو برابر شد؛ از 16 ریال رسید به 32 ریال. این اولین‌بار بود، ولی آخرین‌بار نبود.
نخستین جهش قیمت دلار در ایران این بود: «مطابق اسناد موجود در تیرماه سال 1301 خورشیدی... نرخ هر دلار آمریکا در اقتصاد ایران 14 ریال بوده است.
همزمان با ورود ارتش متفقین به ایران که به سقوط حکومت رضا خان و جهش نرخ تورم منجر شد نرخ دلار رو به افزایش گذاشت. تبعات اشغال ایران و بحران سیاسی حاکم موجب شد در سال 1321 نرخ تورم به بیش از 96 درصد برسد، اتفاقی که بهای دلار را به بیش از 16 ریال رساند. یک سال بعد سطح عمومی قیمت‌ها در ایران بیش از 110 درصد افزایش یافت و نرخ برابری ریال در برابر دلار 100 درصد سقوط کرد و دلار به 32 ریال رسید. با وجود کاهش سطح عمومی قیمت‌ها در سال‌های بعد و بازگشت ثبات نسبی به اقتصاد ایران نرخ دلار همچنان رقم 32 ریالی را حفظ کرد».
از آن تاریخ نرخ دلار همواره صعودی بود و البته در دوره پهلوی دوم نیز جهش کرد. در اوایل دهه 30 شمسی و در دوره مبارزه برای ملی‌شدن صنعت نفت، جهش بعدی نرخ ارز رخ داد و این‌طوری شد: «ملی‌شدن صنعت نفت ایران در سال 1329 با اعمال تحریم‌های فروش نفت و کاهش درآمدهای ارزی همراه شد و به همین دلیل در سال 1330 قیمت دلار به بیش از 60 ریال رسید. اما در سال 1331 و همراه با موج تلاطم‌های سیاسی نرخ ارز در فاصله 70 تا 90 ریال در نوسان بود. شایعه بهبود روابط ایران و آمریکا و نیز انتشار خبر سفر محمدمصدق، نخست‌وزیر وقت به دادگاه لاهه از جمله شوک‌های مثبت وارده در این سال به بازار ارز بود. با وجود کاهش سطح عمومی قیمت‌ها در سال 1329 و حفظ نرخ تورم تک‌رقمی تا سال 1332 توسط دولت محمد مصدق، کاهش درآمدهای ارزی و کسری بودجه دولت مهمترین عامل کاهش ارزش برابری ریال در برابر دلار بود....
تحت تاثیر مضیقه ارزی و وقوع کودتا علیه دولت مصدق در سال 1332 نرخ دلار آمریکا به بالاترین حد رسید و هر دلار آمریکا همزمان با وقوع کودتای 28 مرداد در برابر 130 ریال مبادله می‌شد. اما در ادامه، تحت تاثیر لایحه تثبیت نرخ ارز که دولت مصدق پیش از وقوع کودتا به تصویب مجلس رسانده بود نرخ دلار به محدوده 90 تا 100 ریال بازگشت».