پیام خراسان- مگر اقبال با تو یار باشد که در فروردین‌ماه میان گل‌های سر به زیر قدم
بزنی و شکوه این خلقت زیبا را با عمر کوتاه خود به اشتراک گذاری.
نامش لاله واژگون است یا همان اشک مریم زیرا مقدار زیادی شبنم در بین
گلبرگ‌های آن جمع شده و سپس به زمین می چکد، گیاهی با قامت کشیده اما گل
سربه زیر با رنگ زرد که سرش را رو به زمین خمیده کرده، این گل تاج قیصر و
اشک سیاوش هم گفته می شود و عمر آن همان است که سعدی می گوید:
«گل همین پنج روز و شش باشد، وین گلستان همیشه خوش باشد.»
افسانه ها حکایت از این دارند که سیاوش فرزند کیکاووس به دست تورانیان
کشته شد، جایی که اولین قطره خون او بر زمین ریخت، گل لاله ای که شاهد این
ماجرا بود سر به زیر افکند و بر بی گناهی سیاوش گریست که از آن پس این گل،
سربه زیر و مشغول گریستن ماند و لاله واژگون نامیده شد.
ذخیره گاه این زیبای خوش رو در شهرستان گرمه خراسان شمالی قرار دارد و
در فروردین ماه با ناز و اداهای دلبرانه سر از دل خاک بیرون می آورد و
همچنان که هوای دل انگیز بهاری هر کسی را مست می کند زیبایی های این لاله
های واژگون نیز هر شخصی را به سوی خود فرا می خواند.
اگرچه لاله واژگون در مناطق غرب کوه آلاداغ، منطقه جوزک، کوه پلنگ و
بزداغی در مانه و سملقان، کوه بهار و سالوک در جاجرم، قسمت‌هایی از کوه
اسدلی در بجنورد و کوه تکل قز در نوار مرزی راز و جرگلان رویش دارد ولی
خواستگاه اصلی آن در شمالشرق کشور دشت خُمبی در 40 کیلومتری شمال غربی
شهرستان گرمه است که ذخیره گاه ژنتیکی ارزشمندی از لاله واژگون زرد رنگ در
استان به شمار می آید.
لاله های واژگون پتانسیل بسیار مناسب برای توسعه گردشگری و طبیعت گردی
است، فرصتی است تا مردم استان از مزایای اقتصادی آن بهره ببرند در این باره
باید این فرصت معرفی شود.
هر ساله با آمدن بهار طبیعت دشت خُمبی شاهد رشد لاله های واژگون است ولی
امسال بعد از فروکش کردن کرونا 2 هزار گردشگر از این دشت بازدید کردند ولی
رفتار نامناسب گردشگران یکی از مهمترین تهدیدها برای لاله های واژگون به
شمار می رود، برخی مردم به هنگام بازدید از این منطقه، گل ها را می چینند و
رویشگاه را تخریب می کنند و این منطقه حفاظت شده است اما ضرورت دارد تا
مراقبت ها از این رویشگاه بیشتر شود و این فرصت گردشگری حفظ شود.
فرماندار شهرستان گرمه در این باره گفت: دشت لاله‌های خمبی این شهرستان از معروف ترین رویشگاه های لاله
واژگون کشور به شمار می رود و این دشت در 40 کیلومتری شهر گرمه قرار دارد و
وسعت رویشگاه های لاله های واژگون در استان حدود 18 هکتار است که 15 هکتار
از این مساحت در دشت خُمبی واقع است.
عبدالحسین قاضوی اظهار کرد: لاله واژگون یکی از نادرترین گونه‌های گیاهی
است و به نوعی حفاظت شده است از این رو بخش های از دشت خمبی به عنوان
اثر طبیعی در فهرست آثار طبیعی کشور ثبت شده است.
وی افزود: رفتار نامناسب گردشگران یکی از مهمترین تهدیدات ذخیره گاه
اصلی لاله های واژگون است، لگدمال کردن و چیدن این گل ها توسط گردشگران در
حین بازدید سبب تهدید این گل ها است و یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و
آبخیزداری باید از پیشروی و تعرض به حریم این لاله ها و اراضی ملی توسط
کشاورزان همجوار جلوگیری کند.
فرماندار گرمه خاطرنشان کرد: اقدامات حفاظتی و صیانت از لاله های واژگون
تنها به شناساندن و ثبت این لاله ها و گشت های منظم یگان های حفاظت میراث
فرهنگی و منابع طبیعی بسنده شده است.
تلاش برای حفاظت از لاله ها
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره از پیگیری برای
افزوده شدن مناطق حفاظت شده قرخود، خمبی و سرای در این استان به مجموعه
ذخیره گاه زیست کره گلستان خبر داد و گفت: با این اقدام حفاظت بیشتری از
رویشگاه لاله های واژگون انجام می شود.
رضا شکاریان افزود: تلاش می شود تا رویشگاه های کوهستانی لاله واژگون و
زعفران کوهی در کوه های خمبی و سرای نیز در این مجموعه قرار گیرد و بر همین
اساس برنامه مدیریت آن طبق نقشه پهنه بندی جدید طرح ریزی خواهد شد که در
آن علاوه بر حفاظت پایدار و یکپارچه از تنوع زیستی در مجموعه گلستان،
اقدامات ویژه ای نیز در راستای فقرزدایی و جلب مشارکت جوامع محلی در مدیریت
ذخیره گاه زیست کره گلستان پیش بینی شده و از اعتبارات ذخیره‌گاه برای
مدیریت این مناطق هزینه خواهد شد.
ذخیره گاه زیست کره گلستان منطقه ای فراملی با اهمیت جهانی است که معرف
جغرافیای طبیعی بی همتا در محل اتصال جنگل‌های هیرکانی با ناحیه اکولوژیکی
کپه داغ است که از دیرباز با نظام فرهنگی و معیشتی مردمان شمال خراسان عجین
بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی ادامه داد: یگان حفاظت اداره کل
منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز در این باره از ورود دام به
رویشگاه لاله های واژگون و تخریب آن جلوگیری خواهد کرد تا در آینده شاهد
افزایش رویشگاه این گل های زیبا باشیم.
تابلویی ماندگار از لاله‌های واژگون
لاله واژگون خراسان شمالی ازنظر ارتفاع و رنگ با لاله واژگون استان‌های
چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد متفاوت است و عمدتا با 2 رنگ
زرد و بنفش کمرنگ دیده می شود.
این گونه گیاهی استقامت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه‌ای با
دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله
انسان‌ها و دام‌ها تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه‌های وسیعی از طبیعت را
با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.
این گونه گیاهی، چهارمین اثر طبیعی ملی ایران که متاسفانه این روزها به
دلیل چرای بی رویه دام، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، برداشت بی
رویه این گیاه برای عرضه به بازار گل و عوامل دیگر در خطر انقراض قرار
گرفته است.
هر ساله تورهای گردشگری و گردشگران و خانواده های زیادی از استان های
مجاور از جمله سمنان، گلستان و خراسان رضوی به این منطقه سفر کردند.