چاپ

پیام خراسان- عمق تمدن و تاریخ در خطه خراسان رضوی تا بدان جاست که کهن‌ترین دست افزارهای مکشوفه در این استان مربوط به 800 هزار سال پیش است که این امر گویای عمق زمانی تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسان‌هایی از اقوام مختلف در این خطه است. قدمت اغلب محوطه‌ها در خراسان رضوی نیز از حدود 6 هزار سال پیش آغاز می‌شود و تا دوران اسلامی را دربرمی‌گیرد.

هم اکنون افزون بر 100 هزار اثر تاریخی قابل ثبت در فهرست آثار ملی در این استان وجود دارد که تاکنون بیش از 2 هزار اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که البته غبار کم‌توجهی بر چهره، تَرَکهای بی‌مهری بر اندام و داغ فراموشی بر دل این آثار نمایان است و ضروری است که عموم مردم نیز در کنار متولیان قانونی ایستاده و از فرهنگ و دانش تاریخی حراست کنند و بدانند حفاظت از تک تک این آثار، در حقیقت حفظ هویت خود و اثبات تمدن و فرهنگ اجدادمان است.

هر گونه کوتاهی در حفاظت از میراث فرهنگی و مرمت و بازسازی آن، سیمای این یادگاران هویت و تاریخ ملی را خراشیده و داغی جاودانه بر پیکره این آثار انداخته و به منزله زخمی بر قلب تاریخ ملی و هویت فرهنگی، نسل آینده را نیز از این ثروتهای فرهنگی محروم می‌کند.

فراوانند آثار تاریخی برجسته و مهمی که در انتظار اختصاص اعتبارات و اندکی توجه از سوی متولیان و دوستداران میراث فرهنگی برای حفاظتشان از تیغ تیز گذر زمان، در خطه تاریخی و تمدن ساز خراسان رضوی نشسته‌اند و گرچه هنوز گویی کورسوی امید در کالبد آنها زنده است، ولی دور نیست که در تداوم بی توجهی ها این سوسوی امید هم گرفتار خاموشی شود.

ایکوموس، شورای بین المللی ابنیه و محوطه های تاریخی که در قالب یک سازمان یا موسسه غیر انتفاعی زیر نظر یونسکو فعالیت می کند، روز 18 آوریل، مصادف با 29 فروردین را به منظور حفظ و احیای اماکن تاریخی، روز جهانی ابنیه تاریخی و محوطه‌ها، نام گذاری کرده است که فرصتی برای پرداختن به این بخش ارزشمند از هویت ملی است.

رشد بی‌نظیر ثبت آثار تاریخی در ردیف میراث ملی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شمار آثار تاریخی و فرهنگی ثبت شده در فهرست ملی در این استان تنها 108 مورد بوده است، افزود: پس از انقلاب اسلامی و با توجه فراوانی که به اهمیت آثار تاریخی، فرهنگی و میراث کهن می شود، شمار آثار ثبت شده استان در ردیف میراث ملی اکنون به بیش از 2 هزار اثر رسیده است.

سیدجواد موسوی بیان کرد: پارسال در حوزه حفظ و احیای بناهای تاریخی استان نیز طرح مرمت 35 اثر تاریخی به اجرا درآمده است که از آن جمله می توان به مجموعه‌های باغ نادری، آرامگاه فردوسی، عطار و خیام اشاره کرد.

وی افزود: در اجرای برخی از طرحهای مرمتی از جمله در مسجد جامع بجستان، آسبادهای خواف، گنبد سبز و سرای عزیزالله اف در مشهد نیز، طرح مرمتی به تایید شورای فنی رسیده و از هفته آینده به مرحله به کارگیری پیمانکار می‌رسد.

مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی با اشاره به اعتبارات خوب مصوبات سفر رییس جمهور به استان در این حوزه، گفت: 150 میلیارد تومان اعتبار مصوب برای مرمت آثار تاریخی و ایجاد موزه انقلاب و مرمت شماری از کاروانسراهای استان تعیین شده که کار در حال انجام است.

وی با اشاره به اینکه پارسال بازنگری پنج حریم تاریخی در استان به انجام رسید تا ضمن حفظ حرایم و صیانت از آنها، مشکلات مردم تا حد امکان در این موارد مرتفع شود.

این مسوول بیان کرد: خوشبختانه در حوزه حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی، روند عملکردی خوبی را هم در دوران پس از انقلاب و هم در دوره دولت سیزدهم شاهد بوده ایم.

مردم، محور ماندگاری میراث فرهنگی و بناهای تاریخی

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه باید اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی در بین مردم بیش از گذشته تبیین شود، ادامه داد: این اصل بنیادین را نباید از یاد برد که همه دستگاههای اجرایی و تک تک مردم، مسوول حفاظت و حراست و البته نگهداری از بناهای تاریخی و در مجموع میراث فرهنگی هستند.

احسان زهره وندی بیان کرد: همکاریهای خوبی در این استان و مشهد به خصوص با شهرداری در راستای حفاظت و صیانت از آثار و بناهای تاریخی برقرار شده است.

وی بیان کرد: تبلیغات، آموزش و اقدامات فرهنگی همیشه و در همه زمانها مورد نیاز جدی است، اما باید این حقیقت برای مردم تبیین شود که میراث فرهنگی و آثار تاریخی ثروتهای ملی هستند که باید برای آنها برنامه‌ریزی جامعی داشته باشیم و با توجه به اینکه همه مردم ذی نفع در این حوزه محسوب می شوند، خودشان نیز باید برای این مهم تلاش کنند.

مرمت اضطراری و جامع 100 اثر تاریخی

زهره وندی با بیان اینکه تاکنون 2 هزار و 44 اثر تاریخی اعم از بنا، محوطه و بافت تاریخی و آثار منقول و غیرمنقول استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، گفت: به تعبیری می توان گفت همه این آثار نیازمند مرمت، بازسازی و نگهداری هستند اما نمی توان در طول سال برای همه این شمار اعتبار گذاشت.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی اظهار کرد: به همین دلیل هر ساله ناچار به اولویت بندی آثار و بناهای تاریخی برای انجام عملیات مرمت در 2 بخش اضطراری یا جامع هستیم و به همین دلیل اولویت بیشتر با آثاری است که در معرض خطر هستند.

وی تاکید کرد: در این راستا سالانه 100 اثر تاریخی را به عنوان شاخص برای مرمت در نظر می گیریم و در طول سال با تامین اعتبارات اقدام به انجام عملیات مرمتی می‌کنیم.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی بدون اشاره به میزان اعتبارات ملی و استانی اظهار کرد: سال گذشته 100 درصد اعتبارات ملی در این حوزه تامین شد اما بخشی از اعتبارات استانی هنوز تامین نشده است که امیدواریم تا پایان سال مالی، شاهد مثبت بودن روند تخصیص در این بخش باشیم.

وی تصریح کرد: به هیچ وجه از میزان اعتبارات تخصیصی برای استان راضی نیستیم زیرا تعداد بناهای شاخص ما در استان زیاد است و مرمت و نگهداری مجموعه های میراث فرهنگی از جمله آرامگاه فردوسی، عطار، خیام و بیهقی، اعتبارات به مراتب بیشتری را می‌طلبند.

بناهای تاریخی، الگویی از فرهنگ

یک کارشناس میراث فرهنگی در این زمینه گفت: همه ما ناخواسته؛ در طول سال شاهد تخریب یک اثر و یا محوطه تاریخی هستیم که دلمان را به درد می آورد و متاسفانه جز آه و افسوس کاری از دستمان بر نمی آید.

محمدرضا پهلوان با بیان اینکه در نظر عوام و به خصوص سودجویان و نیز اکثر دستگاههای شهری، میراث فرهنگی، مخالف و در تقابل با توسعه است و از این بخش به عنوان یک مانع و مزاحم یاد می شود، ادامه داد: میراث فرهنگی به 2 بخش میراث فرهنگی ملموس و مادی یا منقول، یعنی آنچه قابل دیدن و لمس کردن است همانند اماکن تاریخی و گردشگری و اموال موزه ها و نیز بخش میراث فرهنگی ناملموس و معنوی، یعنی آنچه دیده نمی‌شود ولی هست شامل آیین و آداب و رسوم، فرهنگ، گویش، زبان، فولکلور، پوشاک و بطور کلی آنچه مربوط به مردم شناسی فرهنگ عامه است، تقسیم می شود.

وی با اشاره به اینکه هر کدام از اماکن تاریخی و موزه‌ها به مثابه ورقی از کتاب تاریخ ملل هستند، ادامه داد: هر صفحه‌ای که از این کتاب از بین برود، نقصی بزرگ ایجاد می شود که خواننده را با چالش و چندین سوال بی پاسخ باقی می‌گذارد، و در واقع میراث فرهنگی، آلبوم خانوادگی همه ماست که باید بدان به عنوان یک شجره نامه ملی نگریست.

وی تاکید کرد: پرسش مهم این است که چه میزان مردم و متولیان حوزه توسعه شهری با واژه‌های مربوط به این کتاب تاریخی آشنایند و به چه اندازه به میراث فرهنگی ایمان و اعتقاد دارند؛ باید گفت متاسفانه میزان آشنایی بسیار اندک و اغلب سوداگران، که بیشتر از عوام مردم هستند، هم به میراث فرهنگی به عنوان یک "گنج" نگاه می کنند.

پهلوان اظهار کرد: در حقیقت میراث فرهنگی، گنج است ولی نه گنجی که قابل فروش باشد، بلکه این گنج ملی و متعلق به تمام مردم و سرمایه همگانی است.

وی تاکید کرد: پیوند گذشته با حال و آینده را تنها از طریق همین گنج های فرهنگی می توان ساخت و برقرار کرد تا براساس آنچه نیاکان ما به یادگار گذاشته اند،آینده ای بهتر را رقم بزنیم.

این کارشناس میراث فرهنگی اظهار کرد: میراث فرهنگی، پایه و اساس توسعه است و اکثر کشورهایی که به توسعه پایدار رسیده و البته سالانه از این محل درآمد چشمگیری کسب می کنند، بر اثر توجه به میراث فرهنگی موفق به این امر شده‌اند.

وی بیان کرد: میراث فرهنگی در حقیقت، زیرساخت گردشگری و صنایع دستی است چرا که اگر میراثی وجود نداشته باشد مگر می شود صنعت گردشگری به پا شود و آن را توسعه داد.

او ادامه داد: تمامی اماکن تاریخی گردشگری، تزیینات معماری، نقش و نقوش آثار موزه ای برگرفته از تاریخ و فرهنگ است و بهترین الگوی فرهنگی محسوب می‌شوند، هر چند که بعضی از نمادها و نشانه‌ها جنبه بین المللی به خود می‌گیرند که این هم ارزشمند است.

وی بیان کرد: نمود فرهنگ به اشکال مختلف در تزیینات معماری، روی آثار و در و پنجره‌های چوبی، ارسی‌ها، تاق و جرزها، شیشه های رنگی که علاوه بر زیبایی شناسی به جای خود مبحثی علمی دارد، هشتی‌های ورودی منازل تاریخی، نشیمنگاه امنی برای رفع خستگی و تنفسی دوباره طراحی شده اند.

پهلوان افزود: حتی کوتاه بودن ارتفاع در ورودی خانه های تاریخی و قدیمی، که وارد شوندگان را به تعظیم و احترام وا می دارد، نیز از زیبایی های معماری ایرانی است.

وی با بیان اینکه در روزگاری نه چندان دور از داخل منازل درختان بر سر خانه و خانه داران سایه می افکندند و حالا باید سایه سنگین برجها را بر روی درختان دید، گفت: با این روند چه بسا در آینده‌ای نزدیک باید این سایه شوم را بر کوهها و دشت‌ها نیز نظاره گر باشیم.

پهلوان بیان کرد: میراث فرهنگی هرگز به پایان نخواهد رسید و حتی بر ارزش آن افزوده خواهد شد و امید داریم که روزی برسد که نه بشنویم و نه بینیم که فلان بنای تاریخی شبانه با خاک یکسان و برچیده شده است.