چاپ

پیام خراسان - بیرجند- پژوهشگر فرهنگ عامه گفت: مردم جنوب خراسان در سه مناسبت شب یلدا، شب های زمستان و نوروز بیش از هر زمان شاهنامه خوانی داشته اند.

هیچ ایرانی و خراسانی وجود ندارد که نام فردوسی و شاهنامه را نشنیده باشد و اسامی پهلوانان نامی این کهن کتاب ادبیات فارسی چون رستم و سهراب، سیاوش و …به گوشش نخورده باشد.
شاهنامه در کنار دیوان حافظ و ابیات سعدی همنشین دیرین ایرانیان بوده است و در مناسبت‌های مختلف از ابیات حماسی و وطن دوستانه این حکیم خراسان جنوبی بهره می برده‌اند. جانفشانی‌ها و دلاورمردی‌های پهلوانان شاهنامه آنقدر سینه به سینه در بین مردم نقل شده است که مولوی در شعر مشهور خودش یارانی چون رستم را طلب می‌کند و می‌گوید «زین همرهان سست عناصر دلم گرفت شیرخدا و رستم دستانم آرزوست»
شاهنامه و داستان‌هایش آنقدر در دل ایرانیان جا باز کرده است که در طول تاریخ هر گاه پهلوان و جوانمردی را به ناحق از دست می‌دادند یاد پهلوانان به خون خفته شاهنامه می‌افتادند.
همچنان که مرحوم اخوان ثالث در شعر مشهور «خوان هشتم» خود از مرگ سیاوش و سهراب این اسطوره‌های فردوسی به یاد فوت مرحوم پهلوان تختی می‌افتد و می‌گوید «این گلیم تیره بختی هاست / خیس خون داغ سهراب و سیاوش هاست / روکش تابوت تختی‌هاست »
و یا آنجا که بعد از شهادت سردار نام آور ایران (شهید سلیمانی) که به دست دیوها و ضحاک‌های امروزی آسمانی شد، با هم دوباره سرودند که «رستم دیگری به میدان زد از دل شاهنامه خوانی ما».
مناسبت‌هایی برای شاهنامه خوانی
احمد برآبادی، معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی و پژوهشگر فرهنگ عامه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در فرهنگ مردم خراسان جنوبی شاهنامه خوانی و خواندن ابیات فردوسی در چند مناسبت مرسوم بوده است که مشهورترین آن در شب یلدا و یا به قول عامه مردم «شب چله» است.

پیام خراسان

وی بیان‌کرد: علاوه بر شب یلدا به طور معمول نیز در شب‌های طولانی زمستانی وقتی که مردم جنوب خراسان به « آتشونی » یا همان شب نشینی می رفته‌اند نیز افراد دارای ذوق و طبع شعری شاهنامه خوانی داشته‌اند و از مضامین بلند آن در رسای جوانمردی و پهلوانی و وطن دوستی استفاده می‌کردند.
این پژوهشگر فرهنگ عامه در خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین در نوروزها نیز که دور هم جمع می شده‌اند نیز فردوسی خوانی و یا همان خواندن ابیات شاهنامه را داشته و همچنان که فال حافظ می گرفته‌اند، شاهنامه خوانی را نیز در برنامه‌های خود می‌گنجاندند.
برآبادی افزود: البته این نکته که شاهنامه را بر سفره هفت سین می‌گذاشته‌اند، منطبق با واقعیت نیست ولی در هر حال شاهنامه خوانی در ایام آغاز سال نو در دید و بازدیدها مرسوم بوده است.
پرده خوانی داستان‌های شاهنامه
پژوهشگر حوزه فرهنگ عامه با اشاره به اینکه یکی از صورت‌های شاهنامه خوانی پرده خوانی اشعار فردوسی و داستان‌های شاهنامه بوده است، افزود: در این روش افراد خوش ذوق و سلیقه از روی پرده نقاشی مرتبط، اشعار فردوسی خوانده و داستان‌های شاهنامه را روایت می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه افرادی از مشهد و کاشمر به خراسان جنوبی می‌آمدند و اقدام به پرده خوانی و نقاله خوانی اشعار فردوسی می‌کردند، افزود: البته در جنوب خراسان بیشتر پرده‌ها مربوط به واقعه عاشورا بوده است که نمونه آن را در حسینیه کبابی‌ها مشاهده می‌کنیم.
چرایی علاقه نیاکان به حماسه‌های فردوسی
معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی درباره چرایی علاقه نیاکان ما به شاهنامه خوانی گفت: یک دلیل آن روح حماسی موجود در اشعار فردوسی است که با فطرت و ذات مردم که علاقه به حماسه و پهلوانان داشته‌اند، مطابقت داشته و به قول معروف «هر آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند».
برآبادی ادامه‌داد: نکته دوم اینکه افرادی که اقدام به نقالی و پرده خوانی و شاهنامه خوانی می‌کردند، تبحر خاصی در این کار داشته و چنان هنرمندانه و زیبا این اشعار را می‌خواندند که مخاطب به آنان جذب می‌شد که نمونه‌های فراوانی از این مورد در تاریخ کهن ما وجود دارد.
وی یادآور شد: نکته بعدی شخصیت‌های داستان‌های شاهنامه چون رستم و سهراب است که هر کدامشان ویژگی‌هایی دارند که مخاطب را به خود جذب می‌کند.