پیام خراسان

آخرين مطالب

آشوب عصر «آل‌مؤید» مقالات

آشوب عصر «آل‌مؤید»
  بزرگنمايي:

پیام خراسان - هرج و مرجی عجیب سراسر خاک ایران را در بر گرفت و هر کس که کمترین وابستگی به خاندان سلجوقی داشت، عَلَم طغیان بلند کرد. در چنین شرایطی همان‌ طور که پیشتر هم درباره‌اش صحبت کردیم، طوایف بیابانگرد «غُز» مانند سیلی بنیان‌کن به سوی خراسان سرازیر شدند و دست به غارت این منطقه زدند. سلطان سنجر که پس از کشمکش‌های بسیار با برادرانش سرانجام بر شرق ایران مسلط شده‌ بود، در جنگ‌های متوالی موفق به عقب راندن موقتی «غُزها» شد؛ اما مشکلات این دوره فقط به هجوم اقوام بیابانگرد محدود نبود.
اختلافات مذهبی، درگیری‌های قومی و نزاع‌های طایفه‌ای، اسباب ویرانی شهرهای بزرگ و روستاهای آباد را فراهم کرد. در چنین شرایطی، در سال 548ق سلطان سنجر به اسارت «غُزها» درآمد و اوضاع از آنی که بود، بدتر شد. می‌توان اسارت سنجر را به کشیده شدن ضامن یک نارنجک تشبیه کرد که تمام خراسان را به سوی انهدام می‌کشید؛ در پی اسارت سنجر، خراسان یکپارچه آشوب شد و دیگر هیچ کس در امان نبود. حالا دیگر سرداران و غلامان سپاهی سنجر هم سَر برداشته و مدعی حکومت بودند. مؤیدالدین آیْبَه یکی از غلامان نظامی سنجر بود که با جلب نظر تعدادی از سران سپاه وی، ادعای حاکمیت کرد و نیشابور را به عنوان پایتخت خود برگزید. مؤیدالدین را بنیان‌گذار حکومت «آل‌مؤید» می‌دانند. او بلافاصله پس از استقرار در نیشابور، به سوی طوس تاخت و مشهد را در سال 549ق تصرف کرد.
معامله مؤیدالدین بر سر مشهد
ورود مؤیدالدین به مشهد، برای مردم این شهر که از ظلم و چپاول غُزها به جان آمده ‌بودند، مغتنم به نظر می‌رسید. باور مجاوران حرم رضوی این بود که مؤیدالدین می‌تواند امنیت را در منطقه حاکم کند و آرامش را به مشهد رضوی بازگرداند؛ اما قصه مؤیدالدین با آنچه مشهدی‌ها باور داشتند، خیلی فرق می‌کرد. هر چند سپاهیان او توانستند در چند نوبت، غُزها را از میدان به در کنند، اما خود مؤیدالدین که درگیر ساخت و پاخت با شاهزاده‌های سلجوقی برای کسب مشروعیت بود، چندان اهمیتی به امنیت و آسایش زائران و مجاوران حرم رضوی نمی‌داد و حتی در برخی مواقع، برای بدست آوردن یک منطقه، شهر را به صورت موقت و برای غارت! در اختیار دیگر رقبایش می‌گذاشت. در چنین وضعیتی، غزها نیز پیاپی از سوی مرو به سمت مشهد می‌آمدند. روستاهایی نظیر آبکوه و سمزقند در نزدیکی مشهد، به کلی ویران شدند. از سوی دیگر، هجوم «ایناق» یکی دیگر از سرداران سلطان سنجر از سمت مازندران و طرح ادعای حکومت بر طوس و مشهد توسط وی، شرایط را فاجعه‌بارتر کرد. هر چند ایناق از مؤیدالدین شکست خورد و به مازندران گریخت، اما دست به حملات ایذایی گسترده علیه شهرهای شمال و غرب خراسان و کاروان‌هایی زد که بخش عمده آن‌ها، زائران حرم رضوی بودند و این مسئله سفرهای زیارتی را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرد. شکست مؤیدالدین از غُزها در سال 554ق آغاز یک مصیبت دیگر بود. غُزها در تعقیب مؤیدالدین، خود را به طوس و مشهد رساندند و بنای غارت و کشتار را گذاشتند. این کشتار دو سال بعد در 556ق با شدت بیشتری تکرار شد و حتی شهر مشهد به طور کامل توسط غُزها اشغال شد. در این هجوم، بخش اعظم مردم این شهر از بین رفتند. 
پایان کار یک دودمان ضعیف
مؤیدالدین که تنها به فکر حفظ قدرت خود بود، برای سوءاستفاده از ظرفیت‌های اقتصادی موجود، بر اختلافات مذهبی دامن می‌زد و از این آب گِل‌آلود ماهی می‌گرفت. در نیشابور، نزاع میان گروه‌های مذهبی موجب کشتاری بزرگ شد و در نزدیکی مشهد نیز زائرانی که از راه‌های دور و نزدیک به سوی حرم مطهر روان بودند، اطمینان از زنده‌ ماندن خودشان در مسیر رفت یا برگشت نداشتند. مؤیدالدین سرانجام به دست «تَکِش»، فرمانروای خوارزم که می‌خواست تمام خراسان را زیر سلطه خود داشته ‌باشد، اسیر و در روز 9 ذی‌الحجه سال 569ق به قتل رسید. آشوب مشهد در عصر «آل‌مؤید»، با مرگ مؤسس این دودمان پایان نیافت. طغانشاه، فرزند او که به میگساری و انواع منکرات آلوده‌ بود، با رفتارهای ناشیانه و متکبرانه‌اش، بر آتش اختلافات مذهبی بیشتر دمید و چون قادر به مقاومت در برابر خوارزمشاهیان نبود، در سال 576ق از معرکه نبرد گریخت و مدتی بعد بر اثر میخوارگی بیش از حد، مُرد. پس از طغانشاه، پسر خردسالش به دست خوارزمشاهیان اسیر شد و به این ترتیب دوران پرآشوب و محنت آل‌مؤید به پایان رسید. مشهد در طول تاریخ هزار و 200 ساله خودش، کمتر دورانی را به یاد دارد که چنین هرج و مرج افسارگسیخته‌ای، زندگی مردمانش را به هم ریخته ‌باشد؛ حتی می‌توان گفت در حمله مغول و تیمور نیز چنین تخریب و غارتی در مشهد اتفاق نیفتاد.

لینک کوتاه:
https://www.payamekhorasan.ir/Fa/News/460438/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

برزیل با این ١6 ستاره برای حفظ صدرنشینی

مشاور وزیر کشور: افزون بر 772 هزار مهاجر غیرمجاز افغان به کشورشان بازگشتند

ادای احترام به اسطوره‌ های ایثار در زاهدان

تکریم معاون توسعه مدیریت و منابع بنیاد شهید و امور ایثارگران از خانواده های شهدای مازنداران

طلای جهانی در مدار افزایش قیمت

اعزام تیم های ارزیاب هلال‌احمر برای ارزیابی خسارات احتمالی زلزله نهبندان

وزش باد نسبتا شدید و گرد و خاک تا اوایل هفته آینده

بازگشت بیش از 772 هزار مهاجر غیرمجاز افغانستانی به کشورشان

ضبط سوخت قاچاق درسرایان

روزبه چشمی در استقلال ماندنی شد

ماجرای عجیب انتخاب سرپرست برای تیم استقلال

درگذشت همسر امام جمعه سابق مشهد

دعوای لائوتارو و چالهان اوغلو کاملا طبیعی بود

تبعات یک شکست؛ اختلاف‎‌ها در رئال بالا گرفت

دیدار امام جمعه فریمان با خانواده شهید امر به معروف

تصمیم نهایی بارسا؛ رشفورد بالاتر از ستاره لیورپول!

مقصد احتمالی اوبامیانگ؛ باشگاه سابق جرارد

توافق آرسنال با وینگر چلسی

استفان کری: نمی‌دانم تا چه زمانی در NBA بازی خواهم کرد

دشمن استقلال بلای جان پرسپولیس شد

استقبال فریمانی ها از نمایش «دل بسته»

خروج اتباع افغانستانی غیرمجاز در قاب تصویر

رئیس اتاق بازرگانی ایران: روند ترخیص کالاهای وارداتی تسهیل شود

ردبول برای فسخ قرارداد سرجیو پرس، 18 میلیون یورو پرداخت کرد

پاسخ منفی کاپیتان میلان به گالاتاسرای رسید

جان تری: همه از تماشای فوتبال مدرن خسته شده‌اند

در چنین روزی، طلسم‌شکنی با شوت اینیستا؛ اسپانیا قهرمان جهان شد

توزیع هزارو 980 بسته معیشتی درخراسان شمالی

اطفای حریق در مراتع مرجان و رئین بجنورد

دشمنان درصدد تجزیه ایران بودند

کاهش قیمت برنج با تغییر رویکرد وزارت جهاد کشاورزی

زمین لرزه در نهبندان

تیم‌های هلال‌احمر در حال ارزیابی خسارات احتمالی زمین لرزه صبح امروز نهبندان

اولین اظهارات کاپیتان میلان پس از حضور در الهلال

تاریخ معارفه سرمربی جدید رونالدو مشخص شد

تئو هرناندز پس از پیوستن به الهلال: با سری بالا میلان را ترک کردم

اعتراف داور سرشناس: به خودکشی فکر کردم!

بازگشتی با دست پر

بازگشت قهرمان جهان به بوکا

آغاز فعالیت پایگاه‌های تابستانی اوقات فراغت دانش آموزان با نیاز‌های ویژه

طارمی جواب اعراب حاشیه خلیج فارس را داد

تامین بیش از 10 هزار تُن کالا در جنگ تحمیلی 12 روزه

احکام صادره در هیأت تخلفات، پیشگیرانه و نظام مند باشد

یامال هفته آینده قراردادش را دوباره تمدید می‌کند

امباپه و گولر، محو تکنیک کواراتسخلیا در جریان دیدار رئال و پاریس

روپایی لامین یامال مقابل دیوار چین

محمد کودوس اولین خرید فرانک در تاتنهام

15 گل برتر جنوا در سری آ 2024/25

متن کامل پیام خداحافظی لوکا مودریچ با رئال

پیام مالدینی برای تئو: دل‌مان برایت تنگ می‌شود