پیام خراسان

آخرين مطالب

آشوب عصر «آل‌مؤید» مقالات

آشوب عصر «آل‌مؤید»
  بزرگنمايي:

پیام خراسان - هرج و مرجی عجیب سراسر خاک ایران را در بر گرفت و هر کس که کمترین وابستگی به خاندان سلجوقی داشت، عَلَم طغیان بلند کرد. در چنین شرایطی همان‌ طور که پیشتر هم درباره‌اش صحبت کردیم، طوایف بیابانگرد «غُز» مانند سیلی بنیان‌کن به سوی خراسان سرازیر شدند و دست به غارت این منطقه زدند. سلطان سنجر که پس از کشمکش‌های بسیار با برادرانش سرانجام بر شرق ایران مسلط شده‌ بود، در جنگ‌های متوالی موفق به عقب راندن موقتی «غُزها» شد؛ اما مشکلات این دوره فقط به هجوم اقوام بیابانگرد محدود نبود.
اختلافات مذهبی، درگیری‌های قومی و نزاع‌های طایفه‌ای، اسباب ویرانی شهرهای بزرگ و روستاهای آباد را فراهم کرد. در چنین شرایطی، در سال 548ق سلطان سنجر به اسارت «غُزها» درآمد و اوضاع از آنی که بود، بدتر شد. می‌توان اسارت سنجر را به کشیده شدن ضامن یک نارنجک تشبیه کرد که تمام خراسان را به سوی انهدام می‌کشید؛ در پی اسارت سنجر، خراسان یکپارچه آشوب شد و دیگر هیچ کس در امان نبود. حالا دیگر سرداران و غلامان سپاهی سنجر هم سَر برداشته و مدعی حکومت بودند. مؤیدالدین آیْبَه یکی از غلامان نظامی سنجر بود که با جلب نظر تعدادی از سران سپاه وی، ادعای حاکمیت کرد و نیشابور را به عنوان پایتخت خود برگزید. مؤیدالدین را بنیان‌گذار حکومت «آل‌مؤید» می‌دانند. او بلافاصله پس از استقرار در نیشابور، به سوی طوس تاخت و مشهد را در سال 549ق تصرف کرد.
معامله مؤیدالدین بر سر مشهد
ورود مؤیدالدین به مشهد، برای مردم این شهر که از ظلم و چپاول غُزها به جان آمده ‌بودند، مغتنم به نظر می‌رسید. باور مجاوران حرم رضوی این بود که مؤیدالدین می‌تواند امنیت را در منطقه حاکم کند و آرامش را به مشهد رضوی بازگرداند؛ اما قصه مؤیدالدین با آنچه مشهدی‌ها باور داشتند، خیلی فرق می‌کرد. هر چند سپاهیان او توانستند در چند نوبت، غُزها را از میدان به در کنند، اما خود مؤیدالدین که درگیر ساخت و پاخت با شاهزاده‌های سلجوقی برای کسب مشروعیت بود، چندان اهمیتی به امنیت و آسایش زائران و مجاوران حرم رضوی نمی‌داد و حتی در برخی مواقع، برای بدست آوردن یک منطقه، شهر را به صورت موقت و برای غارت! در اختیار دیگر رقبایش می‌گذاشت. در چنین وضعیتی، غزها نیز پیاپی از سوی مرو به سمت مشهد می‌آمدند. روستاهایی نظیر آبکوه و سمزقند در نزدیکی مشهد، به کلی ویران شدند. از سوی دیگر، هجوم «ایناق» یکی دیگر از سرداران سلطان سنجر از سمت مازندران و طرح ادعای حکومت بر طوس و مشهد توسط وی، شرایط را فاجعه‌بارتر کرد. هر چند ایناق از مؤیدالدین شکست خورد و به مازندران گریخت، اما دست به حملات ایذایی گسترده علیه شهرهای شمال و غرب خراسان و کاروان‌هایی زد که بخش عمده آن‌ها، زائران حرم رضوی بودند و این مسئله سفرهای زیارتی را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرد. شکست مؤیدالدین از غُزها در سال 554ق آغاز یک مصیبت دیگر بود. غُزها در تعقیب مؤیدالدین، خود را به طوس و مشهد رساندند و بنای غارت و کشتار را گذاشتند. این کشتار دو سال بعد در 556ق با شدت بیشتری تکرار شد و حتی شهر مشهد به طور کامل توسط غُزها اشغال شد. در این هجوم، بخش اعظم مردم این شهر از بین رفتند. 
پایان کار یک دودمان ضعیف
مؤیدالدین که تنها به فکر حفظ قدرت خود بود، برای سوءاستفاده از ظرفیت‌های اقتصادی موجود، بر اختلافات مذهبی دامن می‌زد و از این آب گِل‌آلود ماهی می‌گرفت. در نیشابور، نزاع میان گروه‌های مذهبی موجب کشتاری بزرگ شد و در نزدیکی مشهد نیز زائرانی که از راه‌های دور و نزدیک به سوی حرم مطهر روان بودند، اطمینان از زنده‌ ماندن خودشان در مسیر رفت یا برگشت نداشتند. مؤیدالدین سرانجام به دست «تَکِش»، فرمانروای خوارزم که می‌خواست تمام خراسان را زیر سلطه خود داشته ‌باشد، اسیر و در روز 9 ذی‌الحجه سال 569ق به قتل رسید. آشوب مشهد در عصر «آل‌مؤید»، با مرگ مؤسس این دودمان پایان نیافت. طغانشاه، فرزند او که به میگساری و انواع منکرات آلوده‌ بود، با رفتارهای ناشیانه و متکبرانه‌اش، بر آتش اختلافات مذهبی بیشتر دمید و چون قادر به مقاومت در برابر خوارزمشاهیان نبود، در سال 576ق از معرکه نبرد گریخت و مدتی بعد بر اثر میخوارگی بیش از حد، مُرد. پس از طغانشاه، پسر خردسالش به دست خوارزمشاهیان اسیر شد و به این ترتیب دوران پرآشوب و محنت آل‌مؤید به پایان رسید. مشهد در طول تاریخ هزار و 200 ساله خودش، کمتر دورانی را به یاد دارد که چنین هرج و مرج افسارگسیخته‌ای، زندگی مردمانش را به هم ریخته ‌باشد؛ حتی می‌توان گفت در حمله مغول و تیمور نیز چنین تخریب و غارتی در مشهد اتفاق نیفتاد.

لینک کوتاه:
https://www.payamekhorasan.ir/Fa/News/460438/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

توقیف 900 کیلوگرم پسته جنگلی قاچاق در صالح‌آباد

افتخارآفرینی دانش‌آموزان نخبه خراسان رضوی در المپیاد جهانی ریاضی 2025

کلنگ‌زنی آموزشگاه 6 کلاسه خیرساز در محله محروم بهشت تایباد

امدادرسانی به حادثه واژگونی نیسان با 12 مصدوم

میزبانی مشهد از برگزاری دوره کشوری نگه داری مجتمع های آموزشی ورزشی

اولویت های پژوهشی آموزش و پرورش خراسان رضوی با هدف کیفیت بخشی آموزشها و تحقق عدالت آموزشی تبیین شد

خادمین و خدمتگزاران به ساحت مقدس قرآن، نگهبانان عرصه دین و معنویت هستند

راهپیمایی جمعه‌های خشم و نصر در خراسان رضوی

تیم تربت حیدریه، نائب قهرمان دو و میدانی نوجوانان خراسان رضوی

اختصاص 8 میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های آبخیزداری شیروان یافت

قدرت نظامی و اراده ملی پشت سر رهبری، عامل به زانو در آمدن دشمن

راهپیمایی مردمی جمعه‌های «خشم و نصر» ، در مشهد مقدس

راهیابی 96 دانش آموز خراسان جنوبی به جشنواره نوجوان خوارزمی

جنگ 12 روزه ثابت کرد مجامع بین‌المللی قابل اعتماد نیستند

نهالستان کاظم آباد بردسکن،پایگاه‌ کلیدی تولید نهال بیابانی در کشور ‌

پایان رقابت علمی داوطلبان نوبت دوم آزمون سراسری در خراسان رضوی

بازدید مدیرکل آموزش‌ و پرورش خراسان رضوی از حوزه برگزاری کنکور در دانشگاه فردوسی مشهد

چشم‌ انتظاری برای یاسمین در سی‌ امین یادواره شهدای دودانگه ساری

باید در برابر جنگ رسانه ای دشمن هشیار بود

آغاز ساخت هفتمین مدرسه به همت قرارگاه جهادی سردار سلیمانی در خراسان رضوی

رهبری حکیمانه ، اتحاد ملی و نیروهای مسلح مقتدر، مولفه های اصلی شکست دشمن

شورای آموزش و پرورش؛ محور همفکری و بهره‌برداری از ظرفیت‌های جمعی در ارتقای حوز  تعلیم و تربیت است

کنکور به ایستگاه پایانی رسید

گرمای هوا و وزش بادهای شدید همچنان میهمان خراسان جنوبی

122 دانش‌آموز خراسان رضوی به مرحله کشوری جشنواره نوجوان خوارزمی راه یافتند

هوای سالم مشهد در 27 تیرماه، پس از سه روز پیاپی آلودگی

ماندگاری هوای گرم تا پایان هفته آینده در خراسان رضوی

افزایش 19 هزار تنی فرآوری محصولات خراسان جنوبی

یک کشته در حادثه رانندگی محور بایگ - تربت حیدریه

تداوم ناپایداری‌های جوی و دریایی در استان

اختصاص 62 میلیارد تومان برای توسعه راز و جرگلان

تشییع پدر شهید قاضی زاده هاشمی در فریمان

آسمانی شدن پدر شهید غلامرضا جوکار در قائن

راهیابی وزنه بردار مشهدی به اردوی تیم ملی پاراوزنه برداری

لزوم بازنگری در ساختار سازمانی مشهد، با جمعیتی معادل 22 استان کشور

کلنگ‌زنی آموزشگاه شش‌کلاسه در خواف با مشارکت خیر نیک‌اندیش

افتتاح واحد فرآوری پسته در بردسکن با 13 میلیارد تومان هزینه

لزوم بازنگری در ساختار سازمانی شهر مشهد، با جمعیتی معادل بیش از 22 استان کشور

صدور 550 مجوز برای آزمون استخدامی و اداری در خراسان رضوی

بازدیداز محل برگزاری مصاحبه آزمون استخدامی فرمانداری‌ها و بخشداری‌های استان

فرآیند جذب 150 نیروی جدید در فرمانداری‌ها و بخشداری‌های در حال پیگیری است

پیکر پاک پدر شهید خادمی با حضور مدیر کل بنیاد مازندران در کیاسر ساری تشییع شد

🎬 تسهیل روند خروج اموال اتباع غیرمجاز افغانستانی از مرز ماهیرود

تربت‌جام گنجینه پنهان معماری ایرانی

ناکارآمدی یک الگو برای رفع مشکلات همه روستا‌ها

پدر شهید سید حمید قاضی زاده هاشمی به فرزندش پیوست

استقرار سامانه ضد تگرگ، راهی برای کاهش خسارت کشاورزان

نشست رئیس اپراتور تلفن همراه کیش و مدیر مخابرات استان هرمزگان

خراسان جنوبی/بسیج پای کار امنیت مردم

شهید مهدی زیبا نماد رشادت نسل جوان و اقتدار ملی ایران