بزرگنمايي:

پیام خراسان- تغییر اقلیم از بزرگترین چالش‌های قرن است و با افزایش دمای جهانی هوا، خشکسالی حادتر می شود و طبق تحقیقات بین المللی اقلیم شناسی، گرمایش زمینی تهدیدی جدی برای زیست است.

تغییرات اقلیمی در یک منطقه روی سایر مناطق نیز تاثیرگذار است، همانند پدیده "لانینا و ال نینو" که ناشی از تغییر دما در سطح اقیانوس آرام است اما بر وضعیت بارشی سایر نقاط دنیا نیز تاثیر می گذارد.

"لانینا"، پدیده‌ای است که در آن، آب در قسمت‌های مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، سردتر از حالت طبیعی است، در مقابل در پدیده "ال نینو" دمای آب گرمتر از متوسط دمای دریا می‌شود.

کشور ایران نیز به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و نیمه خشک، در 30 سال اخیر درگیر خشکسالی بوده است و کاهش بارندگی در اقصی نقاط کشور وجود داشته است، پدیده لانینا نیز که هم اینک حاکم است، منجر به کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا در خاورمیانه و ایران شده است و این وضعیت در سه سال اخیر حادتر از گذشته شده است، به طوری که طبق اعلام وزارت نیرو، کشور ما برای سومین سال متوالی با کاهش میزان بارندگی‌ها، کم آبی و کاهش میزان ذخایر سدها روبه رو خواهد شد.

طبق اعلام رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، میزان بارش‌های پاییزی در مهرماه امسال با ثبت حدود هشت دهم میلی‌متر بارندگی، 80 درصد کمتر از حد نرمال بوده است که این وضعیت در مناطق شرقی کشور و به تبع آن استان خراسان رضوی حادتر است و میزان بارندگی در این استان در سال جاری بیش از 40 درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش داشته است.

پاییز خشک در ایران و شرایط حادتر در شرق کشور

بر اساس پیش‌بینی های اقلیم شناسی، امسال ایران با سومین پاییز و زمستان کم بارش و خشک مواجه است و نه تنها میزان بارشها کاهشی خواهد بود، بلکه دمای هوا نیز گرمتر از گذشته است که مانع ذخیره بارش های برفی در ارتفاعات برای استفاده در فصول بهار و تابستان می شود.

یک اقلیم شناس و عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در گفت و گو با خبرنگار  در خصوص پاییز خشک امسال اظهار کرد: متاسفانه همه پیش بینی ها نشان از آن دارد که پاییز امسال خاورمیانه و کشور ما، سومین پاییز خشک همراه با کاهش بارندگی را تجربه خواهند کرد.

دکتر عباس مفیدی با اشاره به تداوم خشکسالی در پاییز امسال، اضافه کرد: در شرایط کلی در ماه‌های پیش رو همچنان کمبود بارش نسبت به شرایط معمول پیش بینی شده است، که این پدیده در نیمه شمالی خاورمیانه و ایران حادتر است.

وی اضافه کرد: زمستان امسال نیز افزایش بارندگی نخواهیم داشت و طبق مدلهای پیش بینی، از دیماه امسال به بعد باز هم میزان بارشها نرمال و کمتر از نرمال باشد که البته این وضعیت با ناهنجاری های مثبت دمایی همراه است که تاثیر منفی روی بارشها و ذخایر برف در ارتفاعات خواهد داشت و همچنان وضعیت خوبی نخواهیم داشت.

استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: طبق پیش بینی ها، میانگین دما نیز در کشور و منطقه از شرایط معمول زمستان بالاتر است که این پدیده مساله حادی ایجاد می‌کند و بارش برف که از مهمترین منابع آبی برای استفاده در بهار و تابستان است، در ارتفاعات ذخیره نخواهد شد و با افزایش دما این منابع از دست می رود.

در طولانی ترین لانینای قرن قرار داریم

دکتر مفیدی خاطرنشان کرد: وضعیت اقلیمی برخی نقاط از کره زمین تاثیر قابل توجهی بر شرایط اقلیمی دیگر نقاط دارد که اقیانوس آرام از جمله این مناطق است.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: تغییرات دمایی سطح آب بخشهای استوایی اقیانوس، میزان بارندگی و درجه دما در سایر نقاط را تحت تاثیر قرار می دهد و هر ساله روی شرایط اقلیمی کره زمین تغییراتی ایجاد می کند.

دکتر مفیدی ادامه داد: در برخی از سالها این منطقه از اقیانوس آرام، به خصوص در نیمه شرقی از شرایط معمول سردتر و در برخی سالها گرمتر می شود.

وی گفت: وقتی دمای سطح اقیانوس سردتر از نرمال شود، پدیده لانینا رخ می دهد و هم اینک یکی از طولانی ترین پدیده های لانینای قرن را می گذرانیم و دمای سطح آب اقیانوس در نیمه شرقی آن حدود 1.5 درجه کمتر از حد نرمال است که منجر به کاهش بارندگی ها و افزایش دما در منطقه خاورمیانه و کشور شده است.

این اقلیم شناس ادامه داد: طبق تحقیقات صورت گرفته وقتی لانینا اتفاق می افتد، برخی از مناطق دنیا دوره پرباران و برخی دیگر دوره کم باران و خشکسالی را تجربه می کنند که ایران و خاورمیانه در گروه دوم قرار دارند و با این پدیده، گرفتار خشکسالی می شوند. از سال 2020 متاسفانه برای منطقه ما پدیده لانینا رخ داده و در یکی از طولانی ترین لانیناهای قرن قرار گرفته ایم.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: در سالهای اخیر و به خصوص در دهه گذشته، خاورمیانه و ایران پاییز خیلی خشک و زمستان خشکی را پشت سر گذارده اند که همچنان درگیر این وضعیت هستند.

دکتر مفیدی افزود: بر اساس این مطالعات پدیده لانینا همچنان ادامه دارد اما پیش‌بینی می شود که این پدیده تا نیمه زمستان امسال خنثی شود اما باز هم دوره اصلی بارشها را از دست می دهیم.

چشم‌انداز روشنی از بارش نرمال در شرق کشور نداریم

دانشیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص وضعیت بارندگی ها در شرق کشور اظهار کرد: پاییز امسال میزان بارندگی در کشور و به خصوص در شرق و شمال شرق بیش از 50 درصد کمتر از میزان نرمال خواهد بود.

دکتر آذر زرین افزود: همچنین به دلیل حاکمیت پدیده لانینا، شانس چندانی برای بارش برف در زمستان امسال پیش بینی نمی شود و اگر هم بارشی باشد به دلیل گرم بودن هوا در زمستان، این برف ها که از منابع اصلی مدیریت آب در بهار و تابستان می‌توانند باشند، ذوب می شوند.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: بر این اساس چشم انداز روشنی از بارش نرمال در شرق کشور وجود ندارد و خشکسالی حاصل از پدیده لانینا، تاثیر منفی روی منابع و ذخایر آبی خواهد داشت.

کاهش بارندگی ها در خراسان رضوی

استان خراسان رضوی و مشهد امسال با کاهش نسبی بارندگی نسبت به سالهای قبل و کاهش شدید بارندگی نسبت به دوره بلندمدت مواجه بوده است.

طبق اعلام سرپرست اداره کل هواشناسی خراسان رضوی، میانگین بارندگی استان در سال زراعی جاری، از ابتدای مهرماه تا هفته اول آبانماه، 2.7 میلیمتر بوده که این میزان نسبت به دوره آماری، حدود 42 درصد کاهش یافته است.

علی اصغر دهقان در گفت و گو با خبرنگار افزود: میانگین دوره آماری ایستگاه های بارندگی خراسان رضوی 5.5 میلیمتر است، البته میزان بارندگی در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال پیشین با 0.9 میلیمتر افزایش به 2.7 رسیده است.

80 درصد مخازن سدهای استان خالی است

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار  اظهار داشت: میزان بارندگی در این استان در سال زراعی 1401-1400 حدود 146.9 میلی‌متر بود که این میزان در مدت مشابه بلندمدت در استان 186.5 میلی‌متر بوده است، یعنی بارش نسبت به دوره بلندمدت 21 درصد کاهش داشته است.

علیرضا طاهری افزود: هم اینک آب موجود در مخازن سدهای استان 313 میلیون متر مکعب است که این میزان در مدت مشابه پارسال 434 میلیون متر مکعب بود و اکنون تنها حدود 20 درصد از حجم مخازن سدهای استان آب دارد، که اصلا شرایط خوبی نیست.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: وضعیت منابع آبی این کلانشهر، با توجه به کاهش 67 درصدی میزان بارندگی نسبت به دوره بلندمدت، بسیار نگران کننده است.

حسین اسماعیلیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: خشکسالی در کشور و بیشتر از آن در خراسان رضوی و مشهد شدت دارد و میزان خشکسالی این کلانشهر در 2 سال آبی گذشته در 70 سال گذشته بی سابقه بوده است.

وی خاطرنشان کرد: میزان بارندگی مشهد در سال جاری نسبت به دوره بلندمدت 6٧ درصد و نسبت به مدت مشابه پارسال 22 درصد کاهش یافته است.

ناگفته نماند که خشکسالی حاکم بر کشور و خراسان رضوی روی ابعاد مختلف زندگی تاثیر می گذارد و بخش های کشاورزی، صنعت و اقتصاد از این وضعیت آسیب می‌بیند و تامین آب شرب شهروندان با شرایط تنشی روبه رو می شود.

بر اساس نظر کارشناسان، مدیران و مسوولان امر، باید با درنظر گرفتن پدیده‌های اقلیمی، برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدتی را برای مواجهه با شرایط کم‌آبی و گذر از این بحران با کمترین آسیب صورت داد که این مهم در دولت سیزدهم مورد تاکید است و البته نقش همراهی مردم نیز برای مواجهه موثر و گذر از این شرایط غیرقابل انکار است.