بزرگنمايي:

پیام خراسان -   به رغم اینکه بارها از سوی کارشناسان اعلام شده با اجرای طرح‌های آبخیزداری می‌توان سیلاب‌ها را به فرصت تبدیل نمود اما در شهرستانی مانند کلات که از ابتدای امسال تاکنون وقوع بالغ بر 10 سیلاب خطرناک را تجربه کرده، به دلیل نبود اعتبار، اجرای پروژه‌های مطالعاتی و طرح‌های آبخیزداری با مشکلات جدی مواجه است.
 
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات اظهار کرد: برای انجام 50 هزار هکتار طرح‌های آبخیزداری در شهرستان نیازمند تخصیص اعتبار هستیم.
مجید بهشتی افزود: از 380 هزار مساحت کل شهرستان 360 هزار هکتار آن قابلیت اجرای طرح‌های آبخیزداری دارد که تاکنون طرح‌های مطالعاتی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری 90 هزار هکتار تهیه شده و آماده اجراست.
وی با بیان اینکه از 90 هزار هکتار تاکنون در 40 هزار هکتار طرح‌های آبخیزداری اجرا و تنها 10 تا 15 هزار هکتار آن تکمیل شده، اظهار کرد: طرح‌های آبخیزداری وابستگی شدیدی به یکدیگر دارند و همه باید در یک بازه زمانی مشخص تکمیل شوند تا کارآیی کامل را داشته باشند.
بهشتی اظهار کرد: وقتی در یک آبراهه طرح مطالعاتی 10 سازه آبخیزداری با مشخصات خاصی جانمایی شده، باید در یک بازه زمانی مشخص قبل از شروع سیلاب‌ها به نتیجه برسد و به طور کامل اجرا شود اما اگر هشت سازه ناقص باقی بماند، عملا عمر مفیدشان کاهش می‌یابد و پشت سازه رسوب می‌گیرد و کارآیی آن پائین می‌آید.
وی تصریح کرد: تاکنون در خصوص 12 حوزه آبخیز شهرستان به مساحت 90 هزار هکتار مطالعه شده و انجام طرح‌های مطالعاتی جدید برای باقی تا 360 هزار هکتار طبق قانون و براساس برنامه ششم توسعه ممنوع است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات گفت: با اعتباراتی که در سال‌های 98 و 99 از محل صندوق توسعه ملی اختصاص یافت، توانستیم سازه‌های خوبی را اجرا کنیم که بیشتر مربوط به حوزه شهری بود. همچنین از ابتدای امسال بالغ‌ بر 10 سیلاب خطرناک در داخل شهر کلات رخ داده اما به دلیل سه آبراهه‌ای که آبخیزداری آن تکمیل شد، برای مردمی که در زیرحوزه بودند، هیچ مشکلی پیش نیامد.
اجرای طرح‌های آبخیزداری به تنهایی مانع بروز سیلاب نیست
بهشتی بیان کرد: اجرای طرح‌های آبخیزداری به تنهایی مانع بروز سیلاب نیست؛ به ویژه آنکه با تغییر اقلیم، سیلاب‌ها در مدت‌زمان بسیار کم با بارندگی‌های شدید و درشت‌دانه اتفاق می‌افتد و این کار کنترل را سخت می‌کند.
وی اظهار کرد: یکی از کارهایی که برای جلوگیری از سیلاب باید انجام دهیم، توجه به پوشش گیاهی است؛ به طوری که باید پوشش مرتعی و جنگلی را افزایش دهیم که این موضوع هم با کنترل دام محقق می‌شود.
بهشتی با بیان اینکه دوره بازگشت سیلاب‌ها 50 و 100 ساله است و طرح‌های آبخیزداری را برای دوره بازگشت 25 ساله و بندهای خاکی و سدها را برای 50 سال در نظر می‌گیرند، اظهار کرد: برای همین امکان عبور سیلاب از طرح‌های آبخیزداری بسیار زیاد است. با توجه به توپوگرافی کل شهرستان و شیب بسیار بالا شاهد حجم زیاد سیلاب و میزان قابل توجه رسوبات هستیم؛ به طوری که 60 درصد سیلاب‌های به وقوع پیوسته داخل شهر رسوب است.
70 درصد پل‌ها مسدود شده‌اند
وی بیان کرد: از برخی آبراهه‌ها به عنوان معبر استفاده شده و یا در آن ساخت و ساز غیر مجاز صورت گرفته، حال آنکه هرچه وارد بستر شویم و از محدوده و حریم استفاده کنیم، سیلاب‌ها خسارت‌های بسیاری را وارد می‌کند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات گفت: برخی تصور می‌کنند آبریزها کارآیی خود را از دست داده‌اند؛ به همین دلیل اقدام به ساخت و ساز می‌کنند اما سیلاب‌ها با دوره بازگشت 50 و 100 ساله خسارت‌های هنگفتی وارد می‌کنند.
وی با تاکید برهم‌گرایی بین منابع آب از طریق هم‌افزایی بین شهرداری‌ها و اداره کل منابع طبیعی استان گفت: سال 99 در تهیه طرح‌های مطالعاتی داخل شهر این همگرایی وجود داشت ولی متاسفانه ادامه نیافت. در حال حاضر به دلیل عدم تخصیص اعتبار و اجرا نشدن طرح‌های مطالعاتی اکنون شاهد بروز خسارت‌ هستیم.
بهشتی افزود: هم‌اکنون در 16 هزار هکتار حوزه آبخیز شهری شهر کلات مطالعه انجام شده است؛ هرچند در این 16 آبراهه اصلی که آب مستقیم از زیر آسفالت یا پل‌هایی که قبلا تعبیه شده، رد و وارد رودخانه اصلی می‌شود اما 70 درصد آن مسدود شده و 30 درصد هم کوچک و باریک است؛ لذا وقتی سیلابی از بالادست می‌آید، به دلیل عدم اجرای طرح‌های آبخیزداری وارد شهر می‌شود.
50 هزار هکتار طرح‌های آبخیزداری معطل تخصیص اعتبار
وی تکمیل دیوار ساحلی کنار رودخانه را با ارتفاع سه تا چهار متر ضروری دانست و گفت: عدم تکمیل آن تاکنون خسارت‌های بسیاری وارد کرده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات گفت: اجرای 50 هزار هکتار طرح‌های آبخیزداری معطل تخصیص اعتبار است. روند تخصیص اعتبارات از سال 1399 به بعد که اعتبارات در قالب اوراق اختصاص یافت، رضایتبخش نیست زیرا 50 درصد این اعتبارات کارایی لازم را ندارد.
وی افزود: طرح‌های آبخیزداری تغذیه سفره‌های زیرزمینی را بر عهده دارد و نگه داشتن آب‌های جاری را با اجرای این طرح‌ها امکان‌پذیر نیست و چنین پروژه‌هایی فقط از پس کنترل سیل و رسوب بر می‌آید.
سیلاب‌هایی که آب و خاک را از کشور خارج می‌کنند
بهشتی بیان کرد: سالانه 10 تا 15 سیلاب در شهرستان کلات رخ می‌دهد که هر کدام میلیون‌ها تن آب و خاک را از کشور خارج می‌کند؛ لذا کلات جزو استثنائات در اجرای طرح‌های آبخیزداری باید باشد.
وی با بیان اینکه با وقوع کوچک‌ترین سیلاب، آب و خاک از کشور خارج می‌شود، گفت: برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در سطح 90 هزار هکتار بالغ‌ بر 250 میلیارد تومان اعتبار نیاز است و هر سال این میزان افزایش پیدا می‌کند. به ازای هر هکتار 40 هزار تومان برای تهیه طرح مطالعاتی اعتبار نیاز است. اکنون 270 هزار هکتار اراضی شهرستان نیاز به طرح مطالعات آبخیزداری در حوزه‌های مختلف دارد.
وی گفت: برای مدیریت آبراهه‌ها و سیلاب‌ها در شهر 107 سازه در 16 آبراهه پیش‌بینی شده تا از وارد آمدن خسارت به زیرساخت‌های شهر کلات جلوگیری شود. تاکنون 20 سازه در چهار آبراهه تکمیل شده و 10 سازه از اعتبارات سال جاری با اعتباری بالغ‌ بر 15 میلیارد تومان پس از انعقاد قراداد اجرا و تکمیل می‌شود. 87 سازه دیگر هم معطل اعتبار است.
لزوم مراقبت از بزرگترین جنگل پسته وحشی خاورمیانه
بهشتی تصریح کرد: حدود 45 هزار هکتار جنگل در شهرستان کلات وجود دارد که باید از آن مراقبت شود. همچنین بزرگترین جنگل پسته وحشی خاورمیانه در کلات قرار دارد که ذخیره‌گاه بسیار ارزشمندی است. در حال حاضر جنگل‌های ارس هزارمسجد با 7000 هکتار مدیریت و کنترل می‌شود.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات خاطرنشان کرد: سال گذشته حدود 160 هکتار به جنگل‌های پسته در چهچه و منظر افزوده شد که با توجه به توپوگرافی شهرستان و منطقه و همچنین وجود دام فراوان و کمبود نیرو و نیز عدم تخصیص به موقع اعتبارات مشکلات بسیاری برای اجرای طرح‌ها در این منطقه وجود دارد.
وی افزود: اگرچه 7000 هکتار وسعت جنگل پسته است و هر سال 60 تا 70 هکتار در آن نهال‌کاری می‌شود تا جنگل را وسعت می‌دهیم اما خشکسالی‌ها آزاردهنده شده و برای نگهداری و آبیاری از اجنگل مزبور نیاز به اعتبار بسیاری است.
مشکل حاد چرای غیرمجاز دام در کلات
بهشتی با ابراز تاسف از اینکه در شهرستان کلات به دلیل وجود دام مازاد، مشکل حاد چرای دام وجود دارد، افزود: در کنار مازاد دام، کمبود نیرو و جرائم غیر بازدارنده باعث بروز مشکل چرای غیرمجاز شده است.
وی با بیان اینکه هر سال 150 تا 200 پرونده به دلیل چرای غیرمجاز دام در شهرستان تشکیل می‌شود، خاطرنشان کرد: باید اعتبارات خاصی به حوزه آموزش و ترویج اختصاص یابد و این موضوع هم از مدارس آغاز شود و با کمک همیاران طبیعت که تعدادشان در شهرستان به 200 نفر می‌رسد، فرهنگ‌سازی صورت گیرد تا آحاد جامعه در زمینه حفظ جنگل و پوشش مرتعی برای آیندگان تلاش کنند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کلات تصریح کرد: هرچند 290 هزار هکتار مرتع در شهرستان کلات داریم که این مراتع در سال‌های گذشته ممیزی شده و 100 درصد آن غنی بوده‌اند ولی الان به دلیل تاثیر خشکسالی‌های پی در پی و عدم بارندگی‌های به موقع 30 درصدش فقیر و متوسط است.
وی با بیان اینکه باید پوشش مرتعی را به روش‌های مختلف و با کمک همه شهروندان افزایش دهیم، گفت: 2000 هکتار در سطح شهرستان واگذاری مرتع برای معادن و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های مختلف انجام شده است.
بهشتی با تاکید بر لزوم حفظ پوشش گیاهی توسط مردم و دامداران اظهار کرد: اگر خروج و ورود به مراتع توسط بهره‌برداران رعایت و طرح‌های مرتع‌داری برای مراتع‌شان تهیه شود، میزان بروز سیلاب کاهش بسیار می‌یابد و در کنترل سیلاب موفق‌تر خواهیم بود.