بزرگنمايي:

پیام خراسان- شهرستان مرزی سرخس با حدود 100 هزار نفر جمعیت از شرق و شمال با کشور ترکمنستان هم مرز است و گذرگاه مرزی جاده ای و ریلی آن سالانه محل تبادل میلیونها تن کالای صادراتی و ترانزیتی از ایران به کشورهای آسیای مرکزی است.

پارسال 3.2 میلیون تن از مبادلات تجاری خارجی کشور شامل صادرات، واردات و ترانزیت به ارزش 5.6 میلیارد دلار از مرزهای جاده ای و ریلی سرخس انجام شد که از این تبادلات تجاری 732 تن مربوط به صادرات، 103 تن واردات، 1.7 میلیون تن ترانزیت ورودی و 695 تن ترانزیت خروجی کالا بوده است.

همزمان با رفع محدودیتهای کرونایی از سوی ترکمنستان و رونق دوباره ترددهای زمینی و ریلی، شاهد توجه کشورهایی مانند روسیه و چین به این گذرگاه مرزی برای اتصال دالانهای تجاری از شرق به غرب آسیا و از شمال به جنوب آسیا (هند) در سال جاری بوده ایم.

1.5 میلیون تن تجارت در هفت ماه

با رفع محدودیتهای مرزی یاد شده از مهرماه ترددهای زمینی در مرز سرخس با رشدی 2.5 برابری همراه شد و مطابق آمار ارائه شده توسط اداره کل گمرک سرخس، تجارت خارجی شامل صادرات، واردات و ترانزیت کالا از گذرگاه های ریلی و جاده ای مرز سرخس با ترکمنستان در هفت ماه 1401 به مرز 1.5 میلیون تن رسید.

سرپرست اداره کل گمرک سرخس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در بازه زمانی یاد شده 448 هزار تن کالا از مرزهای زمینی و ریلی سرخس به کشورهای آسیای مرکزی و روسیه صادر شده است که در مقایسه با مدت مشابه پارسال رشدی 13 درصدی را نشان می دهد.

علی اکبر کیانی علی آباد ادامه داد: در هفت ماه امسال 975 هزار تن کالا در قالب ترانزیت ورودی و خروجی از طریق این مرز و در مسیر ایران و کشورهای آسیای مرکزی و روسیه جا به جا شده است که حکایت از رشد 62 درصدی دارد.

وی گفت: دربازه زمانی یاد شده 49 هزار تن انواع کالا از مرز سرخس وارد کشور شده است که در مقایسه با مدت مشابه پارسال 14 درصد کاهش داشته است.

کیانی علی آباد، کاهش محدودیت در ترددهای تجاری و مرزی با ترکمنستان، تسهیل خدمات تجاری و گمرکی در این مرز و آغاز ترانزیت انبوه کالا با کشورهای مستقل مشترک المنافع (سی. آی. اس) به ویژه با روسیه را دلیل اصلی رشد صادرات و ترانزیت کالا عنوان کرد.

سرپرست اداره کل گمرک سرخس اضافه کرد: برقراری روابط حسنه با کشورهای منطقه و همچنین عضویت ایران در پیمان همکاری اقتصادی و امنیتی شانگهای، که در دولت سیزدهم روی داد، چشم انداز بسیار روشن و امیدوارکننده ای برای توسعه و رونق بیش از پیش تجارت در این مرز ریلی و جاده ای پیش روی همگان قرار داده است.

در ادامه این روند رو به رشد تجارت و البته شرایطی که جنگ اوکراین برای ترددهای تجاری روسیه از مسیر غرب اروپا و دریای سیاه و ترکیه ایجاد کرده است، شاهد عقد قراردادهایی برای ترانزیت بار روسیه از مسیر ایران به مقصد هند و جنوب آسیا هستیم.

حمل یک میلیون تن زغال‌سنگ از مبدا روسیه و قزاقستان به هند و پاکستان و ترانزیت 300 هزار تن کود شیمیایی از روسیه به هند از مسیر ریلی ایران، از جمله این قراردهای مهم بود و مقرر شد حجم مبادلات یاد شده تا پایان سال از طریق خطوط ریلی ایران به کشورهای مقصد ترانزیت شود.

با توجه به تفاوت عرض ریل کشورهای مستقل مشترک المنافع با ریل راه آهن در ایران، به ناچار بار ارسالی به ایران باید در فرایند بارسپاری (ترانشیپمنت) از ناوگان روسی به قطار ایرانی منتقل شود.

ترانشیپ یا ترانشیپمنت عبارت است از انتقال کالا از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر که این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل و نقل ترکیبی رایج است و در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقاصد استفاده می شود. جریان انتقال غالبا با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به 2 شکل انتقال مستقیم و انتقال غیرمستقیم صورت می‌گیرد.

سرمایه گذاری روس‌ها در ایجاد پایانه زغال‌سنگ

با توجه به مشکلات پیشِ رو یک سرمایه گذار روس به سرمایه گذاری تخصصی در حوزه بارسپاری (ترانشیپمنت) کالا در مرز سرخس اقدام کرد. نباید از نظر دور داشت از زمان راه اندازی مرز زمینی سرخس، آستان قدس رضوی اقدام به تجهیز این مرز کرد و هم اکنون نیز منطقه ویژه اقتصادی سرخس در جوار پایانه مرزی به همت این مجموعه مدیریت و پشتیبانی می شود.

رییس هیات مدیره منطقه ویژه اقتصادی سرخس خراسان رضوی در خصوص سرمایه گذاری در این مجموعه به خبرنگار ایرنا گفت: یک سرمایه گذار اهل روسیه برای ساخت پایانه تخصصی ریلی جابه جایی زغال سنگ و کود شیمیایی با منطقه ویژه اقتصادی سرخس این استان قرارداد منعقد کرده است.

محمدرضا برهمند افزود: ارزش قرارداد احداث بارانداز ریلی یادشده به مساحت 26 هکتار، معادل 2 هزار و 500 میلیارد ریال است و هم اینک علاوه بر خرید زمین، برخی تجهیزات توسط این سرمایه گذار روس از طرف ایرانی خریداری شده است.

وی گفت: پایانه تخصصی انتقال بار مذکور مخصوص بارهای فله از جمله زغال سنگ است تا امکان بارسپاری (ترانشیپمنت) کالای یادشده در مرز ریلی سرخس از قطارهای روسیه با ریل عریض به شبکه ریلی کشورمان انجام شود.

اما سرمایه گذاری خارجی در شهرستان سرخس به همین میزان خلاصه نمی شود، چینی ها که در حال ایجاد دالان‌های تجاری مطمئن از شرق به غرب هستند، برنامه ریزی کلانی برای سرخس انجام داده اند.

سرمایه گذاری 400 میلیون یوآنی چین

آن گونه که مسوولان منطقه ویژه سرخس اعلام کرده اند پس از حدود پنج ماه تبادل نظر، در نهایت چینی ها مهرماه امسال قراردادی برای ایجاد یک بارانداز کانتینری در سرخس منعقد کردند.

مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: قرارداد مشارکت در ساخت و بهره برداری از پارک بزرگ لجستیک بین المللی سرخس، بین سرمایه گذار چینی و آستان قدس رضوی به عنوان اداره کننده منطقه ویژه اقتصادی سرخس ماه گذشته در تهران امضا شد که طرف چینی در مرحله نخست آن 400 میلیون یوآن سرمایه گذاری خواهد کرد.

محمدرضا کلایی بدون ارائه توضیحات بیشتر، افزود: بر اساس این قرارداد، مرکز و پارک بزرگ لجستیکی و کانتینری در قالب گذرگاه (کریدور) ارتباطی چین به اروپا در چند مرحله ایجاد خواهد شد.

20 میلیون تن ترانزیت کالا در مسیر چین- ایران- ترکیه

معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، 24 مهرماه امسال در آیین عقد این قرارداد مهم گفته بود: یکی از اساسی ترین و مهمترین سیاستهای دولت سیزدهم، ترانزیت و ایجاد زیرساختهای توسعه ای این موضوع است.

مهدی صفری افزود: طرح بزرگ پارک لجستیک بین المللی یک نمونه از فعالیتهای موفق در دولت سیزدهم به شمار می‌رود که 2 وزارتخانه مهم امور خارجه و اقتصاد و دارایی با همکاری آستان قدس رضوی این موضوع را پیگیری و به سرانجام رساندند.

وی ضمن اعلام حمایت و پشتیبانی کامل دولت از ایجاد گذرگاه چین و اروپا از طریق سرخس، گفت: تعیین تعرفه ها، صدور ویزای رانندگان، تکمیل زیرساختها و گمرک، چهار محوری است که با هماهنگی کامل بین کشورهای مسیر از جمله قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان در حال انجام است تا ظرفیت 20 میلیون تنی ترانزیت از طریق چین- سرخس- ترکیه به طور کامل انجام شود.

کارخانه فرآوری گوگرد ترکها سه ماه دیگر افتتاح می شود

ترکها نیز حضور هوشمندانه ای در منطقه ویژه اقتصادی سرخس دارند و رییس هیات مدیره منطقه ویژه اقتصادی سرخس در این خصوص به ایرنا گفت: شرکت "کیمیا سولفور" ترکیه که در حوزه تولید فرآورده های گوگردی در 13 کشور مختلف فعالیت دارد، قراردادی با منطقه ویژه برای ساخت یک کارخانه فرآوری گوگرد منعقد کرده است.

محمدرضا برهمند افزود: در ماه نخست سال میلادی جدید (بهمن ماه 1401)، مرحله نخست این کارخانه به بهره برداری می‌ رسد، اکنون تجهیزت این واحد گوکردی خریداری شده و در حال انتقال به ایران است و ساختمان کارخانه نیز در حال ساخت است.

وی گفت: ترکیه، سرمایه گذاری سه میلیون یورویی در زمینی به مساحت 20 هزار مترمربع برای فرآوری گوگرد وارداتی از ازبکستان و ترکمنستان در منطقه ویژه اقتصادی سرخس انجام داده است تا گوگرد فرآوری شده کشورهای آسیای مرکزی را به هندوستان صادر کند.

سرمایه گذاری 77 میلیون دلاری پنج کشور در سرخس

برهمند به مجموع سرمایه گذاری شرکتها و تاجرانی از کشورهای روسیه، چین، ترکمنستان، ترکیه و افغانستان در منطقه ویژه اقصادی سرخس اشاره کرد و گفت: در حالی که سال گذشته میزان سرمایه گذاری خارجی در این منطقه ویژه اقتصادی مبلغ ناچیز 105 هزار دلار بوده است، از ابتدای امسال تاکنون این رقم به 77 میلیون دلار رسیده است.

سرپرست فرمانداری سرخس نیز در گفتگو با ایرنا گفت: دلیل اصلی رونق تجارت از مرز سرخس، تغییر سیاست و رویکرد دولت سیزدهم در برقراری ارتباط و همکاری با کشورهای مستقل مشترک المنافع و توسعه روابط ویژه با چین و روسیه بوده است.

حسن نوری زاده افزود: اکنون ترکمنستان و چین در حوزه انرژی، سرمایه گذاری مشترک خوبی دارند و مسیر ایران برای تداوم این همکاری ضروری است و همچنین رابطه چین با ایران حسنه است، که با جمع مولفه های ذکر شده، شاهد رونق همکاری های تجاری و ترانزیتی در منطقه هستیم.

سرمایه گذاری در تامین زیرساختها

وی گفت: با توجه به شرایط جنگ اوکراین در اروپا، روسیه به مسیر تجارت و ترانزیت از مسیر ایران از جمله سرخس نیازمند است و از طرفی نباید از نظر دور داشت که زیرساختهای حمل و نقل کنونی برای اهداف بلندمدت و هدفگذارهای چند میلیون تنی ترانزیت و تجارت ناکافی است.  

سرپرست فرمانداری سرخس اظهار داشت: به علت وجود همین کمبودهای زیرساختی، به خصوص در حوزه ترانشیپمنت کالا است که اکنون شاهد سرمایه گذاری شرکتهای مختلف برای ایجاد زیرساختهای جدید به منظور تسهیل در تجارت در مرز جاده ای و ریلی سرخس هستیم.