بزرگنمايي:

پیام خراسان- با کنکاشی در تاریخ آموزش و پرورش کشور از ابتدا تاکنون می‌توان فهمید که دوران انقلاب اسلامی عصر شکوفایی تعلیم و تربیت در ایران است، چرا که چنین دستاوردهایی را نه در دوران شاهان صفوی و قاجار و نه در حکومت پهلوی اول و دوم می‌توان سراغ گرفت.

آنطور که در تاریخ آمده در دوران رضاخان روزآوری ساختارهای اجتماعی، فکری و فرهنگی طبق استانداردهای غربی، جایگزینی مفاهیم غیرمذهبی به جای مفاهیم مذهبی در شکل‌گیری نظام تعلیم و تربیت دیده می‌شود.

البته در همان دوران لایحه تعلیم اجباری به مجلس رفت و تصویب شد گرچه دولت وظیفه گسترش تعلیمات اجباری را در سراسر کشور به عهده گرفت اما در اجرای آن ناکامی‌های زیادی از خود نشان داد زیرا از طریق برنامه درسی مدارس، ارزش‌های مورد نظر حکومت چون شاه‌پرستی، تجددطلبی و ملی‌گرایی باید ترویج می‌شد لذا گسترش کمی مدارس (بدون توجه به کیفیت) در این دوره بیشتر خود را نشان می‌دهد.‌

از جمله تغییرات در نظام آموزشی آن زمان، امکان تحصیل برای دختران، حداقل در شکل نظری بیشتر فراهم شد اما تنها دختران برخی مقامات در مدارس ثبت‌نام می‌شدند و از طرفی توزیع یکنواختی در کشور وجود نداشت که گواه آن در خراسان جنوبی هم حافظه‌های شفاهی و اسناد کتبی است.

حدود یک قرن پیش مدرسه نسوان شوکتیه مخصوص تحصیل دختران نیز با همکاری امیر محمدعلی منصف و معدل‌الدوله کاشی شکل گرفت و طوبی محمودی (دختر مرحوم میرزا خانلرخان اعتصام الملک) که از تحصیل‌کرده‌های دارالمعلمات تهران بود به استخدام درآمد و سال 1301 همجری شمسی در عمارت قلعه شروع به کار کرد.

در حوزه تدریس هم گرچه چند نفری از معلمان ایرانی در مدرسه شوکتیه مشغول به کار بودند اما شوکت‌الملک معلمان خارجی را هم به کار گرفت که براساس اسناد موجود، نام سیدرضی حسین هندی، مسیو رومینیو، مسیو فردیناند و ژزف بریان از فرانسه و هند به چشم می‌خورد.

در دوران پهلوی دوم هرچند اندکی فضای سیاسی فرهنگی کشور باز و تلاش شد از سیطره دولت و دربار بر جریان فرهنگ به‌ویژه آموزش کاسته شود اما ساختار آموزش و پرورش تفاوت چندانی نکرد و ‌علیرغم برنامه‌ریزی‌ها خرد و کلان، دولت در طرح‌ها و برنامه هایش مثل مبارزه با بی‌سوادی شکست خورد.

گواه بر این مطالب سخنان یک پیشکسوت انقلاب است که در دوران پهلوی دوم توانسته بود با سختی دیپلم بگیرد و اکنون از رنج‌های تحصیل آن زمان برایمان روایت می‌کند.

محمدعلی ذاکریان به خبرنگار ایرنا گفت: در روستاها فقط می‌توانستیم 6 کلاس درس بخوانیم و بعد از آن با همه مشکلات مجبور به مهاجرت به شهر بودیم که فقط برای پسران و خانواده‌هایی که تمکن مالی داشتند، فراهم بود.

بیداد بی‌سوادی در روستاها

وی اظهار داشت: در شهر هم تعداد دبیرستان‌ها بسیار محدود بود که معمولا به واسطه فرزندان قشرهای خاص ظرفیت آنها تکمیل می‌شد.

این فعال سیاسی و اجتماعی گفت: آن زمان در روستاها بی‌سوادی بیداد می‌کرد به طوری که اگر کسی می‌خواست نامه‌ای بنویسد باید به دنبال فرد باسواد می‌گشت و هرچه را می‌گفت او می‌نوشت.

وی افزود: به همین دلیل که سطح سواد مردم بسیار پایین بود لذا جامعه شناخت کافی برای مسایل روز و جریانی که در حکومت می‌گذشت، نداشت.

ذاکریان با اشاره به اینکه آن زمان شعار «خدا، شاه و مهین» در مدارس ترویج می‌شد گفت: حتی صاحبنظران، اندیشمندان و کسانی که مسئولیتی داشتند خیلی نسبت به مسایل روز اطلاعات درستی نداشتند و اگر داشتند جرات بروز آن را نمی‌کردند چون کسی به نظرات توجه نمی‌کرد.

وی افزود: در چنین شرایطی اغلب معلمان آن زمان فقط 6 کلاس سواد داشتند و برای فارغ‌التحصیلان دیپلم کاری وجود نداشت.

این شهروند بیرجندی گفت: بی‌سوادی آن زمان جلوی پیشرفت فرهنگ و مسایل سیاسی را می‌گرفت به جهت اینکه در آن دوران‌ جوان با سواد خیلی کم بود، فرهنگ جامعه به‌خصوص در این مناطق به هیچ وجه نمی پذیرفت بانوان تحصیل کنند و باسواد شوند از طرفی وضعیت معیشت به‌گونه‌ای بود که خانواده‌ها ترجیح می‌دادند فرزندان از همان سنین پایین وارد بازار کار شوند تا اینکه بخواهند درس بخواهند چون توان تامین هزینه‌های تحصیل از سوی خانواده وجود نداشت.

وی افزود: فضای فرهنگی آن زمان هم اجازه نمی‌داد که افراد دنبال تحصیل بروند لذا محرومیت فرهنگی، سواد، معیشت و درآمد با هم توام بود اما در همین شرایط جشن‌های 2 هزار و 500 ساله شاهنشاهی برگزار می‌شد.

پوشش سوادآموزی خراسان جنوبی در مرز 100 درصد

اکنون بعد از گذشت 44 سال از آن روزها بنابر آمار موجود پوشش سوادآموزی در استان خراسان جنوبی به مرز 100 درصد رسیده است.

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان جنوبی در این باره گفت: پوشش سوادآموزی در استان امسال در گروه 10 تا 49 ساله به بیش از 98 درصد رسید در حالی که این شاخص قبل از انقلاب حدود 42 درصد بود و نشان از ارتقای شاخص باسوادی دارد.

سید علیرضا موسوی‌نژاد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: شاخص پوشش تحصیلی در مقاطع متوسطه اول و دوم به ترتیب به بیش از 92 و 82 درصد رسیده که نسبت به قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست.

وی افزود: شاخص پوشش تحصیلی متوسط اول در خراسان جنوبی قبل از انقلاب 54 درصد بود که اکنون به بیش از 92 درصد رسیده است.

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان جنوبی گفت: پوشش تحصیلی متوسطه دوم هم قبل از انقلاب 40 درصد و اکنون بیش از 82 درصد است.

وی یادآور شد: فعالیت هنرستان‌ها هم از هفت درصد در قبل از پیروزی انقلاب به 42 درصد رسیده است.

موسوی‌نژاد گفت: سطح سواد معلمان با شاخص لیسانس و بالاتر قبل از انقلاب 1.2 درصد بوده و اکنون 70 درصد است.

وی عنوان کرد: سرانه ورزشی دانش‌آموزان در این استان قبل از انقلاب 0.05 درصد بود که اکنون به 0.39 درصد رسیده و با اجرای طرح های مختلف در حال افزایش است.

ارتقای نیروی انسانی آموزش و پرورش

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان جنوبی گفت: پیش از انقلاب تنها 30 نفر به عنوان معلم تربیت بدنی در مدارس فعالیت می‌کردند که اکنون این عدد به 517 نفر رسیده است.

وی بیان کرد: توزیع اقلام بهداشتی و ورزشی، تولید محتوای الکترونیکی دروس تربیت بدنی و خدمات مشاوره‌ای از جمله برنامه‌هایی است که اکنون در سطح مدارس انجام می‌شود در صورتی که قبل از انقلاب هیچ پیشینه‌ای نداشته است.

موسوی‌نژاد گفت: اکنون سه مرکز تربیت معلم، چهار آموزشکده، پنج معلم‌سرا و 471 نمازخانه در بخش آموزش و پرورش استان فعال است در حالی که پیش از انقلاب هیچ کدام از این مراکز فعال نبود.

وی افزود: در حوزه پرورشی و فرهنگی نیز برنامه‌های مختلفی از جمله مسابقات قرآن، اردوهای زیارتی و سیاحتی، یادواره شهدا در مدارس اجرا می‌شود در صورتی که پیش از انقلاب این برنامه ها هیچ جایگاهی در سطح نظام آموزش و پرورش نداشت.

نهضت مدرسه‌سازی، دستاوردی از انقلاب اسلامی

مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس خراسان جنوبی هم گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 179 مدرسه با 787 کلاس درس در منطقه جنوب خراسان وجود داشت که و 75 درصد کلاس های درس هم تخریبی و تنها پنج درصد مدارس از گرمایش مرکزی برخوردار بود.

محمود چاوشان با اشاره به اینکه در آن دوران تنها 2 هنرستان و یک سالن ورزشی در این منطقه وجود داشت افزود: به جز این فضاهای آموزشی، هیچ فضا و امکانات آموزشی دیگری در این منطقه وجود نداشت.

وی گفت: اما از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی با رویکرد محرومیت‌زدایی و توزیع عادلانه خدمات در سطح کشور اقدامات بسیار موثری در ایجاد فضاهای آموزشی انجام شده است، به طوری که اکنون 2 هزار و 906 مدرسه با 10 هزار کلاس درس در استان خراسان جنوبی وجود دارد.

مدیرکل نوسازی مدارس خراسان جنوبی بیان کرد: در حال حاضر هشت درصد کلاس های درس استان، وضعیت تخریبی دارد و 100 درصد مدارس هم از سامانه گرمایش استاندارد برخوردارند.

وی افزود: نهضت مدرسه‌سازی با مشارکت دولت، خیرین و نهادهای مختلف از دستاوردهای انقلاب اسلامی است که همچنان ادامه دارد و در حال حاضر 45 درصد مدارس این استان نیازمند مقاوم‌سازی است.