بزرگنمايي:

پیام خراسان- این روزها عشایر خراسان شمالی در هیاهوی سرسبزی بهار، بار و بنه ها را از مناطق قشلاقی جمع کرده و در حال کوچ به مناطق ییلاقی هستند اما کوچ برای کمک به رزق این دامداران و تعلیف دام ها انجام می شود و سنت دیرینه ای که جلوه های زیبا و جذاب را به همراه دارد.

اما در میان زیبایی های بهار و مناظر دلکش مسیر کوچ، تخریب ایل راه ها، دل عشایر خراسان شمالی را به درد آورده است و این تصرف ها موجب می شود که زمان کوچ به تاخیر افتد و یا مجبور به تردد در جاده های اصلی شوند که این امر نیز حوادث ترافیکی برای عشایر و دام به همراه دارد.

مشکل تخریب مراتع در مسیر ایل‌راه ها، مشکل چند دهه عشایر خراسان شمالی در زمان کوچ است و عشایر سال های سال است که گریبانگیر نبود مرتع مناسب و علوفه در میان بندها و در مسیر کوچ می شوند.

عشایر خراسان شمالی در زمان کوچ بیش از 400 هزار راس دام را در مسیر قشلاق تا ییلاق از سه ایل راه اصلی شمالی، میانی و جنوبی استان کوچ می دهند و بر اساس آمار اداره کل امور عشایری 30 درصد از این ایل راه ها تصرف شده است و عشایر را در زمان کوچ با مشکل مواجهه کرده است.

دل خون عشایر از تخریب ایل راه

یکی از عشایر منطقه شاه جهان شیروان با گلایه از تخریب ایلراه ها  می گوید: متاسفانه در دهه های اخیر ایل راه ها دچار تخریب و تصرف شده است، روستاییان برای توسعه زمین های کشاورزی، ایلراه ها را شخم زده و زیر کشت برده اند و عشایر را در زمان کوچ با مشکل اساسی روبه رو کرده اند.

رضا خاوند می افزاید: عشایر با تخریب ایل راه ها و مراتع در تامین علوفه مورد نیاز دام و تعلیف آنان با مشکلات زیادی مواجه می شوند و عشایر انتظار دارند که مسوولان به این مشکل رسیدگی کنند تا مشکلات اجتماعی بیشتر نشود.

وی بیان کرد: مسیر ایل راه های عشایری استان توسط کشاورزان برای کشت محصول در اراضی تصرف می شوند و همچنین برخی از دستگاه های اجرایی نیز در روند عملیات راهسازی به حریم ایل راه های عشایری توجهی نکرده اند.

این عشایر ادامه می دهد: تصرف ایلراه ما را مجبور به ورود به جاده اصلی می کند که در این صورت خطرات ناشی از تصادف ما را تهدید می کند.

تصرف 30 درصد ایلراه‌ها

تخریب و تصرف ایل راه ها و از بین رفتن مراتع به وسیله روستاییان و برخی ادارات اقدامی است که عشایر را دچار مشکل و از آن گلایه مند کرده است و ایجاد شهرک های صنعتی در شهرهای آشخانه، بجنورد و شیروان در مسیر ایل راه ها نمونه ای از تخریب و تصرف است.

سرپرست معاونت توسعه امور زیربنایی اداره‌ کل امور عشایر خراسان شمالی در این باره می گوید: در دهه های اخیر 30 درصد از ایلراه های عشایری استان تخریب و تصرف شده است و این تولیدکنندگان در زمان کوچ با مشکل روبه رو هستند.

مهدی خانی می افزاید: طول ایل راه های استان یکهزار و 200 کیلومتر است که تنها 2 سوم از این طول برای عشایر باقی مانده است و عشایر استان در سه ایل راه کوچروی دارند که در هر سه مورد این راه ها به وسیله روستاییان و یا بخش دولتی تصرف شده است.

وی می گوید: سال های گذشته در اجرای پروژه های توسعه ای از عشایر استعلام دریافت نمی شد و بر این اساس بخش زیادی از ایل راه ها تصرف شد اما در سال های اخیر استعلام ها دریافت می شود و مشکل تصرف کاهش یافته است.

خانی با بیان اینکه کوچ عشایر بیش از یک ماه طول می کشد، گفت: با توجه به خشکسالی های سال های گذشته، مشکل تامین علوفه در مراتع میان بندها تشدید شده است و عشایر نمی توانند زمان زیادی در میان بندها بمانند.

امور عشایری: منابع طبیعی مقصر است

مدیرکل امور عشایری خراسان شمالی هم در این باره می گوید: تخریب مراتع واقع در مسیر ایل راه ها و اتراقگاه های عشایری در سال های گذشته از عمده مشکلات کوچ عشایر استان است که هر سال در زمان کوچ عشایر با آن گریبانگیر هستند و در سال های خشکسالی مثل امسال این مشکل حادتر می شود.

رضا روشن ضمیروی با بیان اینکه تصرف ایل راه ها تعادل کوچ سنتی عشایر را به هم زده است، می افزاید: جانمایی نادرست استقرار برخی تاسیسات توسعه ای بدون مطالعات آمایش سرزمینی از جمله شهرک های صنعتی شهرهای آشخانه، بجنورد و شیروان نیز از مسائل عمده ایل راه جنوبی است.

وی خاطرنشان می کند: بر اساس بند «و» اصلاح ضوابط واگذاری اراضی دولتی _ ملی به منظور اجرای طرح های کشاورزی و غیر کشاورزی بایداز سازمان امور عشایری ایران استعلام شود که بدین منظور مختصات نقاط طرح های کشاورزی و غیر کشاورزی استعلامی در کارگروه کمیته فنی سازمان مزبور و ادارات کل استانی در نرم افزار ثبتی ایلراه ها جانمایی و پاسخ استعلام بر اساس موقعیت آن اعلام می شود.

مدیرکل امور عشایری خراسان شمالی ادامه می دهد: همانگونه که برای تردد بین 2 نقطه سکونتگاهی شهر یا روستا نیاز به جاده متناسب وسیله نقلیه است، تردد گله دام عشایر نیز برای ییلاق و قشلاق نیاز به ایل راه مناسب دارد.

روشن ضمیر تصریح می کند: با توجه به مطالعه و برداشت مختصات جغرافیایی ایل راه، ثبت و حفظ و حراست از آن به عهده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و در استان ها و اداره کل متبوع آن است.

منابع طبیعی: گزارشی از تصرف وجود نداشته است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی هم در این باره می گوید: آمار دقیقی از ایل راه ها در دست این اداره کل نیست، پیش از این اداره کل امور عشایری استان نسبت به تهیه نقشه ایل راه ها اقدام کرد اما این نقشه ها نواقص داشت که برای رفع آن برگشت داده شد.

علی اسدی می افزاید: استعلام های لازم برای اجرای پروژه های مختلف انجام می شود و در سال های اخیر هیچ گونه گزارشی از تصرف ایل راه ها در استان به دست این نهاد نرسیده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی خاطرنشان می کند: حفاظت و صیانت از ایل راه ها بر عهده این اداره کل است و تلاش ما جلوگیری از تخریب و تصرف های غیرمجاز است.

دود تناقض امور عشایری و منابع طبیعی در چشم عشایر

عشایر خراسان شمالی براساس آخرین سر شماری سال 97 با بیش از هفت هزار و 168 خانوار و بیش از 30 هزار نفر جمعیت در سه زیست بوم شامل اترک شمالی و اترک جنوبی و کرمانج غربی کوچ روی دارند.

در این استان یک میلیون و 970 هزار راس دام سبک وجود دارد که شامل یک میلیون و 666 هزار و 530 راس گوسفند و بره و مابقی بز و بزغاله است و همچنین این استان دارای 82 هزار راس دام سنگین است که 79 هزار و 758 راس گاو و گوساله و 2 هزار و 491 نفر شتر دارد.

این آمار به خوبی اهمیت و نقش این قشر تولید کننده در اقتصاد این خطه از کشور را نشان می دهد تا جایی که خراسان شمالی را یکی از قطب های دامپروری می دانند ولی بازسازی ایل راه های عشایر در ابهام و تناقض بین اداره کل امور عشایری و اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی گیر کرده است.

اداره کل امور عشایری، حفاظت و صیانت از ایل راه ها را بر عهده اداره کل منابع طبیعی می داند و منابع طبیعی نیز منکر هر گونه تصرف می شود و بیان می کند که تاکنون گزارشی از تصرف ایل راه ها به دست ما نرسیده است.

بنا به گفته مسوولان امر؛ عشایر این خطه سالهاست که با این مشکل مواجه هستند و تاکنون باید این موضوع رسیدگی می شد که نشده است.

ایل‌راه جنوبی در مسیر جنوب شهرستان‌های قوچان، فاروج، شیروان، اسفراین، جنوب بجنورد، قوره میدان و مراوه تپه و ایل‌راه میانی از قوچان تا مانه وسملقان در اطراف رودخانه اترک و کالیمانی و مراوه تپه را شامل می شود و هر کدام از این مسیرها بیش از 400 کیلومتر طول دارد.

عشایر خراسان شمالی در قالب 2 ایل زعفرانلو و شادلو و ‌38 طایفه با شیوه های سنتی کوچرو و نیمه کوچرو در این استان کوچروی می کنند.

طوایف مستقر در خراسان شمالی شامل باچوانلو، قهرمانلو، ملوانلو، میلانلو، توپکانلو، ایرانلو، جیرستان، سیفکانلو، بریمانلو، پهلوانلو، جیرستان آنی‌صر، سارخانی، قلیانلو، کاوانلو، کیکانلو، بیچرانلو، نامانلو، امیرانلو، هشت‌مرخی، ایزانلو، روطانلو، تبریانی، جافکانلو هستند.

عشایر خراسان شمالی فصل سرد سال را در مناطق قشلاقی شهرستان های مانه و سملقان، راز و جرگلان و اسفراین و نیز در استان گلستان از جمله در مراوه تپه سپری می کنند.

کوچ بهاره عشایر خراسان شمالی هر سال از 20 فروردین ماه آغاز می شد اما امسال به خاطر بروز خشکسالی شدید در قشلاق مراوه تپه و گرمی هوا و فقر پوشش گیاهی مراتع و کمبود آب، کوچ عشایر از مراوه تپه زودتر آغاز شده است.

ایل راه شمالی شامل مسیر شمال شهرستانهای قوچان، فاروج، شیروان، گیفان، راز و جرگلان و مراوه تپه است. ایل راه جنوبی در مسیر جنوب شهرستانهای قوچان، فاروج، شیروان، اسفراین، جنوب بجنورد، قوره میدان و مراوه تپه است و ایل راه میانی از قوچان تا مانه وسملقان در اطراف رودخانه اترک و کالیمانی و مراوه تپه است.

براساس اعلام اداره کل امور عشایری خراسان شمالی یکهزار و 350 خانوار عشایر این استان به مناطق قشلاقی خارج استان کوچ می کنند.