بزرگنمايي:

پیام خراسان - فراموش کردن مطالب، تجربه مشترک همه افراد است که آگاهی از روند و دلایل این تجربه باعث آرامش و ایجاد توانایی تسلط بر افکار می‌شود.

وبگاه لایو سایِنس در گزارشی آورده است: آیا تا به حال برایتان اتفاق افتاده که وارد اتاقی شوید و فراموش کنید چرا وارد آن شده‌اید یا هنگام صحبت کردن فراموش کنید چه می‌خواستید بگویید؟ چه اتفاقی می‌افتد که فراموش می‌کنیم به چه چیزی فکر می‌کردیم؟
برای فهم اینکه چرا مطالب را فراموش می‌کنیم ابتدا باید نحوه عملکرد حافظه را بفهمیم و باورهای نادرست درباره آن را کنار بگذاریم.
سوزان جاگی (Susanne Jaeggi)، استاد روانشناسی در دانشگاه نورث ایسترن در آمریکا، می‌گوید: حافظه فقط یک چیز نیست؛ بلکه اجزای بسیار متفاوتی دارد که با فرآیندهای شناختی متفاوتی مرتبط هستند.
در این راستا، باید بدانیم دو نوع حافظه وجود دارد: حافظه بلندمدت و حافظه فعال (حافظه کاری). خاطرات بلندمدت دسته‌ای وسیع و چندوجهی از خاطرات شامل دانش، تجربیات و مهارت‌هایی است که برای مدت طولانی (از چندین ساعت گرفته تا همه عمر) در مغز ذخیره می‌شوند. این در حالی است که افکار موجود در حافظه فعال، هر بار فقط چند ثانیه یا چند دقیقه به ذهن خطور می‌کنند.
اِرل کِی میلر ( Earl K. Miller)، پروفسور علوم اعصاب در دانشگاه اِم‌آی‌تی در آمریکا، می‌گوید: حافظه فعال مانند «صفحه طراحی تفکر آگاهانه» است. هر جزئی از اطلاعات جدید، گفت‌وگوی درونی و مسیرهای ورودی حسی به حافظه فعال منتقل می‌شود و برخی ویژگی‌های این نوع حافظه، مشخص می‌کند که چرا ما چنین افکاری را فراموش می‌کنیم.
میلر توضیح داد: اولین ویژگی حافظه کاری، ظرفیت بسیار محدود آن است، روان‌شناسان تخمین می‌زنند که افراد فقط می‌توانند حدود چهار تا هفت «تکه» از اطلاعات مانند حروف، اعداد، کلمات یا عبارات را در حافظه فعال خود نگه دارند. مغز به جای اینکه از همه این «تکه‌ها» به طور هم‌زمان آگاه باشد، از یک فکر به فکری دیگر می‌پردازد که احتمال فراموشی برخی افکار در این میان بیشتر می‌شود.
ویژگی دوم این است که مغز مسائل بی‌اهمیت را به سرعت از حافظه فعال پاک می‌کند تا جایی برای اطلاعات جدید باز کند؛ بنابراین اگر آن خاطرات کوتاه‌مدت به خاطرات بلندمدت (فرآیندی به نام تثبیت) منتقل نشوند، به زودی توجه از روی آن‌ها برداشته می‌شود.
به گفته میلر، مغز قادر نیست چند کار را به صورت هم‌زمان انجام دهد، باید میان افکار مختلف تعادل برقرار کند؛ زیرا حافظه فعال ما به سوی افکار مختلف می‌رود. این امر مستلزم تلاش و توجه آگاهانه است که قشر پیش‌پیشانی مغز؛ منطقه‌ای که با یادگیری پیچیده، تصمیم‌گیری و استدلال درگیر است، بر آن نظارت می‌کند. اگر توجه به یکی از آن افکار جلب و بر روی آن متمرکز شود یا به جای جدیدی منحرف شود، مغز افکار قبلی را فراموش می‌کند.
عوامل فراموشی کدام‌اند؟
میلر می‌گوید: مثل این است که مغز چند توپ در دست دارد و یکی از آن‌ها را رها می‌کند؛ در این هنگام است که مطالب را فراموش می‌کنید. مخصوصاً هنگامی که مغز خواب‌آلود است یا در اثر الکل یا دیگر مواد مخدر دچار اختلال می‌شود، توپ‌های بیشتری را رها می‌کند یعنی مطالب بیشتری را از حافظه فعال خارج می‌کند. سن نیز یکی دیگر از عوامل فراموشی است. عملکرد حافظه فعال در 20 سالگی فرد به اوج خود می‌رسد و در دوران میانسالی شروع به کاهش می‌کند.
برای جلوگیری از فراموشی چه‌کار کنیم؟
میلر برای جلوگیری از فراموش کردن مطالب، در وهله اول توصیه کرد که از انجام چند کار به صورت هم‌زمان خودداری کنید. وی گفت: وقتی فکر می‌کنید در حال انجام چند کار به صورت هم‌زمان هستید، تلاش می‌کنید بین کارها تعادل برقرار کنید و این تلاش باعث افزایش احتمال فراموشی می‌شود.
جاگی نیز درباره اقدام لازم در هنگام فراموشی گفت: بازآفرینی شرایط ممکن است به یادآوری مطالب کمک کند؛ یعنی هنگامی که چیزی را فراموش کردید به اتاقی برگردید که قبلاً در آن بودید و افکار خود را دنبال کنید. این اقدام ممکن است به مغز کمک کند تا بتواند چند ثانیه به حافظه فعال خود رجوع کند و فکر را قبل از نابودی کامل بازیابی کند.