پیام خراسان - تسنیم / ذخیره آب سد دوستی، مهم‌ترین منبع آبی مشهد، به کمتر از 4 درصد حجم خود رسیده است؛ وضعیتی که با کاهش 40 درصدی بارش‌ها و قرارگیری 98 درصد پهنه مشهد در وضعیت «خشکسالی شدید»، کلانشهر مشهد را وارد یک تنش آبی بی‌سابقه کرده است.
ذخیره آب سد دوستی، مهم‌ترین منبع آبی مشهد، به کمتر از 4 درصد حجم خود رسیده است؛ وضعیتی که با کاهش 40 درصدی بارش‌ها و قرارگیری 98 درصد پهنه مشهد در وضعیت «خشکسالی شدید»، کلانشهر مشهد را وارد یک تنش آبی بی‌سابقه کرده است.
بازار ![]()
زنگ خطر در چهارمین سال خشکسالی متوالی
کلانشهر مشهد، در چهارمین سال خشکسالی متوالی و بی‌سابقه، با یک بحران جدی در تأمین آب شرب بیش از 5 میلیون نفر ساکن مواجه است. افزایش دما و کاهش چشمگیر بارش‌ها، نه تنها ذخایر سطحی را تقریباً به صفر رسانده، بلکه با وابستگی شدید به منابع زیرزمینی، خطر فرونشست زمین را در دشت مشهد به‌شدت افزایش داده است. در این شرایط، مسئولان تنها راه نجات را در همکاری منطقه‌ای و مدیریت مصرف توسط شهروندان می‌دانند.
وضعیت بحرانی ذخایر سطحی
حسین اسماعیلیان، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد اظهار کرد: ذخیره آب سد دوستی (منبع اصلی تأمین آب مشهد) اکنون به حدود 47 میلیون مترمکعب رسیده است که این میزان در مدت مشابه سال گذشته 180 میلیون مترمکعب بوده است، یعنی ذخیره این سد مهم 40 درصد کاهش یافته است.
وی با اشاره به کاهش شدید بارندگی‌ها گفت: کل بارندگی در مشهد طی سال آبی گذشته (از مهر 1403 تا مهر 1404) به میزان 152 میلی‌متر بود که در مقایسه با میانگین بلند مدت با 245 میلی‌متر، حدود 40 درصد کاهش داشته است.
اسماعیلیان با توجه به پیش‌بینی‌ها تأکید کرد: شرایط مناسبی به لحاظ بارندگی در فصل پاییز نخواهیم داشت و تجربه نشان داده بارش‌های پاییزی رواناب و سیلاب قابل توجهی برای افزایش ذخیره سدها ایجاد نمی‌کند.
وی هشدار داد: اکنون مهم‌ترین راه برون‌رفت از شرایط بحرانی پیش رو، مدیریت مصرف و توجه ویژه به استفاده بهینه از آب در سطح جامعه است.
افزایش خطر فرونشست زمین در پی خشکسالی
کارشناسان هشدار می‌دهند که وابستگی شدید مشهد به 500 حلقه چاه و منابع زیرزمینی (75 درصد تأمین آب)، در پی خشکسالی‌های متوالی، یک پیامد جدی دیگر به همراه دارد: تشدید خطر فرونشست زمین در دشت مشهد.
فرونشست زمین به افت ناگهانی یا تدریجی سطح زمین گفته می‌شود که در این مناطق، عمدتاً ناشی از برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها است. با خروج آب و افت شدید سطح آب زیرزمینی، لایه‌های زیرین خاک فشرده می‌شوند که این امر موجب نشست و فرونشست گسترده و غیرقابل بازگشت در مناطق شهری و زیرساخت‌ها خواهد شد. این موضوع در شرایطی که 60 درصد مساحت مشهد در وضعیت «خشکسالی بسیار شدید» قرار دارد، یک تهدید زیرساختی جدی محسوب می‌شود.
اقدامات و تلاش‌های نجات‌بخش
سیدحسن حسینی، فرماندار مشهد، با اشاره به تنش آبی شدید کلانشهر مشهد بیان کرد: در سنوات قبل سهم سدهای مشهد در تأمین آب شرب بیش از 70 درصد بود، اما در حال حاضر این عدد به 28 درصد رسیده است.
وی تأکید کرد: طرح برخورد با انشعابات و چاه‌های غیرمجاز دشت مشهد از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که با جدیت در دستور کار قرارگاه پایش آب قرار دارد. همچنین حفر و تجهیز چاه‌های جدید، اجرای طرح انتقال آب از یال شمالی هزار مسجد با ظرفیت 50 میلیون مترمکعب، پیگیری طرح جابجایی پساب با چاه‌های کشاورزی با حجم 260 میلیون مترمکعب پساب و بهره‌برداری از سد شوریجه تا پایان سال از اقدامات در دست اقدام است.
حسینی، وضعیت منابع سطحی را بحرانی دانست و خاطرنشان کرد: اکنون سد دوستی کمتر از 4 درصد و سدهای اطراف مشهد نیز همین حجم آب دارند؛ لذا پاییز امسال شرایط بسیار نامناسب است و باید مدیریت مصرف صورت گیرد.
درخواست کمک از ترکمنستان برای احیای سد دوستی
طبق اخبار منتشر شده در برخی رسانه‌ها محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو، در دیدار با معاون رئیس کمیته دولتی مدیریت آب ترکمنستان، وضعیت اضطراری سد دوستی را مطرح کرد.
وی ضمن اشاره به اینکه وزارت نیرو آب این سد را فقط برای شرب پنج میلیون نفر ساکنان مشهد استفاده می‌کند، از طرف ترکمنی درخواست کرد تا با به صفر رساندن برداشت آب از سد دوستی، مساعدت کند تا امکان تأمین آب شرب مشهد تا پایان سال فراهم شود. جوان‌بخت این امر را علاوه بر تقویت روابط، یک اقدام بشردوستانه و انسانی دانست.
طرف ترکمنی نیز ضمن تأیید هماهنگی‌ها و حُسن روابط، اعلام کرد که عمیقاً وضعیت ایران را درک می‌کند و برای تأمین مطالبه طرف ایرانی، پیگیری و مساعدت لازم را معمول خواهد کرد.