پیام خراسان - زعفران یکی از محصولات مهم و رو به رشد خراسان شمالی است که توسعه صادرات این محصول با ارزش می‌تواند اثرات اقتصادی قابل توجهی برای منطقه داشته باشد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای خراسان شمالی ؛ با فرارسیدن فصل پاییز و سر برآوردن گل‌های بنفش رنگ زعفران در مزارع خراسان شمالی، دستان پینه بسته کشاورزان در این روزگاری که خشکسالی‌های متوالی امانشان را بریده دوباره روبه آسمان بلند وکار و تلاش دراین خطه زرخیز آغاز می‌شود، چه آن کودکی که کنار مزرعه، گل‌ها را در سبد مادر می‌ریزد، جوانی که با دستان پر از خاک به آینده امیدوارانه نگاه می‌کند و پیرمردی که چشمانش هنوز از دیدن رنگ زعفران برق می‌زند؛ همه نشانه‌ای از برکت، صبر، ایمان و پیوند انسان با خاک دارد، گل زعفران سر از خاک بیرون می‌آورد تا یادآور شود که زندگی، حتی در سخت‌ترین شرایط، ادامه دارد وامید، هنوز در دل خاک‌های خراسان نفس می‌کشد.
خراسان شمالی با داشتن 5100 هکتار مزارع زعفران بعد از خراسان‌های جنوبی و رضوی در جایگاه سوم تولید قرار دارد که شهرستان فاروج با 3600 هکتار بیشترین سطح زیرکشت قطب تولید محسوب می‌شود.
اشتغال 300 هزار نفر روز در کشتزار‌های زعفران خراسان شمالی
براساس اعلام مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی کار برداشت از پنج هزار هکتار از کشتزار‌های زعفران استان از اوایل آبان ماه آغاز و 300 هزار نفر روز در مراحل مختلف این محصول اشتغال ایجاد شده است.
به ازای هر یک هکتار کشتزار زعفران برای 60 نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشتغال ایجاد می‌شود و در این ایام حتی از شهر‌ها و استان‌های همجوار نیز نیروی کاری به این استان مراجعه می‌کنند، این یعنی زعفران می‌تواند در صورت حمایت به عامل توسعه خراسان شمالی منجر شود.
چالش‌ها و فاصله تا بهره‌وری مطلوب
اگر چه خراسان شمالی سومین تولید کننده زعفران در کشور است، اما سهم زعفران کاران ما از ارزش افزوده و سود اقتصادی این محصول باارزش واقعی آن فاصله زیادی دارد.
به گفته مسئولان سالانه بیش از 30 هزار کیلوگرم زعفران در خراسان شمالی برداشت می‌شود، اما بخش عمده‌ای از آن به‌صورت خام یا با حداقل فرآوری صادر می‌شود. این یعنی دیگران با فناوری، بسته‌بندی، برندسازی و بازاریابی، سود نهایی را می‌برند و زحمت‌کش‌ترین بخش زنجیره، یعنی کشاورزان این استان، کمترین سهم را دارند.
خام‌فروشی زعفران آفت تولید است
استاندار خراسان شمالی در حاشیه رویداد دانش‌بنیان و جشنواره زنجیره ارزش زعفران که 25 آبان در قطب تولید زعفران فاروج برگزار شد، با تاکید بر ضرورت فرآوری این محصول گفت: خام‌فروشی زعفران یکی از آفات حوزه تولید است و باید به فعالان بخش بازار، صادرات و واحد‌های تولیدی تسهیلات ارائه شود تا با فرآوری ارزش افزوده آن در استان باقی بماند.
به گفته نوری باید برند و زنجیره ارزش در حوزه کشاورزی جدی گرفته شود تا تولیدکنندگان و کشاورزان از مزایای آن بهره‌مند شوند.
صادرات فقط 5 هزار کیلوگرم زعفران از خراسان شمالی
گفته می‌شود اکنون تنها پنج هزار کیلوگرم از زعفران تولیدی استان به صورت خام صادر می‌شود که این روند برای خراسان شمالی مطلوب نیست.
ضعف در زنجیره تولید تا صادرات زعفران تنها به خام‌فروشی محدود نمی‌شود، بلکه استفاده محدود از فناوری‌های نوین ودانش بنیان در استحصال و خشک‌کردن و نبود زیرساخت‌های مناسب برای بسته بندی، برند سازی، صادرات و بازاریابی جهانی از دیگر موانعی است که موجب شده تا زعفران کاران خراسان شمالی از آن رنج ببرند.
به نظر می‌رسد راه عبور از این وضعیت، اتکا به دانش و فناوری است
در جهان امروز، زعفران نه‌تنها کالایی کشاورزی، بلکه محصولی فناورانه و دانش‌بنیان تلقی می‌شود، فناوری‌های نوین می‌توانند در همه مراحل زنجیره ارزش زعفران از تولید و فرآوری تا بسته‌بندی، کنترل کیفی، و صادرات نقش‌آفرینی کنند، اگر چه مسئولان مربوطه به گفته خودشان در این مسیر قدم‌هایی برداشتند، اما فقط برگزاری همایش و رویداد دانش‌بنیان، رونمایی از کتاب آموزش گام به گام زراعت و فرآوری زعفران و رونمایی از تمبر یادبود کافی نیست باید برای نجات زعفران وکوتاه کردن دست دلالان و سرازیر کردن سود آن بر سر سفره کشاورزان باید گام‌های اساسی و اصولی برداشته شود.
در حوزه تولید، استفاده از روش‌های نوین آبیاری، مکانیزاسیون کاشت و برداشت، و به‌کارگیری فناوری‌های هوشمند در مدیریت مزارع می‌تواند بهره‌وری و پایداری را افزایش دهد، برند سازی و هموار کردن مسیر صادرت از استان نیز می‌تواند ارزش افزوده آن را در استان نگهدارد.
اوج عیار زعفران در دل خشکسالی‌های خراسان شمالی
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی از برداشت 33 هزار کیلو گرم نگین زعفران از سطح پنج هزار و 29 هکتار مزارع این استان در سال جاری خبر داده و گفته برندسازی ملی و بین‌المللی این محصول بسیار مهم است و تاکنون 300 میلیارد ریال تسهیلات برای برندسازی، فروش و بازاریابی زعفران اختصاص دادیم تا بتوانیم زنجیره کامل این محصول را توسعه دهیم و از خام‌فروشی جلوگیری کنیم.
بی‌صدا، اما ویرانگر؛ هجوم به ریشه امید کشاورزان
طلای سرخ خراسان شمالی، این روز‌ها گریبان گیر مشکلات و معضلاتی شده و مزارع زعفران به جولانگاه موش‌ها بدل شده است؛ از پیاز زعفران تا بقایای گیاهی، هیچ چیزی در امان نیست و هر صبح کشاورزان شاهد ردی از ویرانی در خاک‌های ترک‌خورده مزرعه خود هستند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی این حمله بی‌صدا وویرانگر را حاصل خشکسالی و کاهش بارندگی‌های چند سال اخیردانسته و گفته مراتع و بیابان‌ها از نظر علوفه فقیرشدند که این موضوع جوندگان را به سمت مزارع چندساله و باغ‌های استان کشانده است.
امید میثاق بیان کرد: طرح مبارزه با موش‌ها آغاز شده و سازمان جهاد کشاورزی سموم و طعمه‌های لازم را فراهم کرده و به صورت رایگان در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد.
تولید سالانه 350 تن نگین زعفران در کشور
معاون امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی که برای شرکت در همایش زعفران به خراسان شمالی سفرکرده بود در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما گفت: سطح زیرکشت زعفران در کشور حدود 127 هزار هکتار است و سالانه 350 تن نگین زعفران در کشور تولید می‌شود که 250 تن آن به کشور‌های دیگر صادر می‌شود و ارزش صادرات این محصول حدود 400 میلیون دلار برآورد شده است.
به گفته مجید آنجفی بخش عمده زعفران کشور متاسفانه با برند سایر کشور‌ها عرضه می‌شود و ضروری است که صادرات این محصول با ارزش افزوده کامل دنبال شود.
اقدامات حمایتی و ظرفیت‌های کشاورزی
آنجفی تصریح کرد: ارزش صادرات زعفران با بهبود فرآیند‌ها و حمایت از کشاورزان می‌تواند به بیش از 800 میلیون دلار برسد.
او گفت: توسعه صادرات زعفران نیازمند حرکت به سمت بسته‌بندی استاندارد و بازاریابی علمی است و فاروج در خراسان شمالی به عنوان یکی از قطب زعفران ایران نقش مهمی در ایجاد برند ملی و حضور در بازار‌های جهانی دارد و کشاورزان این منطقه باید با نوآوری و حمایت، جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی برای زعفران ایجاد کنند.
آنجفی افزود: کشت زعفران باید با برند ملی انجام شود و مدل عملیاتی باز طراحی شود تا از تولیدمحور بودن به نوآوری محور بودن منتقل شود. توجه به بسته‌بندی با استاندارد‌های جهانی و استفاده از فناوری‌های نوین، کلید موفقیت کشاورزان و تثبیت جایگاه زعفران ایران در بازار جهانی است.
فاروج با بیشترین سهم در کشت زعفران، رتبه نخست را دارد و با گسترش زعفران در سایر شهرستان‌ها، خراسان شمالی به یکی از قطب‌های تولید طلای سرخ در کشور تبدیل شده است.
هدفگذاری تولید 500 تنی زعفران در برنامه هفتم پیشرفت
مدیرکل دفتر گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی پنجم آبان «روز ملی زعفران» در گفت‌و‌گو با خبرنگاران گفته بود: افزایش تولید زعفران از حدود 400 تن فعلی به 500 تن در سال با حفظ کیفیت برتر و پایداری منابع آب در برنامه هفتم پیشرفت هدفگذاری شده است.
به گفته الهام فتاحی‌فر هدفگذاری ویژه‌ای برای افزایش بهره‌وری، توسعه زنجیره ارزش و نفوذ در بازار‌های جهانی زعفران در وزارتخانه انجام شده و ایران با سهم بیش از 90 درصدی در تولید جهانی زعفران، قصد دارد ضمن حفظ این جایگاه، سهم خود از ارزش افزوده بازار جهانی را نیز افزایش دهد.
افزایش ارزش افزوده با توسعه فناوری‌ها
مدیرکل دفتر گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی گفت: حرکت به‌سوی ارزش افزوده در زعفران با توسعه صنایع تبدیلی در حوزه‌های دارویی، غذایی، آرایشی و نوشیدنی شتاب گرفته و اکنون بیش از 50 شرکت دانش‌بنیان در این عرصه فعالند.
زعفران نمادی از هویت اصیل ایرانی و میراث کهن کشاورزی کشور
ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زعفران در جهان است و تاریخچه طولانی در کشت و استفاده از این گیاه دارد. زعفران در ایران نه تنها به عنوان یک ادویه، بلکه به عنوان یک نماد فرهنگی و ملی نیز شناخته می‌شود.
در ایران باستان، زعفران به عنوان یک هدیه ارزشمند به پادشاهان و بزرگان اهدا می‌شد و در دوران اسلامی، استفاده از زعفران در آشپزی، پزشکی و صنایع دستی رواج بیشتری یافت، همچنین در دوران صفویه زعفران به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران به شمار می‌آمد و در بازار‌های جهانی بسیار ارزشمند بود و زعفران از ایران به سایر نقاط جهان گسترش یافت و در فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد.
خواص مهم دارویی گیاه
زعفران از جنبه‌های مختلف غذایی، دارویی، زینتی و صنعتی اهمیت دارد. این محصول یک ماده غذایی مقوی است که مردم از آن به منظور خوشرنگ و خوشبو کردن انواع غذا‌ها استفاده می‌کنند.
این گیاه برای درمان اسهال خونی، تب، یرقان، بزرگ شدن طحال، عفونت‌های ادراری، پایین آورنده قند خون و گاهی جهت درمان ناراحتی‌های پوستی استفاده می‌شود. زعفران مقوی، مفرح، محرک اعصاب، نشاط آور و مفید برای دستگاه تنفسی است.
در طب گیاهی چینی کلاله زعفران جهت درمان گرفتگی سینه، تحریک عادت ماهیانه و برطرف کردن درد‌های شکمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. زعفران به علت دارا بودن مواد تلخ موجبات سهولت هضم غذا را فراهم می‌سازد.
کلام آخر: زعفران، این طلای سرخ ایران‌زمین، میراثی است که از دل خاک خشک و ترک خورده بیرون آمده و به نمادی از، تلاش و ایمان مردمان این سرزمین بدل شده است، نام زعفران با ایران گره‌خورده؛ گیاهی که نه‌تنها در فرهنگ و سنت ما جایگاهی دیرینه دارد، بلکه در اقتصاد ملی و عرصه جهانی نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم و ثروت پایدار کشور مطرح شود، اگر به همت مسئولان زنجیره چرخه تولید آن از برند سازی، برداشت، بسته بندی و فراوری تا بازاریابی و صادرات بصورت اصولی انجام شود و دست دلالان را از جیب کشاورزان کوتاه کند.
نویسنده و دبیر خبر: سکینه خرمی