پیام خراسان - تعادل /بازار خودرو ایران در هفتههای اخیر بار دیگر وارد فاز افزایشی شده؛ افزایشی که در ظاهر تحتتأثیر صعود نرخ ارز است، اما بررسیهای میدانی و تحلیل کارشناسان نشان میدهد ریشه نوسانها را باید در «کمبود عرضه»، «تداوم انحصار» و «عدم آزادسازی واقعی واردات» جستوجو کرد.
بازار خودرو ایران در هفتههای اخیر بار دیگر وارد فاز افزایشی شده؛ افزایشی که در ظاهر تحتتأثیر صعود نرخ ارز است، اما بررسیهای میدانی و تحلیل کارشناسان نشان میدهد ریشه نوسانها را باید در «کمبود عرضه»، «تداوم انحصار» و «عدم آزادسازی واقعی واردات» جستوجو کرد. به بیان دیگر، التهاب بازار نتیجه اثر همزمان ساختاری و روانی است؛ ساختارهایی که سالهاست اصلاح نشده و فضا را برای فعالیت سفتهبازان باز گذاشته است.
عامل پنهان اما اصلی جهش قیمتها
بر اساس گزارشهای میدانی، خودروهای داخلی در یک ماه اخیر افزایش قیمت ناشی از نرخهای جدید کارخانهای و سیاستهای قیمتگذاری مونتاژکاران را تجربه کردهاند. این روند همزمان با رشد قیمت ارز در بازار آزاد، باعث ثبت سقفهای تازه در بسیاری از مدلها شده است؛ هرچند بازار داخلی برخلاف سالهای گذشته با رکود مطلق مواجه نیست و همچنان سطحی از تقاضای فعال در آن دیده میشود.
بازار ![]()
تحلیلگران تأکید دارند که کمبود عرضه مهمترین عامل جهش قیمتهاست. عرضه خودروسازان بهرغم ادعاهای رسمی، نهتنها پاسخگوی تقاضای فعلی بازار نیست، بلکه در برخی محصولات کاهش نیز داشته است.این در حالی است که گزارشهای میدانی نشان میدهد، خودروهای داخلی طی یک ماه گذشته با افزایش قیمت کارخانهای و همزمان اثرپذیری از نرخ ارز بازار آزاد رشد نرخ محسوسی تجربه کردهاند. اما نکته مهم اینجاست که رکود عمیق مشاهده نمیشود و سطحی از تقاضا همچنان فعال است؛ تقاضایی که اکنون بخش زیادی از آن از سوی سرمایهگذاران بازگشته به بازار شکل گرفته است.
علی خسروانی، عضو اتحادیه فروشندگان خودرو، در این باره گفته است: «رشد اخیر قیمتها بیش از هر چیز ناشی از محدودیت عرضه است. عرضهکنندگان با مدیریت حجم ورودی خودرو به بازار، مسیر رشد قیمت را کنترل میکنند. موجهای روانی شبکههای اجتماعی نیز به این آتش دامن زده است.» به گفته او، بسیاری از شایعاتی که در روزهای اخیر در فضای مجازی منتشر شده-از جمله خبر کذب ممنوعیت صادرات خودرو از چین- موجب افزایش انتظارات تورمی شده است.
واردات آزاد شد اما «آزادسازی واقعی » رخ نداد
یکی از کلیدیترین موضوعات بازار خودرو در سال جاری، وضعیت مبهم واردات خودرو است. هرچند دولت مدتی است واردات را آزاد اعلام کرده، اما واقعیت بازار و تجربه فعالان نشان میدهد که واردات نه رقابتی شده و نه توانسته فشاری بر کاهش قیمتها وارد کند.خسروانی میگوید: «اگر واردات واقعی باز شود، حتی یک درصد از حدود 8 تا 10 میلیون ایرانی مقیم خارج میتوانند به بازار واردات کمک کنند و همین کافی است تا بازار تعدیل شود.»
به گفته فعالان بازار، تا زمانی که واردات عادلانه و قابل اجرا برای همه نباشد، انحصار همچنان برقرار خواهد ماند و بازار داخلی در برابر هر نوسان اقتصادی آسیبپذیر باقی میماند.
رد درخواست افزایش قیمت ایرانخودرو
اما در میانه التهاب بازار، ایرانخودرو بهطور رسمی از سازمان حمایت درخواست افزایش قیمت محصولات خود را ارایه کرد؛ اما این درخواست با پاسخ منفی روبرو شد.
سازمان حمایت اعلام کرده است که مستندات ارایهشده ناقص بوده و «خارج از چارچوب ضوابط شورای رقابت» قرار داشته است. طبق نامه رسمی، مدارک هزینهای، گزارشهای مالی و اطلاعات تولیدی ارایه شده توسط شرکت «قابل بررسی دقیق» نبوده و بنابراین هرگونه افزایش قیمت «فاقد وجاهت قانونی» است.
عزتالله زارعی، سخنگوی وزارت صمت، نیز تأکید کرده: «وزارت صمت مخالف افزایش قیمت خودرو است، اما در قیمتگذاری نقشی ندارد و تابع تصمیمات شورای رقابت است.» این موضعگیری اگرچه مانع از جهش رسمی قیمت کارخانهای میشود، اما کارشناسان هشدار میدهند که قیمتهای بازار آزاد تحت تأثیر این تصمیم قرار نمیگیرد، زیرا عامل اصلی نوسان نه قیمت کارخانه بلکه عرضه محدود و انتظارات تورمی است.بر اساس تمامی دادههای موجود، میتوان وضعیت فعلی بازار خودرو را در سه محور خلاصه کرد: کمبود عرضه ساختاری، نوسانات ارز و موج روانی شبکههای اجتماعی و سیاستگذاری چندپاره در تولید و واردات عنوا ن کرد. بهطوری که رد درخواست افزایش قیمت ایرانخودرو نشاندهنده سختگیری نهادهاست، اما نبود یک سیاست واحد در واردات و تولید، همچنان بازار را در حالت بیثبات نگه داشته است.بازار خودرو ایران در نقطهای قرار گرفته که هر تغییر کوچک اقتصادی یا سیاسی قادر است موجی بزرگ ایجاد کند. عرضه ناکافی، واردات نیمهقفل، انتظارات تورمی و ارتباط مستقیم بازار با نرخ ارز مجموعهای از عوامل بههمپیوستهاند که عملاً قیمتها را از مدار منطقی خارج کردهاند. بنابراین تا زمانی که سه محور« اصلاح عرضه، رقابتی شدن واردات و ثبات ارزی» بهصورت همزمان و هماهنگ اجرایی نشوند، بازار خودرو همچنان در مدار «افزایش آرام اما مداوم» حرکت خواهد کرد.
صعود آرام اما پیوسته قیمتها
در همین حال رصد بازار خودرو طی روزهای گذشته در آذرماه 1404 مطابق روند هفتههای اخیر با رشد قیمتی همراه بود. دو عامل اصلی این وضعیت شامل «کاهش حدود 10 درصدی عرضه در بازار و نوسانات افزایشی نرخ ارز و اثر روانی آن بر فروشندگان» است. قیمت خودروهای داخلی بازار خودروهای داخلی امروز شاهد افزایشهای پراکنده اما قابلتوجه بود.
دنا پلاس اتوماتیک بیشترین رشد را ثبت کرد و با افزایش 30 میلیون تومانی به 1 میلیارد و 540 میلیون تومان رسید. تارا دستی V1 نیز 29 میلیون تومان رشد داشت و در نرخ 1 میلیارد و 295 میلیون تومان معامله شد. در گروه سایپا، کوییک GXR با رشد 13 میلیون تومانی به 727 میلیون تومان رسید و بیشترین تغییر را بین محصولات این شرکت ثبت کرد. در مقابل، شاهین GL برخلاف جریان کلی بازار 5 میلیون تومان کاهش داشت و روی عدد 1 میلیارد و 320 میلیون تومان ایستاد.
بازار مونتاژیها پرفشارتر و پرنوسانتر از بازار داخلی بود: فیدلیتی پرستیژ (7 نفره) جهش 90 میلیون تومانی داشت و به 4 میلیارد و 90 میلیون تومان رسید. رسپکت 2 نیز با افزایش 50 میلیون تومانی در قیمت 2 میلیارد و 140 میلیون تومان عرضه شد. کیامسی T9 افزایش 90 میلیون تومانی را تجربه کرد و به 3 میلیارد و 840 میلیون تومان رسید. کیامسی J7 نیز 60 میلیون رشد کرد و در 2 میلیارد و 710 میلیون تومان آگهی شد. هایما 7 X با افزایش 70 میلیون تومانی به 2 میلیارد و 660 میلیون تومان رسید. چانگان CS55 نیز 45 میلیون تومان افزایش داشت و روی 3 میلیارد و 200 میلیون تومان ایستاد. در مجموع، مونتاژیها بیشترین نوسان افزایشی را ثبت کردند؛ نشانهای از اتکای شدید بازار این گروه خودروها به نرخ ارز و شرایط واردات.