پیام خراسان - کتاب «گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی» نوشته حسین پاینده و برگزیده هفتمین دوره جایزه جلال آلاحمد به چاپ دوازدهم رسید.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، کتاب «گشودن رمان» اثر حسین پاینده که در بخش نقد ادبی هفتمین دوره جایزه جلال آلاحمد (۱۳۹۳) اثر برگزیده شد، اکنون به چاپ دوازدهم رسید.
این کتاب با یک ساختار آموزشی و تحلیلی دوگانه. هدف نویسنده تنها نقد چند رمان نیست، بلکه آموزش روشی عملی و قابل انتقال به خواننده برای تحلیل هر رمانی است. ایده محوری کتاب، که در عنوان آن نیز نهفته، «گشودن» رمان از موضعی تحلیلی است. پاینده در مقدمه کتاب توضیح میدهد که «گشودن» را هم به معنای «باز کردن» (رازگشایی متن) و هم به معنای «آغاز کردن» (آغاز فرآیند نقد) به کار برده است.
روش کار در هر فصل منسجم و قابل تکرار است: نویسنده در آغاز هر فصل، یک مفهوم یا مبحث نظری کلیدی در نقد ادبی مانند «روایتشناسی»، «بینامتنیت»، «مرگ مؤلف»، «کهنالگو»، «پسامدرنیسم» یا «منظر روایی» را به زبانی روشن و به اختصار توضیح میدهد. سپس سراغ صحنه آغازین یکی از رمانهای شاخص ایرانی میرود و آن صحنه را موشکافانه و بر اساس آن چارچوب نظری تحلیل میکند. در گام بعدی، این تحلیل آغازین را به کل رمان گره میزند و نشان میدهد که چگونه همان مفاهیم و الگوهای کشف شده در صحنه اول در سرتاسر اثر جریان دارند و سازه آن را شکل میدهند.
فهرست ۱۰ رمان بررسی شده در این کتاب ازین قرار است: «بوف کور» صادق هدایت، «تنگسیر» صادق چوبک، «مدیر مدرسه» جلال آلاحمد، «شازده احتجاب» هوشنگ گلشیری، «سووشون» و «جزیره سرگردانی» سیمین دانشور، «ثریا در اغما» اسماعیل فصیح، «چراغها را من خاموش میکنم» زویا پیرزاد، «آزاده خانم و نویسندهاش» رضا براهنی و «سرخی تو از من» سپیده شاملو. این انتخاب طیف متنوعی از سبکها و دورههای ادبی را پوشش میدهد.
کتاب دارای سه ضمیمه است: دو ضمیمه نخست به تحلیل یک داستان کوتاه («سه قطره خون» هدایت) و یک فیلم سینمایی («هامون» داریوش مهرجویی) با همان روش میپردازند تا کاربردی بودن روش را در رسانههای روایی دیگر نیز نشان دهند. ضمیمه سوم یک «واژهنامه توصیفی اصطلاحات نقد رمان» است که تعریف روشن حدود یکصد اصطلاح تخصصی به کار رفته در کتاب را در اختیار خواننده غیرمتخصص قرار میدهد. این ساختار سبب شده تا کتاب نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات، بلکه برای هر علاقهمند جدی داستاننویسی که میخواهد نگاه تحلیلی پیدا کند، منبعی قابل استفاده و آموزنده باشد.
از تقدیر تا تیراژ
کتاب «گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی» نخستین بار در سال ۱۳۹۲ توسط انتشارات مروارید در ۴۰۰ صفحه منتشر شد. این اثر یک سال پس از انتشار، در هفتمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد (۱۳۹۳) عنوان برگزیده بخش نقد ادبی را دریافت کرد. بر اساس آمار ثبت شده در بانک اطلاعاتی خانه کتاب و ادبیات ایران آخرین نوبت چاپ این کتاب، چاپ هشتم در سال ۱۴۰۴ است.
تداوم تجدیدچاپ این اثر در یک بازه دوازده ساله میتواند نشاندهنده این باشد که این کتاب توانسته است پیوندی با مخاطبان خود برقرار کند و به عنوان یک منبع آموزشی و تحلیلی مورد توجه قرار گیرد. چنین روندی در حوزه نقد ادبی که معمولاً تیراژ محدودتری دارد، این گزاره را برجسته میکند که آثار تخصصی نیز در صورت داشتن روایی و کاربردی بودن میتوانند در چرخه اقتصادی نشر حضوری ماندگار داشته باشند.
نویسندهای که نقشه نظریههای ادبی را به فارسی ترسیم کرد
حسین پاینده نویسنده کتاب گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی همواره فعالیت ادبی خود را در سه عرصه تدریس، تألیف و ترجمه دنبال می کند.
پاینده از سال ۱۳۷۱ تاکنون به عنوان عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه علامه طباطبائی به تدریس و پژوهش مشغول بوده و به درجه استاد تمامی رسیده است. درسهایی چون نظریههای ادبی مدرن و پسامدرن، نقد روانکاوانه و روایتشناسی از جمله حوزههای تدریس اوست.
حسین پاینده با همکاری ناشرانی مانند نیلوفر، مروارید و روزگار، نقش سرویراستار و گاه مترجم مجموعهای را بر عهده داشت که دهها کتاب کلیدی و مرجع نظریه ادبی از روانکاوی و ساختارگرایی گرفته تا مطالعات فرهنگی و پسااستعمارگرایی را به فارسی برگرداند.
نویسنده کتاب گشودن رمان دو بار موفق به کسب جایزه ادبی جلال آلاحمد در بخش نقد ادبی شده است: بار اول برای کتاب «گشودن رمان» (۱۳۹۳) و بار دوم برای کتاب دو جلدی «نظریه و نقد ادبی: درسنامهای میانرشتهای» (۱۳۹۸). او همچنین جوایز معتبر دیگری مانند کتاب سال جمهوری اسلامی، کتاب سال دانشگاهی و عنوان پژوهشگر برگزیده از سوی انجمن منتقدان تئاتر ایران را در کارنامه دارد. از دیگر آثار تألیفی او میتوان به مجموعه سه جلدی پرفروش «داستان کوتاه در ایران» (تحلیل داستان کوتاه از دوره رئالیسم تا پسامدرن)، «نقد ادبی و دموکراسی»، «گفتمان نقد» و «رمان پسامدرن و فیلم» اشاره کرد.
منبع: خبرگزاری صدا و سیما