بزرگنمايي:
پیام خراسان - سفرهای زیارتی به عتبات در سال‌های اخیر شاهد تحولاتی شده که البته این تغییرات به گونه‌ای بوده که اشتیاق افراد به سفر عتبات در قالب کاروان زیر نظر سازمان حج و زیارت را کاهش داده است.
دلتنگی کربلا
کاهش تعداد کاروان‌های اعزامی به عتبات در 5 سال اخیر
در پنج سال اخیر شاهد روند کاهشی تعداد زائران عتبات و کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت بوده‌ایم.
این امر در حالی است که حداقل پس از بازگشایی مرزها بعد از عادی شدن شرایط کرونایی، پیش‌بینی می‌شد که تعداد متقاضیان زیارت عتبات افزایش یابد و تعداد مشتاقان زیارت عتبات پس از 2 سال محرومیت از تشرف به زیارت امام حسین علیه‌السلام بیش‌تر شود.
با این وجود، سازمان حج و زیارت که متولی اعزام زائران به عتبات است، ظرفیت‌هایی نیز در نظر گرفت تا علاقه‌مندان به زیارت عتبات بتوانند در زمان دلخواه به این سفر معنوی مشرف شوند، اما با وجود باز کردن ظرفیت‌های بسیار، در نیمه دوم سال جاری که سفر زمینی و هوایی عتبات نیز برقرار بود، استقبال از اعزام‌های عتبات به حداقل رسید.
وقتی در سال یک میلیون زائر عتبات داشتیم
در اوایل دهه 90 سفر عتبات به اوج رسیده بود و با توجه به تمرکز در اعزام‌ها، حتی سالانه اعزام یک میلیون زائر را نیز شاهد بودیم، اما اکنون با توجه به تغییر رویکرد در اعزام‌ها، تعداد زائران اعزامی به نیمی از این تعداد هم نمی‌رسد و حتی از نیمه دوم سال جاری تاکنون تعداد معدودی از زائران در کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت عازم عتبات شدند.
تأثیر افزایش هزینه سفر عتبات در تعداد زائران
البته نوسان نرخ ارز و بالا رفتن هزینه این سفر نیز بی‌تأثیر در کاهش سفرهای عتبات نیست. چرا که پیش از شیوع کرونا سفر هوایی عتبات با مبلغی حدود 4 میلیون تومان صورت می‌گرفت که این رقم پاییز سال گذشته بعد از بازگشایی مرز هوایی به هشت میلیون و 500 هزار تومان رسید و اکنون سفر هوایی عتبات متوسط حدود 12 میلیون و 500 هزار تومان است.
همین افزایش قیمت سفر عتبات در ایام مختلف باعث شده تا بسیاری از مشتاقان زیارت عتبات در ایام اربعین به زیارت عتبات مشرف شوند و هر سال منتظر اربعین حسینی باشند تا با هزینه کم‌تری بتوانند اعتاب مقدسه عراق را زیارت کنند. با نگاهی به تعداد زائران اربعین و روند افزایش آن، می‌توان به این امر رسید که در سال‌های گذشته بسیاری منتظر زیارت اربعین هستند و در سایر ایام به این سفر معنوی نمی‌روند که دلیل اصلی آن هزینه سفر عتبات است.
| سال | تعداد زائران عتبات زیر نظر سازمان حج و زیارت | هزینه سفر هوایی به طور متوسط |
| 1401 تا پایان آذر | 256.470 | 11.5 میلیون تومان |
| 1400 | 49.84 | 8.5 میلیون تومان |
| 1399 | - | - |
| 1398 | 414.90 | 4 میلیون تومان |
| 1397 | 586.236 | 3.5 میلیون تومان |
چند زائر در 5 سال اخیر با کاروان‌های حج و زیارت عازم عتبات شدند؟
در سال جاری تا پایان آذرماه 256 هزار و 470 نفر به زیارت عتبات مشرف شدند. البته سفر زمینی عتبات از خردادماه برقرار شد و هزینه سفر عتبات به صورت زمینی و هوایی هم بالا بود.
در سال گذشته هم که فقط سفر عتبات به صورت هوایی انجام شد، آن هم در چهار ماه پایانی سال، 49 هزار و 84 نفر با کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت راهی عتبات شدند.
در سال 99 هم که مرزهای زمینی و هوایی به دلیل شیوع کرونا بسته بود و با وجود پیگیری سازمان حج و زیارت برای برقراری این سفرها، هیچ کاروانی راهی عتبات نشد و حتی مرزهای زمینی نیز بسته بود.
همچنین در سال 98 که درگیری‌های داخلی در عراق رخ داد و بیش از هشت ماه سفر زمینی عتبات متوقف بود، فقط اعزام‌ها به صورت هوایی انجام شد و در مدت 11 ماه، 414 هزار و 90 نفر به زیارت عتبات مشرف شدند و اسفندماه سال 98 هم که با شیوع کرونا سفر عتبات متوقف شد.
در سال 97 نیز که نسبت به سال‌های بعد تعداد زائران بیش‌تر بود و محدودیتی در سفر زمینی و هوایی عتبات وجود نداشت، 586 هزار و 236 نفر با کاروان‌های زیر نظر سازمان حج و زیارت به عتبات مشرف شدند. البته در آن ایام برای سفر عتبات باید زائران ویزا می‌گرفتند و تشرف به عراق بدون اخذ ویزا ممکن نبود.
در پنج سال اخیر با احتساب اعزام حدود 50 هزار نفر در دی‌ماه، یک میلیون و 357 هزار و 446 نفر با کاروان‌های مجاز به عتبات مشرف شدند.
نبود بسته‌های متنوع زیارتی و استقبال زائران از سفرهای انفرادی عتبات
بررسی تعداد زائران عتبات در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که تعداد زائران عتبات کاهش یافته است که البته اعزام‌های انفرادی و خارج از چارچوب حج و زیارت در این آمارها گنجانده نشده است. همچنین این تعداد بدون در نظر گرفتن آمار زائران اربعین است. اعزام کاروان‌های سازمان حج و زیارت در ایام اربعین متوقف می‌شود و سفر اربعین زیر نظر ستاد مرکزی اربعین صورت می‌گیرد.
در سال‌های اخیر بسیاری از زائران به صورت انفرادی و البته کوتاه مدت به عتبات مشرف شدند که دلیل این امر هم نبود بسته‌های متنوع زیارتی از سوی سازمان حج و زیارت بوده است. در حالی که قرار بود با تنوع بسته‌های زیارتی و ارائه خدمات مختلف از اسکان تا تغذیه و حتی حمل و نقل، افرادی که حتی به صورت انفرادی قصد تشرف به عتبات را دارند، با برنامه‌ها و امکانات زیر نظر سازمان حج و زیارت راهی عتبات شوند. اما تاکنون این امر محقق نشده است و بسیاری از اعزام‌ها خارج از چارچوب حج و زیارت در حال انجام است.
از فروردین سال 98 سفر زمینی و هوایی عتبات بدون نیاز به اخذ ویزا انجام شد. این امر در حالی است که پیش از این باید زائران مبلغ 40 دلار هم بابت صدور ویزا می‌پرداختند و پس از رایگان شدن اخذ ویزای عراق به نظر می‌رسید هزینه سفر عتبات کاهش یابد. اما حتی بعد از لغو ویزای عراق به دلیل بالا رفتن نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی، هزینه سفر عتبات کاهش پیدا نکرد. البته هزینه‌های ارزی در عراق افزایش نداشت و در برخی موارد شاهد کاهش آن نیز بودیم.