بزرگنمايي:

پیام خراسان- نخستین موزه تخصصی لباس محلی و منسوجات سال گذشته در خانه تاریخی پردلی بیرجند به طور رسمی گشایش یافت. این موزه که با هدف گردآوری لباس‌های محلی از طریق خریداری یا به امانت گرفتن راه‌اندازی شده، به بازآفرینی و احیای انواع لباس‌های محلی نیز می‌پردازد.

موزه لباس و منسوجات سنتی میزبان گردشگرانی است که علاقه‌مند به شناخت فرهنگ غنی منطقه جنوب خراسان هستند. تالار نمایش، کارگاه پارچه‌بافی سنتی، پوشش‌های مناطق مختلف خراسان جنوبی، عکاسخانه و خیاط‌خانه از بخش‌های این موزه است که انواع لباس‌های ابریشمی دستباف، اطلس، کرباس، برک، قارت و عروس همچنین پارچه‌های سنتی برک، کرباس و مله در آن به نمایش گذاشته شده است.

در واقع موزه لباس و منسوجات خراسان جنوبی مجموعه ارزشمند بوده که بخشی از هویت و اصالت مردمان این سرزمین را به نمایش می‌گذارد.

برای دیدن موزه لباس و منسوجات سنتی خراسان جنوبی از کوچه منتظری 3 وارد بافت تاریخی شهر بیرجند می‌شویم و پس از طی مسیر کوتاه به خانه تاریخی پردلی می‌رسیم.

خانه زیبا با معماری اصیل در 2 طبقه مهیای پنج بخش موزه لباس و منسوجات شده که شروع بخش‌ها از طبقه دوم است؛ بخش اول موزه لباس‌های خراسان جنوبی است که براساس جنس، نوع پارچه و مدل طراحی آن طبقه‌بندی شده است.

قدمت بیشتر این لباس‌ها به 150 سال قبل بر می‌گردد که احتمالا از دوران قاجار تاکنون به جا مانده است.

پیراهن مردانه، لباس شیردهی و قدیفه یا چادر زنانه، لباس مهمانی، کیسه و قطعه تزئینی از نمونه‌های بخش اول موزه لباس است که بیشتر پارچه‌ها از ابریشیم و اطلس بافته شده، گرچه کرباس رنگ شده با گیاه نیلی هم به چشم می‌خورد.

قارت، لباسی بافته از پشم گوسفند

لباس زمستانه مردم خراسان جنوبی که از کرک و برک بوده نیز در این بخش وجود دارد و یک قارت قدیمی که از پشم گوسفند بافته شده است.

آنچه در میان لباس‌های سنتی خراسان جنوبی بیش از همه جلب توجه می‌کند دامن‌ها و پیراهن‌های کوتاه پر چین است که در این منطقه به آن شلیته می‌گویند.

اغلب مردم خراسان جنوبی در قدیم از شلوارهای گشاد استفاده می‌کردند که نمونه‌هایی از آن در موزه لباس موجود است.

تفاوت پیراهن‌های مردانه و زنانه در جامعه قدیم خراسان جنوبی را از نوع یقه می‌توان تشخیص داد، این توضیحی است که مدیر موزه لباس‌های سنتی و نساجی خراسان جنوبی به خبرنگار ایرنا ارایه داد و گفت: پیراهن زنانه یقه آن از جلو باز می‌شده و پیراهن مردانه از روی دوش، برای همین در قدیم پیراهن را به صورت خام روی جهیزیه عروس می‌گذاشتند و براساس نیاز هر شخص در خانواده یقه آن باز می‌شد.

غزاله دلیری افزود: جمع‌آوری این لباس‌های قدیم بیش از پنج سال زمان برده که تقریبا همه از مردم محلی در روستاهای مختلف استان خریداری و به موزه منتقل شده است.

وی در بازدید از بخش دوم موزه با عنوان گنیجنه لباس‌های عروس قدیم به توضیحات خود این موضوع را اضافه کرد که همه پارچه‌های استفاده شده در این لباس‌ها دستباف بوده و با دست هم دوخته شده است.

لباس‌های عتیقه از تنور تا ویترین موزه

مدیر موزه لباس‌های سنتی و نساجی خراسان جنوبی گفت: دکمه‌های لباس‌ها نیز از صدف و سنگ ساخته شده یا به جای دکمه در برخی لباس گره استفاده کردند.

وی تصریح کرد: بیشتر این لباس‌ها روفو شده‌اند و در واقع با جمع‌آوری چنین مجموعه‌ای اکثر لباس‌های سنتی خراسان جنوبی را از نابودی نجات دادیم زیرا در برخی نقاط این لباس‌ها را از تنور بالا کشیدیم!

دلیری درباره معرفی نوع لباس عروسی در زمان قدیم گفت: لباس عروس و داماد مشابه لباس معمولی شامل پیراهن، شلیته و شلوار بوده اما رودوزی بیشتر و رنگ شادتری دارد.

وی به یکی از لباس‌های عروس مرسوم در بیرجند و خوسف اشاره کرد که از دوران قاجار به جامانده و افزود: پارچه این لباس سفید کرباس بوده که رودوزی‌های سنتی زیبایی بر آن نقش بسته است.

سیاه‌دوزی و چکن‌دوزی

مدیر موزه لباس‌های سنتی و نساجی خراسان جنوبی با بیان اینکه تزئین لباس‌های قدیمی خراسان جنوبی با سیاه‌دوزی و چکن‌دوزی است ادامه داد: تمامی طرح‌هایی که روی لباس‌ها و پرده‌های آن زمان نقش می‌بسته الهام گرفته از طبیعت منطقه است.

وی یادآور شد: معمولا هر نقشی نماد یک چیز است مثلا بوته جقه و نقش سرو در فرش‌ها نماد خوشبختی و برکت بوده است.

دلیری در ادامه لباس عروس مربوط به 50 سال پیش که از پارچه وارداتی دوخته شده را نشان داد و گفت: اغلب لباس‌ها تولیدی مردمان منطقه است و گاهی تمام سال را تلاش می کردند تا دست لباس برای اعضای خانواده تولید شود.

وی افزود: حتی بند شلوار و دامن را هم در قدیم خودشان می‌بافتند که هم وقت زیادی صرف آن می‌شد در حالی که دیده نمی‌شود.

در بخش بعدی موزه لباس‌های رنگارنگ روستای چنشت و لباس عشایر استان وجود دارد و در واقعی بخشی از هویت فرهنگی مردم به نمایش گذاشته شده است.

جاذبه دیدن تنها پنبه رنگی جهان در موزه لباس

همچنین در این موزه نوع پارچه‌های قدیم، نحوه کاشت و برداشت پنبه مله در استان خراسان جنوبی به نمایش گذاشته شده است که برای گردشگران به عنوان تنها پنبه رنگی جهان جاذبه خاص دارد چون در جای دیگر نمی‌توانند شبیه به آن را پیدا کنند.

مدیر موزه لباس و منسوجات طبیعی خراسان‌ جنوبی در این بخش توضیح داد که تمامی مراحل تولید پارچه از پنبه مله باید با دست انجام شود و به واسطه کوتاه بودن طول الیاف آن نمی‌تواند در کارخانه تبدیل به نخ شود که از این جهت سختی کار فراوانی دارد.

در بخش پنجم موزه هم دستگاه توبافی نگهداری می‌شود تا بازدیدکنندگان از شیوه و چگونگی بافت پارچه‌های قدیمی خراسان‌ جنوبی چون پارچه تولیدی از پنبه مله آگاهی پیدا کنند.

پارچه‌بافی سنتی یا توبافی به زبان محلی یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است و روستای خراشاد بیرجند سال 1397 به عنوان روستای جهانی توبافی (حوله‌بافی)، ثبت و معرفی شد.

خراسان جنوبی در حال حاضر دارای 18 موزه متعلق به اداره‌ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بخش خصوصی است که این موزه‌ها در شهرستان‌های بیرجند، قاینات، فردوس، سرایان، طبس، بشرویه و نهبندان قرار دارند.

موزه عروسک، موزه منسوجات و لباس‌های سنتی، موزه ورزش، موزه فسیل متعلق به بخش خصوصی و موزه وقف متعلق به اداره‌ کل اوقاف و امور خیریه در بیرجند، موزه خصوصی میراث زمین در طبس و موزه مردم‌شناسی بشرویه از جمله موزه‌های خصوصی در خراسان جنوبی است.