بزرگنمايي:

پیام خراسان- گذرگاه مرزی دوغارون در نقطه صفر مرزی ایران و افغانستان، در فاصله 18 کیلومتری جنوب شرقی شهر تایباد و 248 کیلومتری جنوب شرق مشهد قرار دارد.

این پایانه مرزی 33 هکتاری با افزون بر یک قرن سابقه فعالیت، نه تنها در زمره پنج گمرک برتر ایران است بلکه فعالترین واحد گمرکی خراسان رضوی پس از گمرک مشهد و تنها گمرک مستقل این استان است که نقل و انتقال ترانزیتی انواع کالاها از کشورمان به افغانستان، از طریق آن انجام می‌شود.

یگان عملیاتی مرزبانی، واحد گذرنامه نیروی انتظامی، واحد گذرنامه نهاد ریاست جمهوری، تشکیلات مدیریت پایانه، تشکیلات گمرکی، بانک، تاسیسات تخصصی قرنطینه‌های انسانی، دامی و نباتی، نمایندگی بیمه و اداره استاندارد از نهادهای فعال مستقر در پایانه مرزی دوغارون به عنوان فعال‌ترین مرز کشور در رفت و آمد مسافران خارجی است.

کالاهای بازرگانان افغانستانی، پاکستانی و گاه هندی و دیگر کشورهای جهان به مقصد افغانستان از بنادر خلیج فارس و سپس از گذرگاه رسمی دوغارون به این کشورِ همسایه ترانزیت می‌شود.

پس از تغییر حاکمیت در افغانستان و کاهش فعالیت در بسیاری از مرزها، می توان گفت مرز اسلام‌قلعه- دوغارون به مهم‌ترین گذرگاه تجاری و مسافری افغانستان تبدیل شده است، بنابراین افزایش و یا کاهش تردد ناوگان باری در این مرز به صورت محسوس اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار می دهد که این موضوع به ویژه در حوزه صادرت سوخت از ایران به افغانستان کاملا مشهود است و هرگونه کاهش تجارت در این خصوص، قیمت گازوئیل و بنزین را در این کشور دستخوش تغییر می کند.

24 ساعته شدن مرز دوغارون، مطالبه‌ای افغانستانی و ایرانی

در سال 1400، فعالان حمل و نقل و بازرگانان بخش خصوصی در 2 سوی مرز دوغارون- اسلام قلعه در ایران و افغانستان، خواستار 24 ساعته شدن یا دست‌کم افزایش ساعات کاری این مرز مهم شدند.

رییس اتاق مشترک بازرگانی هرات و خراسان رضوی پیش از این در خصوص افزایش ساعات کار فعالیت این مرز گفته بود که باتوجه به اهمیت مرز اسلام قلعه -دوغارون، طرح 24 ساعته کردن این گذرگاه توسط 2 کشور پیگیری می شد و قبل از روی کار آمدن طالبان، حکومت گذشته افغانستان نیز پیگیر این اقدام بود.

"میراجان سلیمان‌خیل" افزود: شبانه روزی کردن برای سهولت تردد در مرز را قبلا بازرگانان افغان با حکومت مطرح کرده بودند و اکنون نیز حاکمیت جدید پیگیر شبانه روزی کردن این مرز مهم است.

رییس انجمن شرکتهای ترانسپورت بین‌المللی ولایت هرات افغانستان نیز با تاکید بر اهمیت مرز اسلام قلعه – دوغارون گفته بود: پیشنهاد همیشگی ما 24 ساعته کردن این گذرگاه مرزی است.

عارف رضایی افزود: شبانه روزی شدن گمرک دوغارون، اقدامی بسیار مطلوب و کمک بزرگی برای تجار افغانستانی و فعالان حوزه حمل و نقل و ترانزیت است.

در سال 1400 و با آغاز حضور طالبان، یکی از مسوولان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی  گفته بود که مسوولان محلی ولایت هرات و گمرک اسلام قلعه، تمایل چندانی به 24 ساعته شدن فعالیت این گذرگاه مرزی ندارند، اما مقامات حکومت در کابل موافق شبانه روزی شدن این مرز هستند.

چند ماه بعد و در مرداد سال 1401، رییس وقت اداره ترانزیت راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان رضوی گفت: ایران با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای 24 ساعته کردن فعالیت گذرگاه مرزی دوغارون با افغانستان، موافقت و آمادگی کامل دارد.

مرتضی مجردی افزود: پیش از این نیز تمایل خود را به شبانه روزی کردن تردد از گذرگاه مرزی دوغارون- اسلام قلعه به مسوولان اجرایی افغانستان منتقل کرده بودیم اما تاکنون پاسخ مثبتی از همسایه شرقی دریافت نشده است.

کاهش تردد و بی‌نیازی از شبانه‌روزی کردن مرز

روند روی خوش نشان دادن مسوولان مرزی محلی به 24 ساعته کردن مرز دوام چندانی نیاورد و چند هفته قبل مدیر پایانه مرزی دوغارون در گفت وگو با رسانه ها اظهار داشت: از سوی ایران برای فعالیت 24 ساعته مرز دوغارون_اسلام آباد مشکلی وجود ندارد و با وجود آنکه این موضوع در سالیان گذشته و با حکومت های قبلی افغانستان هم تصویب شده، اما اجرایی نشده است.

سیداحمد نظام افزود: به دلیل کاهش توقف ناوگان و همچنین تردد روان، نیازی به فعالیت 24 ساعته مرز نیست.

مدیر پایانه مرزی دوغارون بیان داشت: با این حال افغانستان مشکلات فیزیکی بسیار گسترده ای در این رابطه دارد و این مشکلات در طول روز بسیار محسوس است و تجربه نشان داده فعالیت شبانه مرز در نهایت 20 الی 30 دستگاه به حجم تردد قبلی اضافه کند. وی گفت: به لحاظ فیزیکی بستر لازم برای فعالیت 24 ساعته مرز با گسترش روشنایی تقریبا مهیا است ولی با توجه به کمبود نیرویی که دستگاه ها دارند تحقق این مساله امکان‌پذیر نیست.

مدیر پایانه مرزی دوغارون بیان داشت: با این حال افغانستان مشکلات فیزیکی بسیار گسترده ای در این رابطه دارد و این مشکلات در طول روز بسیار محسوس است و تجربه نشان داده است که فعالیت شبانه مرز در نهایت تنها 20 تا 30 دستگاه به حجم تردد قبلی اضافه خواهد کرد.

نظام ادامه داد: اگر تمام سازمان های دخیل در مرز در همان ساعت کاری تعریف شده، یعنی هفت صبح تا 17، فعالیت مطلوب و مورد انتظار را داشته باشند، در نهایت تا ساعت 15 هیچ ناوگانی در مرز برای خروج از مرز باقی نخواهد ماند.

این در حالی بود که روند اقدامات از سوی مقامات طالبان در کابل برای 24 ساعته کردن مرز به شکل مثبتی طی شد.

مسوولان کابل برای 24 ساعته کردن مرز تاریخ مشخص کردند

سرپرست وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان، اسفندماه پارسال در سفری به ایران ضمن بازدید از طول مرز مشترک و گذرگاه های مرزی بین 2 کشور، بر توسعه روابط با استانهای مرزی از جمله خراسان رضوی تاکید کرد.

نورالدین عزیزی اظهار داشت: مطابق توافق های صورت گرفته، مرز دوغارون-اسلام قلعه در شهرستان تایباد و ولایت هرات پنجم فروردین ماه سال آینده - امسال - 24 ساعته خواهد شد.

وی همچنین بر روان سازی ترانزیت و تجارت بین 2 کشور تاکید کرد و افزود: کوشش می شود منابع لازم برای 24 ساعته کردن این مرز مهم تامین شود.

این گونه بود که اخیرا خبرگزاری "آوا" در افغانستان با انتشار اطلاعیه وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان اعلام کرد که در پی مذاکرات با جمهوری اسلامی ایران، گذرگاه مهم مرزی "اسلام‌قلعه" بین افغانستان و استان خراسان رضوی 24 ساعته شد.

در این اطلاعیه آمده بود: در پی مذاکرات و سفر سرپرست وزارت صنعت و تجارت به جمهوری اسلامی ایران، برای رونق تجارت و ترانزیت، اوقات‌کاری و عرضه خدمات در گذرگاه مرزی اسلام قلعه 24 ساعته شده است.

دوغارون شبانه روزی نشده است

فرماندار تایباد اما در پاسخ به این ادعای رسانه های افغانستانی  گفت: با وجود اعلام مسوولان افغانستانی مبنی بر 24 ساعته شدن مرز اسلام قلعه، هنوز گذرگاه مرزی اسلام قلعه- دوغارون شبانه روزی نشده است اما ما نیز از 24 ساعته شدن مرز استقبال می کنیم.

مهدی دونده افزود: با توجه به اعلام طرف افغانستانی ما درخواست ملاقات مرزی داده ایم تا در این خصوص مذاکره کنیم.

وی گفت: هم اکنون روزانه بین 650 تا 700 دستگاه کامیون و تریلی حامل بار تجاری از این گذرگاه مرزی، بدون توقف و معطلی تردد می کنند.

فرماندار تایباد بیان داشت: تردد ناوگان تجاری و فعالیت در مرز دوغارون مانند روال گذشته از ساعت هفت تا حدود 17 است.

کمبود نیرو برای 24 ساعته کردن فعالیت مرزی

مدیرکل گمرک دوغارون نیز گفت: با توجه به تردد روان و بدون معطلی ناوگان تجاری از گذرگاه مرزی اسلام قلعه-دوغارون در شرایط فعلی شبانه روزی شدن مرز فایده ای ندارد.

سیدحسن رحیمی‌زاده افزود: البته برخی زیرساختها در سمت کشور افغانستان، از جمله سامانه روشنایی مورد نیاز تامین نشده است.

با توجه به تردد روان و بدون تاخیر و معطلی ناوگان تجاری از گذرگاه مرزی اسلام قلعه-دوغارون در شرایط فعالی شبانه روزی شدن مرز فایده ای نداردوی گفت: ما نیز از نظر نیروی انسانی با کمبود مواجه هستیم و به دنبال تامین نیروی انسانی هستیم اما جذب نیروی کافی برای همه نوبت های مرز 24 ساعته زمان‌بر است.

مدیرکل گمرک دوغارون در عین حال گفت که با وجود همه این مباحث و کمبودها، کسی مخالف شبانه روزی شدن مرز اسلام قلعه-دوغارون نیست.

بر اساس اعلام گمرک دوغارون پارسال بیش از 2 میلیون تن کالا از طریق این مرز جابه جا شده که نزدیک به نیم میلیون تن آن صادرات و بقیه ترانزیت کالا به افغانستان ثبت شده است.

پیش از روی کار آمدن طالبان و قبل از کرونا، میزان تبادلات تجاری از این مرز 3.5 میلیون تن بود که نشانگر رونق قابل توجه آن بود اما با اعداد و ارقام تجاری سال گذشته، معلوم نیست که باز هم مسوولان 2 سوی مرز انگیزه لازم برای شبانه روزی کردن مرز را دارند یا خیر؟