بزرگنمايي:

پیام خراسان- اینجا بزرگترین حوضه زغال‌سنگ کک‌شو ایران است، منطقه‌ای پوشیده از خاک سیاه به وسعت 30 هزار کیلومتر مربع که طبس را تبدیل به عسلویه معدنی کرده است.

معدن یکی از پیشران‌های اقتصادی و محورهای توسعه در استان خراسان جنوبی تعیین شده، بر همین اساس دولت سیزدهم به توسعه صنایع معدنی در این استان و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم توجه ویژه داشته است.

رئیس جمهور نیز سومین سفر دور اول سفرهای استانی خود در خراسان جنوبی را از شهرستان طبس آغاز کرد و در بازدید از معادن زغال‌سنگ گفت: معادن شهرستان طبس زمینه توسعه فراوانی دارد و باید زیرساخت‌های آن تکمیل شود که اگر این منطقه و معادن آن درست توسعه پیدا کند، نیاز کشور کاملا برطرف می‌شود و نیازی به واردات نداریم و اینجا این استعداد را دارد.

آیت الله سید ابراهیم رییسی، تحقق این موضوع را منوط به 2 شرط اساسی دانست و اظهار داشت: اول اینکه زیرساخت‌ها باید تکمیل شود و معتقدم کارگرانی که اینجا کار می‌کنند باید حقوقشان پرداخت شود و حقی از آنان ضایع نشود.

همچنین خراسان جنوبی در مهر سال 1400 به عنوان اولین استان اجرای طرح تحول در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور انتخاب شد که بار دیگر ظرفیت معدنی این استان را نمایان کرد تا با تولید و تکمیل اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی معدن، نویدبخش افزایش سرمایه‌گذاری در بخش صنایع معدنی باشد.

غنی‌ترین و بزرگترین ناحیه زغالی ایران در طبس

پهنه وسیع خراسان جنوبی سرشار از مواد معدنی است اما شهرستان طبس در این زمینه ویژگی‌های منحصر به‌فرد دارد و حوضه زغالدار طبس با وسعتی بالغ بر 30 هزار کیلومتر مربع و ذخیره اکتشافی بیش از 75 میلیارد تن زغال‌سنگ کک‌شو و حرارتی، غنی‌ترین و بزرگترین ناحیه زغالی ایران محسوب می‌شود.

ناحیه پروده نیز با وسعت هزار و 200 کیلومتر مربع و ذخیره زمین‌شناسی 1.1 میلیارد تن زغال‌سنگ کک‌شو یکی از چهار ناحیه زغالی طبس است که مقصد سفر خبرنگاران خراسان جنوبی در تور رسانه‌ای "راهیان پیشرفت" شد تا با همراهی فرماندار ویژه طبس، مدیرکل حوزه استاندار و روابط عمومی استانداری خراسان جنوبی و مسئول بسیج رسانه استان پیشرفت‌های این منطقه معدنی را روایت کنند.

گسل رستم که شاخه‌ای از گسل نایبند است به طول 700 متر با شیب 70 درجه، بلوک معدن را از بلوک طبس جدا و به سطح زمین نزدیک کرده از همین رو لایه‌های زغال رخنمون است. (رخنمون، اطلاعاتی از وضعیت لایه‌های زیر سطح زمین را در اختیار زمین‌شناسان قرار می‌دهد)

این گسل پنج منطقه زغالی را تشکیل داده که طول آن 40 کیلومتر و عرض آن 30 کیلومتر است که در هزار و 200 کیلومتر مربع، کار اکتشاف انجام شده و 1.1 میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی قطعی دارد که شرکت زغال‌سنگ طبس برای 400 میلیون تن طراحی اکتشاف انجام داده است.

سه هزار و 200 نفر در سه نوبت یک شبانه‌روز و عمق 650 متری زمین برای استخراج زغال از این منطقه مشغول به کار هستند.

تولید سالانه 2 میلیون تن در چشم انداز پنج ساله

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ پروده طبس پس از این توضیحات درباره معرفی زمین‌شناسی محدوده پروده، سابقه فعالیت این شرکت را از حدود 16 سال قبل یادآور شد و گفت: شرکت زغال‌سنگ پروده طبس سال 1386 به ثبت رسید و اولین کارگاه استخراج یک سال بعد شروع به کار کرد.

رمضان کریتی ثانی با بیان اینکه در چشم انداز شرکت تا سال 1407 تولید سالانه 2 میلیون تن کنسانتره زغال‌سنگ پیش بینی شده، افزود: ذخیره پروده یک، 63 میلیون تن است و در بخش‌هایی که الان تونل ایجاد شده، 78 میلیون و 400 هزار تن ذخیره وجود دارد.

وی بیان کرد: 300 میلیون تن در پروده چهار ذخیره معدنی وجود دارد که باید استخراج و برای این کار زیرساخت‌های طبس آماده شود، سال 1401 حدود 702 هزار تن استخراج داشتیم که رکورد بی سابقه در ایران بوده است.

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ پروده طبس گفت: امسال هم استخراج به 605 هزار تن خواهد رسید که این کاهش به خاطر جابه‌جایی تجهیزات کارگاه مکانیزه از ابتدای مهرماه است زیرا سبب وقفه 6 ماهه در تولید مکانیزه خواهد شد.

وی افزود: سال 1405 تولید به 850 هزار تن و سال 1406 به یک میلیون تن می‌رسد زیرا کارگاه‌های پروده چهار وارد مدار خواهد شد.

کریتی ثانی با اعلام اینکه سال 1407 با پلان‌های در نظر گرفته شده به ظرفیت تولید 2 میلیون تن کنسانتره خواهیم رسید گفت: این برنامه در صورتی محقق خواهد شد که پروده شرقی و بخشی از پروده چهار در اختیار شرکت قرار گیرد.

کمبود سه میلیون تن کنسانتره زغال برای تولید کک در کشور

وی با یادآوری اینکه 76 درصد ذخایر زغال‌سنگ کشور در طبس وجود دارد ادامه داد: سالانه 1.8 میلیون تن تولید ملی زغال‌سنگ است که 60 درصد آن معادل یک میلیون و 100 هزار تن در طبس تولید شده از همین رو زغال‌سنگ طبس 64 درصد تولید منطقه‌ای و 39 درصد تولید ملی زغال را انجام داده است.

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ پروده طبس گفت: به ازای هر تن کک، هزار و 400 کیلوگرم کنسانتره زغال‌سنگ نیاز است لذا چهار میلیون و 830 هزار تن برای تولید کک در کشور زغال‌سنگ نیاز داریم در صورتی که الان تولید سالانه یک میلیون و 800 هزار تن است.

وی افزود: برای ظرفیت کک سازی فعلی، سه میلیون تن کمبود کنسانتره زغال‌سنگ داریم و اگر یک میلیون تن هم واردات داشته باشیم باز هم نیاز به 2 میلیون تن تولید کنسانتره در کشور وجود دارد.

کریتی ثانی گفت: 50 درصد تولید شمش فولاد مربوط به زغال‌سنگ است و اگر واحدهای فولاد زیان‌ده هستند از بخش زغال بوده بنابراین باید به زغال اهمیت بیشتری داده شود زیرا در سال 1401 فروش قیمت زغال به کک سازی‌ها 40 میلیون ریال و واردات زغال 160 میلیون ریال بوده لذا قیمت داخلی یک چهارم واردات است که اصلا پاسخگو نیست.

انقلاب معدنی با تجهیز پروده چهار

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ پروده طبس افزود: تلاش جهادی برای افزایش تولید زغال در شهرستان طبس را شاهد هستیم تا جبران تورم و قیمت پایین زغال باشد اما باید در سطح کشور قیمت زغال متعادل شود زیرا هرگونه افزایش قیمت به نفع تولیدکنندگان کک و فولاد خواهد بود چون واردات کک و زغال از خارج باعث زیان‌ده بودن شرکت‌هاست.

وی تصریح کرد: امید ما به افزایش تولید در پروده چهار بوده زیرا زغال اصلی از این پهنه اکتشافی است و سه هزار تن تجهیزات باید به عمق 650 متری زمین منتقل شود تا بتوان استخراج را انجام داد.

کریتی ثانی گفت: با تجهیز پروده چهار، انقلابی در حوزه زغال‌سنگ طبس رخ خواهد داد و با اجرای طرح‌های توسعه در پروده یک و چهار پیش بینی می‌کنیم تا 2 سال آینده به تعداد نیروهای موجود، اشتغال ایجاد شود.

وی اضافه کرد: در حال حاضر هم با کمبود شدید نیروی کار مواجه هستیم، ظرفیت اشتغال شهرستان را تکمیل کرده‌ایم و از سه هزار و 200 نفر نیروی کار مشغول در زغال‌سنگ طبس 600 نفر غیر بومی و مابقی بومی هستند.

مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ پروده طبس با اشاره به اینکه 90 درصد این نیروی کار مشمول مشاغل سخت و زیان آور هستند تصریح کرد: حتی یک ماه حقوق معوقه نداریم و کل حساب‌های معدن نیز در شهر طبس است.

وی گفت: در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی هم 400 میلیارد ریال به بیمارستان طبس اختصاص یافت و 150 میلیارد ریال برای تیم هندبال شهرستان هزینه کرده‌ایم ضمن اینکه کلینیکی در مجموعه شرکت احداث شده که عموم مردم می‌توانند از آن استفاده کنند.

آغاز طرح مطالعات 2 برابر شدن تولید کنسانتره زغال

همزمان با راه‌اندازی معدن مکانیزه زغال‌سنگ طبس در سال 1386 واحد کنسانتره نیز در مجاورت آن احداث شد و محصول خام معدن در این واحد فرآوری به کنسانتره سپس به کک تبدیل می‌شود که ارزش افزوده آن را به دنبال دارد.

اگرچه خبرنگاران فرصت حضور در تونل‌های اکتشافی را نداشتند اما بعد از بازدید کلی سایت معدن راهی کارخانه کنسانتره شدند تا از نزدیک مراحل تولید این محصول معدنی را هم روایت کنند.

براساس توضیحات مدیر کارخانه کنسانتره زغال‌سنگ طبس، زغال معدن وارد مخازن 250 هزار تنی در واحد کنسانتره و آنجا ذخیره می‌شود اما اگر تولید بیشتر از این حجم باشد در بخش دیگری حدود 100 هزار تن دپو شده تا به این شکل همیشه زغال مورد نیاز کارخانه وجود داشته باشد.

مهدی رویین تن افزود: پس از این مرحله سنگ و زغال در استوانه بسیار بزرگ جداسازی شده سپس زغال خام برای دانه بندی به اسکرین هاوس (فضای سرپوشیده) می‌رود به این ترتیب در اندازه‌های صفر تا نیم میلیمتر، نیم تا چهار میلیمتر، چهار تا 50 میلیمتر جداسازی می‌شود لذا سه محصول اصلی، واسط و باطله تولید خواهد شد.

وی با بیان اینکه همه مراحل تولید زغال از عمق معدن تا بارگیری کنسانتره به شکل مکانیزه انجام می‌شود گفت: پیش از این ظرفیت تولید 300 تن در ساعت بود که با اجرای یک سامانه بومی و هزینه کرد 400 میلیارد ریال توانستیم ظرفیت خط تولید را به 400 تن در ساعت افزایش دهیم و صرفه جویی ارزی را هم به دنبال داشته است.

مدیر کارخانه کنسانتره زغال‌سنگ طبس با اشاره به اینکه ذوب آهن اصفهان مشتری اصلی کنسانتره زغال‌سنگ طبس است افزود: تولید سالانه 700 هزار تن بوده که به 800 هزار تن هم رسیده و چشم انداز شرکت 2 میلیون تن تولید سالانه کنسانتره است که در حال انجام مطالعات آن هستیم.

وی بیان کرد: طرح مطالعاتی برای 2 برابر کردن ظرفیت تولید کنسانتره در دولت سیزدهم شروع شد که حداقل 2 سال زمان می‌برد تا به مرحله اجرا برسد.

رویین تن به این موضوع هم اشاره کرد که از مواد اولیه وارد شده به کارخانه زغال شویی فقط 30 درصد قابل استفاده و مابقی باطله است اما چون عناصر کمیابی در این مواد وجود دارد به دنبال مطالعاتی هستند که بتوانند آنها را از طریق دانش بنیان مورد استفاده قرار دهند.

وی اظهار کرد: در مجموع زغال استخراجی از معادن طبس در 2 مرحله تبدیل به کنسانتره و کک می‌شود، هرچند در هر فرآوری حجم آن کم شده اما در نهایت ارزش افزوده از 40 میلیون ریال به ازای هر تن به 160 میلیون ریال می‌رسد.

به گفته مسئولان محلی از ابتدای استقرار دولت سیزدهم تاکنون بسیاری از پروژه‌های تعطیل و نیمه‌تمام در شهرستان طبس به فعالیت صد درصد رسیده است.

کارخانه کُک یکی از این پروژه‌هاست که از افتخارات شهرستان طبس محسوب می‌شود و با بهره برداری از باتری‌های پنج و 6 این کارخانه حدود 450 هزار تن ظرفیت تولید کک در سال خواهد داشت.

استان خراسان جنوبی 11 شهرستان دارد و مرکز شهرستان طبس در 270 کیلومتری غرب بیرجند است که چند استان کشور را به هم متصل می‌کند و دارای ژئوپارک جهانی است.