پیام خراسان - در دوازدهمین نشست «یکشنبه‌های اقتصادی»، با حضور استاندار خراسان رضوی، تشکیل دو ستاد ویژه «کشف‌رود» و «سازگاری با کم‌آبی» مصوب شد.
به گزارش اداره کل روابط عمومی استانداری خراسان رضوی، غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی در دوازدهمین جلسه از سلسله نشست‌های «یکشنبه‌های اقتصادی» با موضوع چالش‌های حفاظت از منابع آب، با تأکید بر اهمیت موضوع آب در استان اظهار کرد: تردید نداریم که مهم‌ترین چالش ما در استان، آب است. اینکه چه باید کرد و راه‌حل آن چیست، موضوعی است که مجموعه‌های علمی و اجرایی توانمند و علاقه‌مند استان بارها به آن پرداخته‌اند. اما متأسفانه، مثل بسیاری از موضوعات کشور، همواره به سراغ ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌ها ـ از منظر مدیریتی و اجتماعی ـ رفته‌ایم و امروز تجربه نشان داده که بسیاری از مسیرهایی که طی کرده‌ایم، درست نبوده و نیاز به بازنگری جدی دارد.
وی افزود: راجع به خراسان رضوی و آب، راه‌حل‌های مشترک زیادی بین کارشناسان وجود دارد، اما اختلاف‌نظرهایی نیز هست. به نظر می‌رسد به مرحله‌ای رسیده‌ایم که باید جمع‌بندی داشته باشیم. تمام تلاش‌ها و مطالعات علمی و اجرایی که طی سال‌های گذشته انجام شده، باید کنار هم قرار گیرد تا مسیر مشخصی پیش روی ما باشد.
استاندار خراسان رضوی بر ضرورت جدی گرفتن همایش ملی آب تأکید کرد و گفت: این همایش باید خروجی مشخص و عملی داشته باشد و به نقشه راه استان در حوزه آب تبدیل شود. موضوعاتی مثل کشف‌رود، که هم یک معضل زیست‌محیطی جدی و هم یک فرصت استثنایی ـ حتی از نظر گردشگری ـ است، باید در دستور کار این همایش قرار گیرد. نباید تنها به آسیب‌ها نگاه کنیم؛ بلکه باید به احیای این ظرفیت بیندیشیم.
مظفری با اشاره به ضرورت تشکیل سه کارگروه تخصصی مشورتی تصریح کرد: در این بخش، سه کارگروه آب، محیط زیست و منابع طبیعی و همچنین کشاورزی تشکیل شود. این کارگروه‌ها می‌توانند به‌صورت مستقل یا مشترک فعالیت کنند، ولی باید فهرستی از موضوعات و اولویت‌ها را احصا کرده و هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق داشته باشند. ما در یک منطقه خشک زندگی می‌کنیم و ناچاریم خود را با این شرایط سازگار کنیم. ترکیب و نزدیکی نهادهای عمومی، دولتی و بخش خصوصی نیز یک ظرفیت فوق‌العاده است که باید از آن بهره‌برداری شود.
وی با اشاره به بحث‌برانگیز بودن برخی طرح‌ها افزود: انتقال آب، چه از هزار مسجد و چه از دریای عمان، موضوعی است که باید با دقت و توجه به پیامدهای زیست‌محیطی بررسی شود. هر مترمکعب آب منتقل‌شده از دریا سه تا چهار یورو هزینه دارد و باید دید در مقابل این سرمایه‌گذاری چه دستاوردی حاصل می‌شود. شاید بتوان با همین منابع، پروژه‌های گلخانه‌ای بزرگ یا طرح‌های سازگار با کم‌آبی را در مناطقی مانند چابهار و جنوب کشور اجرا کرد. نمونه‌های موفقی در دنیا وجود دارد؛ مثلاً جنوب اسپانیا با مساحت محدود ٥٨ هزار هکتاری توانسته 60 برابر کشاورزی ایران تولید محصول داشته باشد.
استاندار خراسان رضوی ادامه داد: در خصوص موضوع کشف رود پیشنهاد می‌کنم ستادی ویژه با محوریت شهرداری و محیط زیست تشکیل شود تا علاوه بر مباحث زیست‌محیطی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و گردشگری نیز در آن بررسی شود.
سپس محمد علایی، رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی، در تشریح وضعیت مدیریت منابع آبی استان گفت: در حوزه مدیریت آب دو نگاه وجود دارد. نگاه اول، نگاه سنتی و مهندسی آب است که می‌گوید برای امنیت آبی باید آب بیشتری تأمین کنیم. بر همین اساس، پس از انقلاب و با وجود مشکلات جدی دشت مشهد، سدهای کارده و طرق ساخته شد و روند حفر چاه و سدسازی ادامه یافت. اکنون نیز موضوع شیرین‌سازی و انتقال آب به مشهد مطرح است. این نگاه پایان‌پذیر نیست و هر قدر آب تأمین کنیم، باز کم خواهد بود. در سال‌های گذشته، بیش از 75 درصد صنایع استان در مشهد متمرکز شده و نتیجه نهایی این رویکرد، ورشکستگی آبی است.
وی ادامه داد: نگاه دوم معتقد است که باید یک دولت تصدی‌گرا داشته باشیم و بازار آب را تعطیل کنیم. اما پیشنهاد ما این است که به سمت مدیریت ترکیبی و منابع انسانی حرکت کنیم؛ یعنی مالکیت، مدیریت و اقتصاد آب را به شکل همزمان در نظر بگیریم. خراسان رضوی پیشرو در مشارکت مردمی بوده و می‌توان از این ظرفیت برای مقابله با بحران آب استفاده کرد.
علایی با اشاره به بهره‌وری پایین در بخش کشاورزی گفت: تنها میزان ضایعات آب در کشاورزی کشور 30 درصد است، در حالی که کل کسری ما 12 درصد است. در مشهد، حداقل روزانه 2.5 مترمکعب فاضلاب وارد کشف‌رود می‌شود. اگر 2.5 همت هزینه کنیم، می‌توانیم این فاضلاب را به آب قابل استفاده در کشاورزی تبدیل کنیم.
وی درباره وضعیت دشت مشهد توضیح داد: در غرب دشت، سطح آب به شدت افت کرده و کیفیت آن کاهش یافته است. محدوده مرکزی به دلیل تزریق فاضلاب مشکلی ندارد، اما شرق مشهد با بحران جدی مواجه است. در حال حاضر، تقریباً در تمام نقاط دشت مشهد به جز محدوده خدماتی شهر، پدیده فرونشست به‌طور گسترده رخ داده است. برای حل این مسائل، هیئت دولت در سال 1396 طرح سازگاری با کم‌آبی را تصویب کرد.
وی به موضوع کشف‌رود اشاره کرد و گفت: هزار هکتار از زمین‌های این رودخانه در اختیار شهرداری مشهد قرار گرفته و راه‌اندازی سپتاژ در این محدوده می‌تواند اثرگذار باشد. باور داریم که تهدید آبی، بزرگ‌ترین تهدید سرزمین ماست.
رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ادامه بر ضرورت بازنگری در پروانه‌های آبی تأکید کرد و توضیح داد: پروانه‌های صادره توسط شرکت آب منطقه‌ای عملاً ترجمه‌ای از الگوی کشورهای اسکاندیناوی است که میزان مجاز برداشت برای همه سال‌ها ثابت در نظر گرفته می‌شود. در حالی که اگر این مجوزها متناسب با میزان بارش سالانه کم یا زیاد شود، نتیجه به مراتب بهتر خواهد بود. همچنین قیمت اشتراک جدید آب تنها 17 میلیون تومان است، اما می‌توان بر اساس منطقه سکونت و ارزش املاک، این مبلغ را افزایش داد و منابع حاصل را صرف خرید آب کشاورزی برای تأمین آب شرب کرد.