پیام خراسان - با دستور استاندار خراسان رضوی، ستاد «طرح سازگاری با کم آبی» و «ساماندهی کشف رود» در این استان تصویب شد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز خراسان رضوی، غلامحسین مظفری روز یکشنبه در یکی دیگر از برنامه‌های «یکشنبه‌های اقتصادی خراسان رضوی» در محل استانداری که با موضوع رسیدگی به مشکلات حوزه آب برگزار شد، تاکید کرد: بازنگری در راهکار‌های حوزه آب، تعامل با مصرف‌کننده نهایی و تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای حل بحران آب در استان، ضروری است.
وی مهمترین چالش در استان را موضوع آب دانست و افزود: از سال گذشته تاکنون نشست‌ها و نظرخواهی از فعالان حوزه آب خراسان رضوی انجام شده که مشترکات زیاد بوده، اما اختلاف نظر‌هایی نیز وجود داشته است که شاید دلیل تاخیر در ایجاد کارگروه رسیدگی به بحران آب، همین اختلافات باشد.
استاندار خراسان رضوی اظهار کرد: باید طرح‌های برتر و الگوی ارائه شده توسط کارشناسان خراسان رضوی در قالب کمیته علمی همایش ملی آب بررسی شود و موضوعات مطرح شده در این نشست، نقشه راه برای حل بحران آب در خراسان رضوی باشد.
مظفری با تاکید بر جدی گرفتن همایش ملی آب گفت: این همایش باید خروجی مشخص و عملی داشته باشد و به نقشه راه استان در حوزه آب تبدیل شود، مثلا موضوعاتی مثل کشف‌رود، که هم یک معضل زیست‌محیطی جدی و هم یک فرصت استثنایی حتی از نظر گردشگری است، باید در دستور کار این همایش قرار گیرد.
وی با اشاره به تشکیل سه کارگروه تخصصی مشورتی در حوزه‌های آب، محیط زیست و منابع طبیعی و کشاورزی، افزود: کارگروه‌ها می‌توانند به‌صورت مستقل یا مشترک فعالیت کنند، ولی باید فهرستی از موضوعات و اولویت‌ها را احصا کرد و هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق انجام داد.
استاندار خراسان رضوی اضافه کرد: طرح‌هایی مانند انتقال آب چه از هزار مسجد و چه از دریای عمان، موضوعی است که باید با دقت و توجه به پیامد‌های زیست‌محیطی بررسی شود، هر مترمکعب آب منتقل‌شده از دریا، سه تا چهار یورو هزینه دارد و باید بررسی شود در مقابل این سرمایه‌گذاری چه دستاوردی حاصل می‌شود.
این مسئول تاکید کرد: شاید بتوان با همین منابع، طرح‌های گلخانه‌ای بزرگ یا طرح‌های سازگار با کم‌آبی را در مناطقی مانند چابهار و جنوب کشور اجرا کرد، نمونه‌های موفق در این حوزه، جنوب اسپانیا با مساحت محدود ٥٨ هزار هکتاری است که توانسته است 60 برابر کشاورزی ایران تولید محصول داشته باشد.
استاندار خراسان رضوی گفت: در خصوص موضوع کشف رود پیشنهاد می‌کنم ستادی ویژه با محوریت شهرداری و محیط زیست تشکیل شود تا علاوه بر مباحث زیست‌محیطی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و گردشگری نیز در آن بررسی شود.
بازگرداندن مالکیت آب به کشاورزان
رییس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست، با تشریح علل بحران کم‌آبی در استان و نقد رویکرد‌های مدیریت منابع آب، خواستار بازنگری اساسی در این سیاست‌ها شد.
محمد علایی بحران آب را به عنوان بزرگترین تهدید آینده منطقه دانست و افزود: در خصوص مدیریت آب، یک نگاه مبتنی بر مهندسی آب است که بر تامین آب بیشتر برای امنیت آبی تاکید می‌کند و مصداق بارز آن، حفر چاه و سدسازی‌های متعدد در مشهد و خراسان رضوی از قبل از انقلاب تاکنون است.
وی ادامه داد: اکنون نیز بحث انتقال آب از کوه‌های هزارمسجد مطرح است که این نگاه، بدون هیچ حد و مرزی، در نهایت به ورشکستگی آبی منجر می‌شود.
رییس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی اضافه کرد: در کشور‌های پیشرفته، میزان آب نقشی در امنیت آبی ندارد، بلکه شیوه مدیریت، منابع انسانی، مالکیت، مدیریت و اقتصاد آب است که امنیت آبی را تعریف می‌کند.
علایی چهار محور اصلی برای پیاده‌سازی طرح سازگاری با کم آبی در استان را شامل «مالکیت، مدیریت و اقتصاد آب، توانایی نظام اقتصادی در استفاده کارآمد از منابع آب، سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و حجم آب در دسترس» عنوان کرد.
وی ادامه داد: ضایعات آب در کشاورزی ایران، 30 درصد معادل 25 میلیارد مترمکعب است، در حالی که کل کسری آب در کشور، 12 میلیون مترمکعب است و در خراسان رضوی، میزان ضایعات آب در کشاورزی یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب برآورد می‌شود.
رییس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی همچنین به معضل فاضلاب در کشف رود مشهد اشاره و اظهار کرد: حداقل دو میلیون و 500 هزار مترمکعب فاضلاب در کشف رود داریم که برای تصفیه آن به ازای هر مترمکعب 20 هزار تومان اعتبار نیاز است.
علایی ادامه داد: اگر چهار همت هزینه شود، می‌توان حدود 160 میلیون مترمکعب آب مناسب برای کشاورزی از کشف رود به دست آورد، اما اعتباری به این مهم تخصیص داده نمی‌شود.
او وضعیت دشت مشهد را نامناسب ارزیابی کرد و هشدار داد: میزان فرونشست زمین در دشت مشهد به شدت زیاد است و فرودگاه مشهد نیز در حال نشست است؛ به غیر از محدوده خدماتی شهر مشهد، تقریباً همه جا در حال فرونشست است.
وی با اشاره به پذیرش طرح سازگاری با کم‌آبی توسط هیات دولت در سال 1396 و پیاده‌سازی آن در خراسان رضوی، افزود: باید مردم را به میدان آورد و به مالکیت مردم احترام گذاشت.
رییس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی از استاندار خراسان رضوی درخواست کرد تا سند سازگاری با کم‌آبی در استان به صورت کامل اجرا شود و کارگروه متناظر آن با ریاست استاندار تشکیل گردد.
وی همچنین، خواستار تشکیل ستاد ساماندهی کشف رود شد و افزود: تاکنون 180 کیلومتر از کشف رود بازگشایی شده و هزار هکتار زمین در اختیار شهرداری قرار گرفته است.
رییس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان رضوی اضافه کرد: شرکت شهرک‌های صنعتی و شرکت آب و فاضلاب باید به تعهدات خود عمل و تصفیه‌خانه سپتاژ را راه‌اندازی کنند، در این زمینه هشت میلیارد تومان اعتبار از دولت نیز دریافت شده است.
راهکار مدیریت آب، واگذاری به تشکل‌ها و اجرای سند سازگاری
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز در این نشست ضمن تایید چالش‌های جدی حوزه آب در استان بر واگذاری مدیریت آب به تشکل‌ها و اجرای سند سازگاری با کم‌آبی تاکید کرد.
محمدعلی نعمت‌نژاد با اشاره به بحران شدیدتر آب در خراسان رضوی نسبت به سایر استان‌ها اظهار کرد: با 34 تشکل کشاورزی در استان نشست‌هایی برگزار و دغدغه‌ها و راهکار‌های موجود به قانون تبدیل و بر اساس ماده 40 قانون برنامه هفتم توسعه، مدیریت آب به خود تشکل‌ها واگذار شده است.
وی وضعیت سد‌ها را بحرانی خواند و افزود: سد دوستی تنها 52 میلیون مترمکعب آب دارد که جزو حجم مرده مخزن محسوب می‌شود و هیچ سهمی از آن متعلق به ایران نیست و این وضعیت با همراهی ترکمنستان حاصل شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی اضافه کرد: آب چالش اصلی استان است و بهترین مشاوران دنیا نیز راهکاری جز آنچه ما تا سال 1420 تدوین کرده‌ایم، ارائه نخواهند داد، سایر بحث‌ها تنها در راستای حفظ آب است.
نعمت‌نژاد در پایان پیشنهاد کرد: سند سازگاری با کم‌آبی فعال و موضوعات مرتبط با آب در کارگروهی ذیل این سند بررسی و با کمک خود اعضای تشکل‌های آب حل و فصل شود.
خراسان رضوی با در اختیار داشتن هفت درصد گستره کشور 76 درصد آن خشک و بقیه دارای اقلیم نیمه خشک است، 37 حوضه آبریز در خراسان رضوی وجود دارد که به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، این آبخوان‌ها دچار افت شدید شده و 34 محدوده از 37 محدوده در حالت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارد.
خراسان رضوی دارای 35 سد فعال است که 19 سد از این تعداد به عنوان سد‌های بزرگ در مدار بهره‌برداری است. 16 هزار و 519 حلقه چاه مجاز و 6 هزار و 538 حلقه چاه غیرمجاز در خراسان رضوی وجود دارد.
هم اکنون از مجموع 37 دشت استان خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارد و وجود چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی مهمترین علت بحرانی شدن وضعیت دشت‌های استان عنوان شده است.
٩٨ درصد پهنه شهرستان مشهد در وضعیت خشکسالی شدید و 6٠ درصد از این مساحت در وضعیت خشکسالی بسیار شدید است.