پیام خراسان - خراسان /کارشناسان نسبت به تکرار سناریوی «واگذاری بدون پول و مالکیت جدید» در فرایند واگذاری سایپا هشدار می دهند.
واگذاری ایران‌خودرو با ورود شرکت کروز به هیئت‌مدیره و به‌دست‌گیری مدیریت این شرکت، یکی از نمونه‌های بحث‌برانگیز خصوصی‌سازی در ایران است؛ فرایندی که اگرچه از نظر دیوان عدالت اداری مشکلی نداشت، اما از دید شورای رقابت می‌توانست زمینه‌ساز انحصار و اخلال در رقابت باشد. حالا گزارش تازه‌ای از مشرق خبر می‌دهد که همان سناریو درباره سایپا نیز در حال تکرار است؛ سناریویی که به گفته منتقدان، نه خصوصی‌سازی واقعی، بلکه صرفاً «مهندسی مدیریت» بدون انتقال مالکیت و بدون پرداخت پول است.
گزارش یادشده مدعی است شرکت کرمان‌موتور که حدود 9 درصد از سهام سایپا را در اختیار دارد، با همراهی دو سهامدار عمده دیگر یعنی ایدرو (16.5 درصد) و صندوق بازنشستگی فولاد (15.5 درصد)، ائتلافی بیش از 42 درصد تشکیل داده‌اند. این ائتلاف می‌تواند از طریق مجمع عمومی، بدون شرکت در مزایده و بدون خرید رسمی بلوک مدیریتی، ترکیب هیئت‌مدیره را تغییر دهد و کنترل مدیریتی سایپا را به دست بگیرد.
منتقدان می‌گویند این سبک از واگذاری، به‌جای شفاف‌سازی و رقابت، در عمل راه را برای جابه‌جایی قدرت در پشت‌صحنه باز کرده است، بدون آن‌که سرمایه‌گذار واقعی وارد شرکت شود یا مبلغی به حساب دولت یا شرکت واریز شود. در چنین شرایطی نه تنها هدف خصوصی‌سازی یعنی افزایش بهره‌وری و درآمد دولت محقق نمی‌شود، بلکه احتمال تقویت انحصار و تضعیف رقابت در صنعت خودرو افزایش می‌یابد.
بازار ![]()
این روایت شباهت زیادی به ماجرای واگذاری ایران‌خودرو دارد. در آن مورد، شرکت کروز به‌عنوان یکی از بازیگران قطعه‌سازی، ابتدا با مخالفت شورای رقابت برای ورود به هیئت‌مدیره مواجه شد، چراکه این حضور می‌توانست موجب سلطه زنجیره‌ای از تولید قطعه تا مونتاژ خودرو شود. با این حال، دیوان عدالت اداری این ایراد را نپذیرفت. حالا اما گزارش مشرق ادعا می‌کند که حتی فراتر از این ایرادات حقوقی، کروز هیچ‌گاه بابت این سهام، پولی پرداخت نکرده و مدیریت را بدون خرید واقعی در اختیار گرفته است.
این نوع واگذاری‌ها که تنها با چینش ائتلافی میان نهادهای شبه‌دولتی و بدون مشارکت سرمایه‌گذار خصوصی واقعی و جدید انجام می‌شود، بیش از آن‌که خصوصی‌سازی باشد، بیشتر به جابه‌جایی درون‌گروهی قدرت شبیه است. کارشناسان هشدار می‌دهند که چنین روندی نه‌تنها مشکل ناکارآمدی صنعت خودرو را حل نخواهد کرد، بلکه حتی ساختار نظارتی و پاسخ‌گویی را نیز مبهم‌تر خواهد ساخت.
تاکنون ارزیابی رسمی یا جامعی از نتایج واگذاری ایران‌خودرو منتشر نشده است، اما اگر سناریوی تکرارشونده مهندسی مدیریت بدون واگذاری واقعی در سایپا نیز اجرایی شود، باید پرسید که آیا این «خصوصی‌سازی» است یا صرفاً «خصوصی‌نمایی»؟