بزرگنمايي:
پیام خراسان- ماده معدنی در کشور شناسایی شده است که 28 مورد آن در خراسان شمالی نیز
یافت می‌شود؛ استانی که با توجه به گستره و جمعیت کمتر آن در مقایسه با
سایر استان‌های کشور باید از نظر درصد بهره‌مندی از مواد معدنی در جایگاه
بالایی قرار داشته باشد.
با وجود این منابع زیرزمینی سالانه فقط پنج میلیون و 800 هزار تن ماده
معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج می‌شود و از 250 معدن ثبت شده، کمتر
از نیمی از آنها فعال و مابقی غیرفعال است.
کارشناسان اقتصادی خراسان شمالی نیز معتقدند که سرمایه گذاری بخش
خصوصی راه نجات معادن خفته و حذف دلالان و واسطه گران است و لازمه آن را هم
ارایه تسهیلات و همکاری بانک های استان عنوان می کنند.
اما بهره‌مندی از این ظرفیت نیازمند ورود جدی دولت است؛ اینک این
وظیفه مهم و اساسی بر عهده دولت سیزدهم بوده تا با ورود و جذب سرمایه گذار
بتواند اشتغال و معیشت مردم استان محروم خراسان شمالی را متحول کند.
حال که خراسان شمالی روز پنجشنبه (دوم تیرماه) میزبان آیت الله رییسی
رییس جمهور مردمی و جهادی دولت سیزدهم است نیاز به بررسی این گره های
اقتصادی این خطه از شمالشرق کشور است که باید مطرح و چاره اندیشی شود.
چوب حراج به منابع زیرزمینی
خام فروشی معادن موضوعی است که این روزها در میان صنعتگران و
اقتصاددانان خراسان شمالی به وفور شنیده می شود و این حراج منابع زمینی
اگرچه در این استان امری بدیهی تفسیر می شود ولی استفاده از واژه خام فروشی
برای مواد و محصولات مختلف جای تامل دارد.
خراسان شمالی بر اساس گزارش مرکز آمار ایران دارای پایین‌ترین درآمد
در بین استان های کشور است و بشدت نیاز به برنامه ریزی برای استخراج این
گنج خدادادی را دارد.
معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این باره گفت:
براساس آمار سالانه حدود 10 هزار تن سنگ مرمریت ساختمانی در این استان
تولید می شود که 70 درصد از این مواد معدنی به صورت خام به کشورهای چین،
ایتالیا و برخی استان های کشور صادر می شود.
علی اصغر رضازاده ضعف سرمایه گذاری را مهمترین چالش پیش روی معادن این
استان بیان کرد و اظهار داشت : خام فروشی مواد معدنی به خصوص سنگ های
تزیینی باعث شده تا سود ناشی از ارزش افزوده این مواد معدنی به سود
خریداران خارجی و ایرانی برود.
وی یکی از دلایل اصلی این موضوع را عدم صرفه اقتصادی در استخراج مواد
معدنی در استان را با وجود پتانسیل موجود ناشی از خام فروشی دانست و خواهان
ایجاد بستر مناسب برای سرمایه گذاری خصوصی و یا دولتی در این حوزه شد.
وی نمونه واحدهای معدنی غیر فعال این استان از جمله معادن باریت در
راز و جرگلان و کلسیت در مانه و سملقان اعلام کرد که به دلیل نبود سرمایه
گذار غیر فعال است.
معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی با اشاره به
استقرار تنها واحد تولید پودر آلومینا ایران در شهرستان جاجرم خاطرنشان
کرد: سرمایه گذاری مناسبی در این واحد معدنی انجام شد به گونه ای توانست
تحول بزرگی را در اقتصاد استان ایجاد کند، بنابراین باید به سمتی پیش رویم
که سرمایه گذار را با تسهیلات بانکی به سمت بهره برداری از معادن استان
هدایت کنیم.
هزارتوی جذب سرمایه گذار
رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این باره بر ضرورت آماده سازی
معادن استان تاکید کرد و گفت: با آماده سازی و انجام مطالعات دقیق در معادن
می توانیم زمینه جذب سرمایه گذاران را در استان فراهم کنیم.
مهدی سجادی عنوان کرد: سازمان توسعه و نوسازی معادن و سازمــان توسعـه
و نوســـازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) تنها سرمایه گذاری است که
وارد استان شده و در معدن آلبلاغ سرمایه گذاری کرده و باید از این فرصت
استفاده کرد و این سرمایه گذار را مجاب به سرمایه گذاری در سایر معادن
استان کرد.
سجادی افزود: امروز در شرایط تحریم های ناجوانمردانه دشمن و مشکلات
گوناگون خارجی، نباید با موانع ایذایی داخلی از جمله بخشنامه های متعدد به
بی ثباتی بازار دامن بزنیم.
وی گفت: تحریم‌ها، تمام ماجرا و فشار بر پیکره بخش معدن در سال های
گذشته نبود، بلکه سیاست گذاری‌هایی نظیر وضع عوارض بر صادرات مواد معدنی،
مشکلات گمرکی در واردات ماشین آلات و تجهیزات، افزایش حقوق دولتی و بهره
مالکانه معادن نیز وضعیت مطلوبی برای جامعه معدنی کشور ایجاد کرد.
رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی بیان کرد: اکنون بیشتر معادن ما
دارای ماشین آلات فرسوده هستند و یا اینکه بیل مکانیکی و لودر را اجاره می
کنند و باید شرایطی فراهم شود تا تسهیلات لازم را برای خرید ماشین آلات در
اگذاران قرار گیرد.
وی با بیان اینکه خراسان شمالی دارای 253 معدن که 50 درصد از این
تعداد غیرفعال است، افزود: عمده مواد معدنی بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت،
هماتیت، روی و سرب که برداشت می شود به صورت خام در سایر استانها به فروش
می شود.
سجادی با بیان اینکه معادن کلسیت و هماتیت استان غیرفعال است گفت: هشت
معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان داریم که به صورت نیمه فعال مواد
اولیه صنعت رنگسازی و حفاری نفت را تولید می کند و عملا هیچ سودی از حاصل
ان در استان هزینه نمی شود.
وی سنگ آهن هماتیت را از دیگر ذخایر استان عنوان کرد و ادامه داد: این
ذخیره معدنی بعنوان مواد اولیه سیمان در استان وجود دارد درحالی که
کارخانه سیمان بجنورد این ماده اولیه را از معادن نیشابور و سمنگان خواف در
استان های خراسان رضوی و جنوبی تامین می کند.
رییس نظام مهندسی معدن خراسان شمالی بیان کرد: کارخانه سیمان بجنورد
سالانه حدود 80 تا 100 هزار تن هماتیت مصرف می کند و با احتمال دلالی و
واسطه گری این ماده اولیه را از سایر استان های دیگر تهیه می کند.
وی در مورد پتانسیل های فرآوری معدنی در خراسان شمالی گفت: این استان
ظرفیت کارخانه تولید پودر میکرونیزه از مواد اولیه باریت و تولید مواد بتنی
سبک از خاک صنعتی سبک در شهرآوا را دارد که تنها نمونه ای از ظرفیت های
فرآوری معدنی در استان است.
وی ادامه داد: این استان سرزمینی از سنگ مرمریت است، ولی 40 تا معدن
این سنگ با ارزش در استان تعطیل است و تنها با راه اندازی چند سنگبری بزرگ
در استان حداقل می توانیم نیاز استان را تامین کنیم.
ارایه تسهیلات برای جذب سرمایه گذار
رییس گروه مطالعات اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان
شمالی نیز در ادامه کاهش ارزش ملی پول را دلیل خام فروشی مواد معدنی دانست و
گفت: بر اساس تئوری های اقتصادی وقتی که پول ملی ارزش خود را از دست می
دهد صادرات نیز به تبع آن افزایش می یابد که این روش اقتصادی را رشد
قهقرایی می نامند.
حسن قلیزاده افزود: در روش قهقرایی بهای تمام شده کالای داخلی در
برابر کالای مشابه خارجی کاهش و به این تناسب صادرات افزایش می یابد و
مشکلی که در این روش وجود دارد این است خام فروشی برای معدنکاران بازده
اقتصادی بیشتری از فرآوری دارد و در این مواقع سرمایه گذار تمایلی به
سرمایه گذاری در این بخش ندارد.
وی افزود: مواردی از سرمایه گذاران وجود دارند که در این شرایط سخت
اقتصادی با سرمایه شخصی و با وجود کاهش ارزش پول ملی مواد معدنی را فرآوری
می کنند ولی برای رونق بیشتر باید مشکل تامین مالی سرمایه گذاران در این
حوزه را تقویت کرد.
این کارشناس اقتصادی در ادامه معرفی ظرفیت های معدنی استان را عامل
مهمی در تقویت انگیزه برای سرمایه گذاری در این حوزه عنوان کرد و گفت: 75
طرح سرمایه گذاری در استان شناسایی شده و در درگاه سرمایه گذاری با هدف
معرفی فرصت های تولیدی بارگذاری و آماده ارایه به بخش خصوصی است که 10 طرح
از این میزان در حوزه معادن است.
وی بیان کرد: ارایه تسهیلات در کنار معرفی ظرفیت های معدنی می تواند
چرخ اقتصادی این حوزه را فعال‌تر کند و باید در این زمینه فعالیت بیشتری
انجام داد.
معدن آلبلاغ نمونه بارز خام فروشی
در حوزه معادن خراسان شمالی بی تدبیری، ناهماهنگی و نبود مدیریت صحیح و
خام فروشی نمونه بارزی دارد و آن معدن آلبلاغ در شمال شرقی اسفراین است؛
معدنی که سال هاست در تیتر یک اخبار استان بوده اما مسئولان برای احیای آن
کاری از پیش نمی‌بردند و این ثروت بومی مدتها خام فروشی می شد.
ماجرای آلبلاغ به آنجا باز می‌گردد که عده ای از اهالی منطقه از ارزش
سنگ‌های آن باخبر شده و به صورت غیرمجاز اقدام به برداشت آن می‌کنند و
پیوسته این روند رونق می‌گیرد و کارگران برای امرار معاش به این منطقه صعب
العبور رفته و با حفر تونل‌های کوچک و بزرگ مواد معدنی سرب و روی را
استخراج کرده و در همان حوالی به دلالان می‌فروختند؛ دلالان نیز سنگ‌های
معدنی را به استان‌های غربی برده و در اختیار صنایع بزرگ قرار می‌دادند.
قیمت خریداری سنگ‌ها آنقدر بالا بود که روز به روز بر تعداد افراد
حاضر در معدن رها شده؛ افزوده و در این بین 6 نفر نیز جان خود را در زیر
آوار تونل‌های غیر مجاز از دست دادند.
این روند ادامه داشت تا اینکه پس از کش و قوس‌های فراوان سازمان
ایمیدرو موظف به حفظ و نگهداری، مطالعه و اکتشاف از این معدن با ارزش شد
اما این سازمان نیز به وظیفه و وعده‌های خود پایبند نبود و به این ترتیب
معدن آلبلاغ اسفراین همچنان به حال خود رها شده بود و دلالان در محل جولان
می‌دادند.
در نهایت بر اثر یک اختلاف بین برداشت کنندگان تیراندازی صورت گرفته و
یک نفر جان خود را از دست می‌دهد و این حادثه مسئولان را مجاب می‌کند تا
حفاظت از معدن را جدی‌تر در دستور کار قرار دهند.
اکنون حفاظت از منطقه در اختیار سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع
معدنی ایران ( ایمیدرو) قرار گرفته است اما مشخص نیست مردم چه زمانی
می‌توانند طعم ایجاد اشتغال در این معدن بزرگ و عظیم را بچشند.
طبق گفته فرماندار اسفراین بناست سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع
معدنی ایران کار مطالعات اکتشافی بر روی معدن سرب و روی آلبلاغ و احداث
جاده دسترسی و سرمایه گذاری در بخشی از صنایع پایین دست این معدن را انجام
دهد.
مسلم نوری افزود: اکنون ایمیدرو کار حفاظت این معدن را برعهده دارد و
فعالیت های مطالعاتی مقدماتی و تکمیلی توسط این هلدینگ اقتصادی در حال
انجام است و استئلام محیط زیستی دریافت و در حال احداث جاده دسترسی به معدن
هستند.
وی بدون اشاره به زمان بهره برداری و میزان سرمایه گذاری ایمیدرو از
آلبلاغ عنوان کرد: اکنون زیرساخت های این معدن در حال آماده سازی است و
سرمایه گذاران زیادی متقاضی فعالیت در بخش فرآوری صنایع پایین دستی این
معدن هستند.
نمونه ای موفق از فرآوری سنگ
فرآوری سنگ های تزیینی تنها نمونه موفق فرآوری سنگ در خراسان شمالی
است که جوانی کارآفرین با هزینه شخصی توانسته تا با خرید 6 دستگاه سنگبری
سنگ ها را صیقل دهد و باب سلیقه مردم وسایل تزیینی را تولید و به بازار
عرضه کند.
محمود نوری کارآفرین و تولید کننده این واحد فرآوری است که قبل از این
در تولید ماسک با توجه به نیاز بازار فعالیت می کرد و چند ماهی است که
سرمایه گذاری در حوزه سنگ را آغاز کرده است.
وی در مورد نحوه سرمایه گذاری در معدن گفت: تنها واحد فرآوری سنگ در
استان هستیم که فعالیت خود را با هزینه شخصی و سرمایه گذاری 80 میلیارد
ریال با خرید 6 دستگاه سنگبری فعالیت خود را از سه ماه قبل آغاز کردیم.
این کارآفرین افزود: سنگ های مرمر بعد از استخراج از معدن، برش و صیقل
می دهیم و این سنگ های خام را تبدیل به گلدان، وسایل تزیینی منزل و نرده
های ساختمانی می کنیم.
وی در مورد حاشیه سود این فعالیت جدید در حوزه معدن خراسان شمالی نیز
بیان کرد: به طور یقین هر فعالیت فرآوری شده از مواد خام حاشیه سود ایمنی
را برای تولید کننده دارد و سود چند برابر می شود ولی از آنجایی که حدود 2
ماه است فعالیت را آغاز کرده ایم و محصول را به بازار عرضه نکرده ایم
برآوردی دقیقی از سود در این واحد فرآوری ندارم.
وی که دل پری از مسوولان داشت و از نحوه حمایت آنها گلایه کرد و گفت
که علی رغم قول مساعد مسوولان برای تامین برق و جاده دسترسی به معدن با
گذشت 2 سال هنوز این مشکلات برطرف نشده است اگرچه از تولید کنندگان حمایت
مالی نمی شود حداقل حمایتی که در توان دارند، انجام دهند.
این استان سرزمینی از کانی های مرمریت، بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت،
هماتیت، روی و سرب است که سنگ مرمریت عمده این ثروت خفته را تشکیل می دهد و
به عقیده کارشناسان با سرمایه گذاری اندک می توان این معادن را فعال و
فرآوری کرد و تنها کافیست تا سرمایه گذارانی را جذب کرد و با خرید چند
دستگاه سنگبری به حاشیه سود بهتری دست یافت.
خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و این پهنه دارای 250 معدن
است که نیمی از این معادن غیرفعال و میزان سرمایه گذاری توسط معدنکاران
استان یکهزار و 340 میلیارد ریال است.